بانک مرکزی آمارهای جدید عملیات بازار باز را منتشر کرد
داستان تکراری کمبود منابع بانک‌ها
بر این اساس نرخ توافق بازخرید در اولین حراج ماه آخر تابستان با افزایش 5/ 0 واحد‌درصدی به 21/ 21درصد رسید و در حراج 14 شهریور این نرخ با اندکی کاهش در سطح 21درصد ثابت ماند. در جدیدترین عملیات بازار باز نیز این نرخ همچنان در سطح 21درصد باقی‌ماند. البته به‌رغم افزایش نرخ توافق بازخرید در شهریور نسبت به مرداد، مقدار ریپو در حراج‌‌‌‌‌‌‌های برگزارشده در آخرین ماه تابستان نسبت به آخرین حراج مرداد کاهشی بوده و به زیر 70هزار‌میلیارد تومان رسیده است. این روند در حراج‌‌‌‌‌‌‌های برگزارشده در نیمه دوم سال‌جاری نیز ادامه یافت. همچنین نرخ بهره در بازار بینبانکی مشابه هفته‌‌‌‌‌‌‌های قبل همچنان در کانال 20درصد درحال نوسان بوده و به عدد 89/ 20درصد رسیده است. این میزان نسبت به اعلام قبلی بانک مرکزی، 01/ 0 واحد‌درصد افزایش داشته است.
جزئیات عملیات بازار باز
بانک مرکزی در چارچوب مدیریت نقدینگی موردنیاز بازار بینبانکی، عملیات بازار باز را بهصورت هفتگی و موردی اجرا می‌کند. موضع عملیاتی این بانک (خرید یا فروش از طریق ابزارهای موجود) بر اساس پیش‌بینی وضعیت نقدینگی در بازار بینبانکی و با هدف کاهش نوسان‌های نرخ بازار بینبانکی حول نرخ هدف، از طریق انتشار اطلاعیه در سامانه بازار بینبانکی اعلام می‌شود، پس از انتشار اطلاعیه، بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی می‌توانند در راستای مدیریت نقدینگی خود در بازار بینبانکی، نسبت به ارسال سفارش‌‌‌‌‌‌‌ها تا مهلت تعیین‌شده از طریق سامانه بازار بینبانکی اقدام کنند. بانک مرکزی در تازه‌‌‌‌‌‌‌ترین گزارش عملیات اجرایی سیاست پولی، جزئیات موضع عملیاتی خود را منتشر کرد. با توجه به پیش‌بینی بانک مرکزی از وضعیت نقدینگی در بازار بینبانکی، موضع عملیاتی بانک‌مرکزی در هفته اخیر همانند هفته‌‌‌‌‌‌‌های قبل توافق بازخرید بود.
در آخرین عملیات اجرایی سیاست پولی که در 18مهرماه اجرا شد، 18بانک و موسسه اعتباری غیربانکی در حراج شرکت کردند و بر اساس آمارهای منتشرشده ازسوی بانک مرکزی، این نهاد سیاستگذاری باتوجه به سفارش‌های ثبت‌شده 68هزار و 500میلیارد تومان منابع به شبکه بانکی تزریق کرد. این مقدار ریپو نسبت به حراج قبلی یک‌‌‌‌‌‌‌هزار و صد‌میلیارد تومان افزایش داشته اما نرخ ریپو هیچ تغییری نکرد و در همان سطح 21درصد باقی ماند. بانک‌مرکزی از ابتدای سال‌جاری تاکنون 28مرحله عملیات بازار باز برگزار کرده و در این 28مرحله بالغ بر 2027هزار‌میلیارد تومان تزریق منابع در قالب توافق بازخرید یا ریپو انجام داده است و در این 28هفته ریپوی معکوس که به‌معنی جمع‌‌‌‌‌‌‌آوری نقدینگی از شبکه بانکی توسط بانک مرکزی است، انجام نشده است. این موضوع نشان می‌دهد که بانک‌ها دچار کسری منابع بوده و برای جبران این کسری اقدام به درخواست اعتبار ازطریق توافق بازخرید کرده‌‌‌‌‌‌‌اند. البته باید توجه کرد که ریپو با استقراض مستقیم از بانک مرکزی تفاوت دارد و درواقع نوعی استقراض غیرمستقیم و وثیقه‌‌‌‌‌‌‌‌محور از بانک مرکزی است.
تحلیل رفتار سیاستگذار
در دنیا به‌طور کلی، قرارداد بازخرید (ریپو) نوعی استقراض کوتاهمدت برای معامله‌گران اوراق‌بهادار دولتی است. در مورد ریپو، یک‌فروشنده اوراق‌بهادار دولتی را معمولا بهصورت یک‌شبه به سرمایه‌گذاران می‌‌‌‌‌‌‌فروشد و روز بعد آنها را با قیمت کمی بالاتر بازخرید می‌کند. آن تفاوت کوچک در قیمت، نرخ بهره ضمنی یک‌شبه یا همان نرخ ریپو است.
ریپو معمولا برای افزایش سرمایه کوتاهمدت استفاده شده و همچنین ابزار رایج عملیات بازار باز بانک‌مرکزی است. هنگامی که نرخ سود بینبانکی کاهش می‌‌‌‌‌‌‌یابد، مانده ریپو باید افزایش یابد چون بانک‌ها برای تامین منابع موردنیاز خود بیشتر به این بازار مراجعه می‌کنند. بهنظر می‌رسد بانک مرکزی با کنترل سود بینبانکی و تعامل آن با عملیات بازار باز، در حال تعدیل انتظارات تورمی و مهار تورم است. نرخ ریپو توسط مقامات پولی برای کنترل تورم استفاده می‌شود. در صورت تورم، بانک‌های مرکزی نرخ ریپو را افزایش می‌دهند، زیرا این امر به‌عنوان بازدارنده بانک‌ها برای استقراض از بانک مرکزی عمل می‌کند. این در نهایت باعث کاهش عرضه پول در اقتصاد می‌شود و در نتیجه به مهار تورم کمک می‌کند. این نرخ به‌عنوان یک‌نرخ مرجع برای تعیین وضعیت فعلی نرخ بهره موجود در بازار عمل می‌کند و از این طریق یک متغیر بسیار بااهمیت در بازار پول به‌شمار می‌‌‌‌‌‌‌رود.
کارشناسان پولی و بانکی معتقدند که فارغ از مبلغی که بانک مرکزی برای خرید اوراق پرداخته و نرخی که تعیین‌شده، آنچه از اهمیت بالایی برخوردار است استفاده از این ابزار برای تامین منابع مالی است و این موضوع که کل معاملات انجام‌شده در بازار پول می‌تواند مبتنی‌بر وثیقه باشد، بنابراین بانک‌ها نه‌تنها از بانک مرکزی بلکه از یکدیگر نیز می‌توانند با وثیقه‌‌‌‌‌‌‌گذاری تامین‌مالی کنند، بنابراین این ابزار علاوه‌‌‌‌‌‌‌بر اینکه به بانک‌مرکزی توان کنترل بیشتر سود در بازار بینبانکی را می‌دهد، این امکان جدید را به بانک‌ها برای تامین‌مالی کم‌‌‌‌‌‌‌هزینه‌‌‌‌‌‌‌تر خواهد داد. از اسفندماه سال‌قبل تاکنون باوجود کاهش حجم عملیات بازار باز، نه‌تنها افزایش اضافه برداشت رخ نداده، بلکه باتوجه به اقدامات انجام‌‌‌‌‌‌‌یافته، حجم اضافه برداشت بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی کاهش قابل‌ملاحظه‌‌‌‌‌‌‌ای یافته‌‌‌‌‌‌‌است. همچنین در این دوره ریپوی معکوس (جذب ذخایر از شبکه بانکی) مورد اقدام قرار نگرفته است. حجم مبادلات در بازار بینبانکی ریالی نیز از اسفند سال‌گذشته تاکنون افزایش قابل‌توجهی داشته است.
ثبات نرخ بهره بینبانکی در کانال 20درصد
براساس اعلام بانک مرکزی در تاریخ 30 شهریور، نرخ بهره در بازار بینبانکی به 89/ 20درصد رسید. به این ترتیب این نرخ در مقایسه با آمار قبلی بانک‌مرکزی 01/ 0واحد‌درصد افزایش یافته است. نوسان نرخ سود بازار بینبانکی در کانال 20درصد برای یازدهمین هفته متوالی رخ می‌دهد و بهنظر می‌رسد که در این کانال به ثبات‌نسبی رسیده‌‌‌‌‌‌‌است. البته بهنظر می‌رسد تلاش نرخ سود برای ورود به کانال 21درصد فعلا بی‌‌‌‌‌‌‌نتیجه بوده است و بانک مرکزی با اعمال سیاست‌های مختلف این نرخ را کنترل و از صعود مجدد آن، مشابه اتفاقی که در تیرماه امسال افتاد، جلوگیری می‌کند. البته این کنترل نرخ سود به هیچ‌وجه به‌‌‌‌‌‌‌معنای کاهش تقاضای منابع بانک‌ها نبوده و آمارها نشان می‌دهد که تقاضای منابع بانک‌ها، چه در بازار بینبانکی و چه بهصورت ریپو، همچنان بالا و قابل‌توجه است. نرخ بهره بینبانکی به‌عنوان یکی از انواع نرخ‌های بهره در بازار پول به نرخ‌های سود یا بهره در سایر بازارها جهت می‌دهد که در واقع این نرخ، قیمت ذخایر بانک‌هاست و زمانی‌که آنها در پایان دوره مالی کوتاهمدت اعم از روزانه یا هفتگی، دچار کسری ذخایر می‌شوند، از سایر بانک‌ها در بازار بینبانکی یا از بانک مرکزی استقراض می‌کنند.
