نرخ ریپو دوباره افزایشی شد
عطش منابع در بازار پول
جزئیات عملیات بازار باز
بانک مرکزی در چارچوب مدیریت نقدینگی مورد نیاز بازار بین‌‌بانکی، عملیات بازار باز را به‌صورت هفتگی و موردی اجرا می‌‌کند. موضع عملیاتی این بانک (خرید یا فروش از طریق ابزارهای موجود) بر اساس پیش‌‌بینی وضعیت نقدینگی در بازار بین‌‌بانکی و با هدف کاهش نوسانات نرخ بازار بین‌‌بانکی حول نرخ هدف، از طریق انتشار اطلاعیه در سامانه بازار بین‌‌بانکی اعلام میشود. پس از انتشار اطلاعیه، بانک‌‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی می‌‌توانند در راستای مدیریت نقدینگی خود در بازار بین‌‌بانکی، نسبت به ارسال‌‌سفارش‌‌ها تا مهلت تعیین شده از طریق سامانه بازار بین‌‌بانکی اقدام کنند.
بانک مرکزی در تازه‌‌ترین گزارش عملیات اجرایی سیاست پولی، جزئیات موضع عملیاتی خود را منتشر کرد. با توجه به پیش‌‌بینی بانک مرکزی از وضعیت نقدینگی در بازار بین‌‌بانکی، موضع عملیاتی بانک مرکزی در این هفته توافق بازخرید بود. براساس این گزارش، در بیستمین مرحله از اجرای عملیات بازار باز که در تاریخ 24 مردادماه برگزار شد، مجموعا 20بانک و موسسه اعتباری غیربانکی اقدام به ثبت سفارش دریافت وجه از بانک مرکزی کردند. در این حراج پس از 10 هفته، ارزش توافق بازخرید دوباره به بالای 70هزار میلیارد تومان رسید و روند افزایشی ریپو در مردادماه ادامه یافت. همچنین نرخ توافق بازخرید پس از گذشت 2هفته افزایشی شد و با رشد 3/ 0واحد درصدی، به 3/ 20درصد رسید.
بررسی آمارهای بانک مرکزی نشان می‌‌دهد که در 20مرحله از عملیات بازار باز که از ابتدای سال جاری انجام شده است، موضع بانک مرکزی تزریق نقدینگی از طریق توافق بازخرید (ریپو) بوده است و در این 20 هفته، ریپوی معکوس که به معنی جمع‌‌آوری نقدیگی از شبکه بانکی توسط بانک مرکزی است، انجام نگرفته است. در اولین عملیات بازار باز انجام شده در 15فروردین‌‌ماه درمجموع بالغ بر 94هزار میلیارد تومان تزریق منابع از طریق ریپو صورت گرفته و در آخرین مرحله در 24مردادماه، این میزان به بالای 70هزار میلیارد تومان رسیده است. البته مقدار ریپو هنوز تا سقف 94هزار میلیارد تومانی فروردین‌‌ماه فاصله زیادی دارد؛ اما همین روند افزایشی مقدار ریپو در هفته‌ها اخیر نشان می‌‌دهد که تقاضای بانک‌‌ها برای منابع درحال افزایش است. درواقع بانک‌‌ها دچار کسری منابع بوده و برای جبران این کسری اقدام به درخواست اعتبار ازطریق توافق بازخرید کرده‌‌اند. باید توجه داشت که ریپو با استقراض مستقیم از بانک مرکزی تفاوت دارد و درواقع نوعی استقراض غیرمستقیم و وثیقه محور از بانک مرکزی است.
چشم‌‌انداز ریپو در هفته‌های آینده
افزایش میزان تزریق بانک مرکزی در قالب ریپو نشان می‌‌دهد که بانک‌‌ها پس از ورود نرخ ریپو به کانال 20درصدی و کمتر بودن این نرخ از نرخ سود در بازار بین‌‌بانکی، برای تامین منابع خود تمایل بیشتری به استقراض غیرمستقیم از بانک مرکزی به‌صورت توافق بازخرید دارند. در هفته‌هایی که نرخ ریپو بالاتر از نرخ سود بین‌‌بانکی بود، این اختلاف در نرخ‌‌ها سبب شده بود تا بانک‌‌ها برای تامین منابع بیشتر به بازار بین‌‌بانکی مراجعه کنند. اگر نرخ ریپو همچنان کمتر از نرخ سود بین‌‌بانکی باقی بماند، می‌‌توان انتظار داشت که میزان استقراض غیرمستقیم از بانک مرکزی در قالب توافق بازخرید یا ریپو توسط بانک‌‌ها افزایش پیدا کند. به این ترتیب تقاضای منابع در بازار بین‌‌بانکی نیز تعدیل میشود و می‌‌توان انتظار داشت تا نرخ بهره بین‌‌بانکی در هفته‌های آینده بازهم کاهش یابد. این‌گونه نرخ بهره بین‌‌بانکی بدون دخالت مستقیم بانک مرکزی و صرفا براساس بر هم‌‌کنش عرضه و تقاضا تعیین خواهد شد.
تحلیل رفتار سیاستگذار
در دنیا به‌طور کلی، قرارداد بازخرید (ریپو) نوعی استقراض کوتاه‌مدت برای معامله گران اوراق بهادار دولتی است. درباره ریپو، یک فروشنده اوراق بهادار دولتی را معمولا به صورت یک‌شبه به سرمایه‌گذاران می‌‌فروشد و روز بعد آنها را با قیمت کمی بالاتر بازخرید می‌‌کند. آن تفاوت کوچک در قیمت، نرخ بهره ضمنی یک شبه یا همان نرخ ریپو است. ریپو معمولا برای افزایش سرمایه کوتاه‌مدت استفاده شده و همچنین ابزار رایج عملیات بازار باز بانک مرکزی است. افزایش ریپو در 3 حراج اخیر در واکنش به کاهش نرخ بهره بین‌‌بانکی صورت گرفته است. درواقع سیاستگذار پولی با توجه به این کاهش سود در بازار بین‌‌بانکی، به تنظیم عملیات اجرایی سیاست پولی اقدام می‌‌کند؛ چراکه با کاهش نرخ بهره بین‌‌بانکی و پس از 4هفته ثابت ماندن مقدار ریپو در تیرماه و ابتدای مردادماه، این متغیر پولی افزایش قابل توجهی یافت.
هنگامی که نرخ سود بین‌‌بانکی کاهش می‌‌یابد، مانده ریپو باید افزایش یابد؛ چون بانک‌‌ها برای تامین منابع موردنیاز خود بیشتر به این بازار مراجعه می‌‌کنند و این موضوع دقیقا همان چیزی است که سیاستگذار پولی بانک مرکزی در هفته‌های اخیر به دنبال رسیدن به آن بود؛ یعنی کنترل بازار بین‌‌بانکی با کاهش یافتن نرخ ریپو و به دنبال آن افزایش مقدار ریپو. به نظر می‌‌رسد بانک مرکزی با کنترل سود بین‌‌بانکی و تعامل آن با عملیات بازار باز، در حال تعدیل انتظارات تورمی و مهار تورم است. نرخ ریپو توسط مقامات پولی برای کنترل تورم استفاده میشود. در صورت تورم، بانک‌‌های مرکزی نرخ ریپو را افزایش می‌‌دهند؛ زیرا این امر به‌عنوان بازدارنده بانک‌‌ها برای استقراض از بانک مرکزی عمل می‌‌کند.این در نهایت باعث کاهش عرضه پول در اقتصاد میشود و در نتیجه به مهار تورم کمک می‌‌کند. این نرخ به‌عنوان یک نرخ مرجع برای تعیین وضعیت فعلی نرخ بهره موجود در بازار عمل می‌‌کند و از این طریق یک متغیر بسیار با اهمیت در بازار پول به شمار می‌‌رود.
افزایش تقاضای منابع مالی
افزایش تزریق بانک مرکزی از طریق ریپو در هفته‌های اخیر نشان می‌‌دهد که تقاضای بانک‌‌ها برای جبران کسری منابع مالی خود درحال افزایش است و بانک‌‌ها به‌‌شدت با کمبود نقدینگی مواجه هستند. این موضوع زمانی واضح‌‌تر میشود که در آخرین حراج اوراق مالی دولت، بانک‌‌ها هیچ تقاضایی برای خرید اوراق نداشتند و درواقع ترجیح دادند که منابع فعلی خود را حفظ کنند. به این ترتیب اگر شرایط به همین منوال پیش برود، به احتمال زیاد میزان تزریق بانک مرکزی در قالب ریپو در هفته‌های آتی نیز افزایشی باشد.
