منافع سه جانبه
از همین منظر، کمیت و کیفیت تعطیلات به‌عنوان عنصری موثر بر میزان رشد اقتصادی و رفاه اجتماعی، همواره مورد توجه صاحب نظران قرار داشته است. به همین جهت همواره برنامه‌ریزی‌های منسجم و منظمی از سوی دولت‌ها برای افزایش اثربخشی ساعات کاری و در عین حال به حداکثررسانی منافع اقتصادی و اجتماعی حاصل از تعطیلات انجام می‌شود. دغدغه‌ای که امروزه کشورهای توسعه یافته را برای استمرار رشد و توسعه خود، به سمت توسعه ایام تعطیل هفتگی از دو به سه روز هدایت می‌کند. قاعدتا در زنجیره به هم پیوسته اقتصاد جهانی که ارتباطات، شاه‌کلید رونق و پیشرفت به‌شمار می‌آید، همه کشورها در تلاشند تا با همگرایی همه‌جانبه و همسان‌سازی تقویم عملکردی خود، بسترهای جهانی‌شدن را نهادینه کرده و زمینه توسعه مراودات اقتصادی- اجتماعی خود را به شکل بهینه‌ای فراهم کند. در ادامه به اختصار اهم اثرات راهبردی ساماندهی و همگن‌سازی نظام تعطیلات پایان هفته را برشمرده و ضرورت توجه ویژه به موضوع اهمیت تعطیلات را از چند منظر ارزیابی خواهیم کرد:
الف- پیامدهای اقتصادی ساماندهی نظام تعطیلات پایان هفته
یکی از اسناد بالا دستی کشور مربوط به سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی است که در آن به چند موضوع مهم ذیل اشاره شده است:
۱- محور قرار دادن رشد بهره‌وری در اقتصاد با تقویت عوامل تولید، توانمندسازی نیروی کار، تقویت رقابت‌پذیری اقتصاد، ایجاد بستر رقابت. (بند ۳)
۲- حمایت همه‌جانبه هدفمند از صادرات کالاها و خدمات به تناسب ارزش افزوده و با خالص ارزآوری مثبت. (بند ۱۰)
۳- گسترش و تسهیل تولید، صادرات کالا و خدمات و تامین نیازهای ضروری و منابع مالی از خارج. (بند ۱۱)
۴- مقابله با ضربه‌پذیری درآمد حاصل از صادرات. (بند ۱۳)
۵- مدیریت مخاطرات اقتصادی از طریق تهیه طرح‌های واکنش هوشمند، فعال، سریع و به‌هنگام در برابر مخاطرات و اختلال‌های داخلی و خارجی. (تبصره ذیل بند ۲۲)
از آنجا که توانمندسازی منابع تولید و توسعه مراودات بین‌المللی مقدمه‌ای بر تحقق اهداف یادشده است، قطعا همگن‌سازی تقویم کاری و عملکرد اقتصادی یکی از ضروری‌ترین و مقدماتی‌ترین اقدامات اجرایی برای دستیابی به سیاست‌های کلان ذکر شده به‌شمار می‌آید. به همین خاطر باید اذعان کرد که در ساماندهی تعطیلات کشور، نظام‌بخشی و هماهنگی آن با تقویم تعطیلات شرکای تجاری منطقه‌ای و بین‌المللی یکی از موارد کلیدی است. براساس قوانین کار در بسیاری از کشورها، تعداد روزهای تعطیلی در هفته، دو روز بوده و در تقویم تعطیلات اکثر کشورها روزهای شنبه و یکشنبه یا در اغلب کشورهای مسلمان، روزهای جمعه و شنبه تنظیم شده است. بخش اعظم کشورهای حوزه خلیج فارس نیز برای بهره‌برداری از فرصت ایجاد تعاملات اقتصادی بیشتر و رفع مساله ناهماهنگی روزهای تعطیلی با سایر کشورها، طی سال‌های گذشته، اقدام به جایگزینی روزهای تعطیلی از دو روز پنج‌شنبه- جمعه به دو روز جمعه- شنبه کردند. یکی از این موارد، کشور عربستان است که در تاریخ ۲۲ ژوئن ۲۰۱۳ نسبت به جایگزینی تعطیلات سازمان پولی خود (SAMA) اقدام کرد. طبق اعلامیه دولت عربستان، روزهای تعطیل کلیه وزارتخانه‌ها، نهادهای مالی، بانک مرکزی، سرمایه و بورس این کشور از تاریخ فوق، به دو روز جمعه و شنبه تغییر یافت که با هدف محافظت از خواسته‌های عمومی و نیز نزدیک‌سازی تقویم کاری با سایر کشورهای جهان برای تقویت روابط کسب و کار بین‌المللی صورت گرفت. بررسی‌ها نشان می‌دهد علاوه‌بر عربستان ۲۰ کشور مسلمان، شامل قطر، بحرین، عمان، کویت، امارات‌متحده‌عربی، یمن، الجزایر، عراق، اردن، لیبی، مالدیو، موریتانی، فلسطین، سوریه، سودان، بنگلادش، مصر و مالزی، افغانستان، جیبوتی نیز دو روز جمعه و شنبه را به‌عنوان تعطیلات عمومی خود استفاده می‌کنند. در رابطه با چگونگی ارتباط موضوع تعطیلات با تجارت کشور، موارد ذیل قابل‌توجه است:
۱) خالص صادرات- واردات یکی از محرک‌های مهم رشد اقتصادی کشورها است و دولت‌ها تلاش می‌کنند با کاهش موانع و تسهیل تجارت، سهم این بخش را در رشد اقتصادی و توسعه، رفاه و سطح استانداردهای زندگی جامعه خود پررنگ‌تر کنند. افزایش تجارت از طریق افزایش تبادلات جاری و تسهیل ارتباط بین بنگاه‌های فعال انجام می‌شود. یکی از موانع موجود در این مسیر، ناهماهنگی روزهای فعال کاری است. موضوعی که در مبادله با یک بنگاه خارجی در روز مقارن با تعطیلی آن کشور امکان‌پذیر نیست و به دلیل لزوم تهیه برخی از مدارک و مجوزهای اداری تجارت که عمدتا از طریق سازمان‌های دولتی صورت می‌گیرد، بعد از سپری شدن تعطیلات و با تاخیر و وقفه صورت می‌گیرد که منطقا بدون تحمیل هزینه اضافی و در ادامه واگذاری سهم بازار به سایر کشورهای رقیب نخواهد بود.
۲) بر اساس آمار تجارت ۱۰ ماهه سال ۱۳۹۶ گمرک ایران، ۹۱ درصد از ارزش کالاهای وارداتی از ۲۰ کشور وارد می‌شود که به استثنای امارات متحده عربی که دو روز تعطیل آن جمعه و شنبه است، روزهای تعطیل در مابقی کشورها جمعه نبوده، بلکه شنبه و یکشنبه (به استثنای پاکستان که فقط یک روز یکشنبه تعطیلی دارد) است. همچنین قریب به ۹۱ درصد صادرات ایران طی ۱۰ ماهه سال ۱۳۹۶ به مقصد ۲۰ کشور جهان انجام شده که در بین این کشورها، روزهای تعطیل در امارات متحده عربی، عراق، عمان و سوریه، افغانستان جمعه و شنبه بوده و در پاکستان تنها یکشنبه است. در سایر کشورها دو روز شنبه و یکشنبه جزو تعطیلات آخر هفته محسوب می‌شود. همچنین ازجمله اثرات مثبت همگن‌سازی و ساماندهی تعطیلات پایان هفته از منظر اقتصادی می‌توان به موارد ذیل نیز اشاره کرد:
*هم‌ترازی و هم‌پیمایی مسیر پویای تعامل اقتصادی با بازارهای جهانی و هم‌زمان‌سازی ساعات مفید کاری.
* تسهیل و ترفیع الگوی مراودات و تحرکات بوروکراتیک اقتصادی مبتنی بر توابع بین‌المللی و همسان‌سازی زمان در این عرصه.
* تبعیت از مدل‌های زمان‌بندی شده و برنامه محور اقتصادی در سطح جهانی و پرهیز از فرصت‌سوزی ناشی از عدم نظام‌مندی همسان.
* پرهیز از هزینه‌های سربار ناشی از انبارداری نامتوازن و گریز از تهدیدات ناشی از فسادپذیری طول عمر مفید محصولات و خدمات.
* رقابت اقتصادی اثربخش با بازیگران توانمند دنیای اقتصاد که از مزیت سرعت عملیات و فرصت تقویمی بهره می‌برند.
* هماهنگ‌سازی روزهای فعال کاری با شرکای تجاری و احراز جایگاه متناسب اعتباری در این عرصه.
* همپوشانی زمانی در نظام گمرکات و تسهیل فرآیند تجارت در عرصه صادرات و واردات.
* طرح‌ریزی متناسب تعطیلات برای توسعه و تعالی روزافزون گستره عملکرد فعالان حوزه خدمات به‌ویژه در بخش گردشگری و اقتصاد مبتنی بر خدمات.
ب- پیامدهای اجتماعی ساماندهی نظام تعطیلات پایان هفته
اوقات فراغت یکی از نیازهای طبیعی افراد و خانوارهای یک جامعه است که میزان، کیفیت و نحوه بهره‌برداری از آن در تعیین ویژگی‌ها و تامین اهداف اجتماعی یک کشور اثرگذار است. شناسایی درست این نیاز و پاسخ‌دهی منطقی و مناسب به آن، پیامدهای گسترده‌ای بر وضعیت سلامت جسم و روان اجتماعی و در نتیجه بر تامین نشاط و پویایی مورد انتظار از یک جامعه سرزنده و خلاق می‌گذارد. حفظ ارزش‌های غنی یک جامعه اسلامی و پایبندی به اصول مهم لزوم تقویت استحکام خانواده‌ها و اهمیت‌دهی به این رکن مهم اجتماعی، ایجاب می‌کند تا نظام تعطیلات با دقت و وسواس لازم تنظیم شود به نحوی که ضمن حفظ ارزش‌های متعالی در بعد فردی و خانوادگی تامین‌کننده روحیه و نشاط لازم برای کار و تلاش ارزنده و تامین‌کننده سطح بهره‌وری لازم برای فعالیت‌های مولد ارزش افزوده و نوآوری باشد. از جمله اثرات مثبت همگن‌سازی و ساماندهی تعطیلات پایان هفته از منظر اجتماعی می‌توان موارد ذیل را بر شمرد:
* افزایش تعادل روانی آحاد جامعه و ارتقای ارزش‌های متعالی از منظر فردی
* تقویت و استحکام‌بخشی بنیان خانواده‌ها و ارزش‌‌آفرینی برای این رکن مهم اجتماعی
* تعمیق هویت فرهنگی و کمک به حفظ ارزش‌های غنی اسلامی و پایبندی به اصول پذیرفته شده
* کمک به افزایش روحیه، نشاط و پویایی اجتماعی مورد انتظار از یک جامعه سرزنده و خلاق
* نهادینه‌سازی شاخص‌های اجتماعی منشعب از فرهنگ، تمدن و تفکر ملی و بسط و توسعه هویت اجتماعی منتج از آن
* گسترش و توسعه ساختارهای اثربخش اجتماعی و تنش‌زدایی روانی از بستر جامعه و تعالی تعاملات اثربخش اجتماعی
* ارتقای فرصت فراغت و مهیاسازی بسترهای مساعد تصمیم‌سازی سفر که منجر به توازن فرهنگی ناشی از سفرهای داخلی می‌شود.
* توسعه رفاه اجتماعی به‌واسطه رونق مشاغل خدماتی و اشتغال‌زایی ناشی از آن و به تبع آن امنیت شغلی منتج از گسترش سطح تقاضا
ج- پیامدهای گردشگری ساماندهی نظام تعطیلات پایان هفته
فعالیت گردشگری یکی از منابع سهل‌الوصول و در عین حال دارای پتانسیل‌های گوناگون و متنوع برای ارزش‌افزایی در اقتصاد یک کشور است. برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران اقتصادی، اجتماعی و سیاسی یک کشور ضمن شناخت ابعاد مختلف این فعالیت مهم، تلاش کرده‌اند تا از طریق معطوف کردن توجه خود به آن، در جهت استفاده موثر و بهینه از کلیه ابعاد آن، اقدام کنند.
آشکار شدن پتانسیل‌های متعدد نهفته در این فعالیت، موجب می‌شود نه تنها یکی از ابزارهای مهم تامین سلامت اجتماعی و فرهنگی لازم برای افراد و خانوارهای جامعه را فراهم آورد بلکه به دلیل ضرورت ایجاد و به‌کارگیری ظرفیت‌های مختلف در صنایع وابسته به این فعالیت از جمله حمل‌ونقل، هتلداری، طبیعت‌گردی، موسیقی و فرهنگ، باعث توسعه سرمایه‌گذاری و همچنین جذب نیروی کار به ویژه جوانان و رفع بیکاری و تولید ارزش‌افزوده قابل توجه در اقتصاد خواهد شد. در سال ۲۰۱۶ ارزش افزوده حاصل از صنعت گردشگری و مسافرت در جهان معادل ۲/ ۱۰ درصد تولید ناخالص جهان بوده و ۲۹۲ میلیون نفر از شاغلان دنیا در این صنعت مشغول به‌کار هستند. به عبارت دیگر از هر ۱۰ شغل در جهان، یک شغل مربوط به این صنعت است.
در همین زمینه اغلب کشورها به نحوی برنامه‌ریزی می‌کنند تا از فرصت تعطیلات برای رونق‌بخشی صنعت گردشگری استفاده کنند، بنابراین از این حیث موضوع تقویم تعطیلات، مهم و قابل توجه است. نظام‌مند کردن تعطیلات کشور علاوه بر افزایش روحیه و نشاط اجتماعی، موجب آشنایی بیشتر نسل جدید با فرهنگ ملی و بومی کشور شده و رونق فعالیت‌های صنعت گردشگری در زمینه‌های مدیریت، صنایع‌دستی و افزایش بهره‌وری مراکز گردشگری را به‌دنبال خواهد داشت. از جمله اثرات مثبت همگن‌سازی و ساماندهی تعطیلات پایان‌هفته از منظر گردشگری می‌توان موارد زیر را برشمرد:
* بهره‌مندی از زمان متناسب و مکفی برای مشارکت در فعالیت‌های گردشگری
* مهیاسازی قابلیت برنامه‌ریزی موثر برای بهره‌برداری بهینه از اوقات فراغت و پرهیز از عواقب ناشی از اضطرار در این عرصه
* توانمندسازی اقتصاد مبتنی بر خدمات و توسعه کمی و کیفی در این عرصه که منجر به اعتلای جایگاه ملی در سطح بین‌المللی می‌شود.
* ایجاد اشتغال و ممانعت از مهاجرت به کلان‌شهرها به‌واسطه رونق صنعت گردشگری و سفرهای کوتاه
* توزیع ثروت و توازن ساختار فرهنگی و اجتماعی ناشی از آن و تعالی تعاملات اجتماعی
* هدفمندسازی استراتژی‌های کلان در حوزه صنعت گردشگری و ارتقای ارزش سرمایه‌گذاری در این حوزه
* فرصت‌آفرینی به‌منظور توسعه مشاغل خدمات‌محور مبتنی بر صنعت گردشگری
ارسال نظر