p12 copy

جزئیات عملیات بازار باز

بانک مرکزی در چارچوب مدیریت نقدینگی مورد نیاز بازار بین‌‌بانکی، عملیات بازار باز را به‌صورت هفتگی و موردی اجرا می‌‌کند. موضع عملیاتی این بانک (خرید یا فروش از طریق ابزارهای موجود) بر اساس پیش‌‌بینی وضعیت نقدینگی در بازار بین‌‌بانکی و با هدف کاهش نوسانات نرخ بازار بین‌‌بانکی حول نرخ هدف، از طریق انتشار اطلاعیه در سامانه بازار بین‌‌بانکی اعلام می‌‌شود. پس از انتشار اطلاعیه، بانک‌‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی می‌‌توانند در راستای مدیریت نقدینگی خود در بازار بین‌‌بانکی، نسبت به ارسال‌‌سفارش‌‌ها تا مهلت تعیین‌شده از طریق سامانه بازار بین‌‌بانکی اقدام کنند. بانک مرکزی در تازه‌‌ترین گزارش عملیات اجرایی سیاست پولی، جزئیات موضع عملیاتی خود را منتشر کرد.

با توجه به پیش‌‌بینی بانک مرکزی از وضعیت نقدینگی در بازار بین‌‌بانکی، موضع عملیاتی بانک مرکزی در دو هفته اخیر توافق بازخرید بود. بر این اساس در مرحله بیست‌ودوم عملیات بازار باز که در هفتم شهریور انجام شد، 19بانک و موسسه اعتباری غیربانکی در حراج شرکت کردند و بر اساس آمارهای منتشرشده ازسوی بانک مرکزی، این نهاد سیاستگذاری باتوجه به سفارش‌‌های ثبت‌شده بالغ‌‌بر 68هزار میلیارد تومان منابع به شبکه بانکی تزریق کرد. اگرچه مقدار ریپو در این حراج نسبت به حراج قبلی یک‌‌هزار و پانصد میلیارد تومان کاهش یافت، اما نرخ توافق بازخرید با افزایش 5/ 0واحد درصدی دوباره وارد کانال 21درصدی شد و به 21/ 21درصد رسید. در آخرین حراج اما نرخ ریپو کمی کاهش یافت و در سطح 21درصد ثابت ماند.در این حراج نیز 19بانک و موسسه اعتباری غیربانکی تقاضای منابع داشتند.

مقدار ریپو نیز در ادامه روند کاهشی حراج‌‌های شهریور به 67هزار و 270میلیارد تومان رسید. بانک مرکزی از ابتدای سال جاری تاکنون 23مرحله عملیات بازار باز برگزار کرده و در این 23مرحله بالغ بر 1680هزار میلیارد تومان تزریق منابع در قالب توافق بازخرید یا ریپو انجام داده است و در این 23هفته ریپوی معکوس که به معنی جمع‌‌آوری نقدینگی از شبکه بانکی توسط بانک مرکزی است، انجام نگرفته است. این موضوع نشان می‌‌دهد که بانک‌‌ها دچار کسری منابع بوده و برای جبران این کسری اقدام به درخواست اعتبار ازطریق توافق بازخرید کرده‌‌اند. البته باید توجه داشت که ریپو با استقراض مستقیم از بانک مرکزی تفاوت دارد و درواقع نوعی استقراض غیرمستقیم و وثیقه ‌‌محور از بانک مرکزی است.

تحلیل رفتار سیاستگذار

در دنیا به‌طور کلی، قرارداد بازخرید (ریپو) نوعی استقراض کوتاه‌مدت برای معامله‌گران اوراق بهادار دولتی است. درباره ریپو، یک فروشنده اوراق بهادار دولتی را معمولا به‌صورت یک‌شبه به سرمایه‌گذاران می‌‌فروشد و روز بعد آنها را با قیمت کمی بالاتر بازخرید می‌‌کند. آن تفاوت کوچک در قیمت، نرخ بهره ضمنی یک‌شبه یا همان نرخ ریپو است. ریپو معمولا برای افزایش سرمایه کوتاه‌مدت استفاده می‌شود و همچنین ابزار رایج عملیات بازار باز بانک مرکزی است. هنگامی که نرخ سود بین‌‌بانکی کاهش می‌‌یابد، مانده ریپو باید افزایش یابد چون بانک‌‌ها برای تامین منابع موردنیاز خود بیشتر به این بازار مراجعه می‌‌کنند. به نظر می‌‌رسد بانک مرکزی با کنترل سود بین‌‌بانکی و تعامل آن با عملیات بازار باز، در حال تعدیل انتظارات تورمی و مهار تورم است.

نرخ ریپو توسط مقامات پولی برای کنترل تورم استفاده می‌‌شود. در صورت تورم، بانک‌‌های مرکزی نرخ ریپو را افزایش می‌‌دهند؛ زیرا این امر به‌عنوان بازدارنده بانک‌‌ها برای استقراض از بانک مرکزی عمل می‌‌کند. این در نهایت باعث کاهش عرضه پول در اقتصاد می‌شود و در نتیجه به مهار تورم کمک می‌‌کند. این نرخ به‌عنوان یک نرخ مرجع برای تعیین وضعیت فعلی نرخ بهره موجود در بازار عمل می‌‌کند و از این طریق یک متغیر بسیار با اهمیت در بازار پول به شمار می‌‌رود. کارشناسان پولی و بانکی معتقدند که فارغ از مبلغی که بانک مرکزی برای خرید اوراق پرداخته و نرخی که تعیین شده، آنچه از اهمیت بالایی برخوردار است استفاده از این ابزار برای تا‌‌مین منابع مالی است و از این پس کل معاملات انجام‌شده در بازار پول می‌‌تواند مبتنی بر وثیقه باشد. بنابراین از این پس نه تنها بانک‌‌ها از بانک مرکزی بلکه از یکدیگر نیز می‌‌توانند با وثیقه‌‌گذاری تا‌‌مین مالی کنند.

بنابراین این ابزار علاوه‌‌بر اینکه به بانک مرکزی توان کنترل بیشتر سود در بازار بین بانکی را می‌‌دهد، این امکان جدید را به بانک‌‌ها برای تا‌‌مین مالی کم‌‌هزینه‌‌تر خواهد داد. از اسفندماه سال قبل تاکنون باوجود کاهش حجم عملیات بازار باز، نه تنها افزایش اضافه برداشت رخ نداده است، بلکه باتوجه به اقدامات انجام‌‌یافته، حجم اضافه برداشت بانک‌‌ها و موسسات‌‌ اعتباری غیربانکی کاهش قابل ملاحظه‌‌ای یافته است. همچنین در این دوره ریپوی معکوس (جذب ذخایر از شبکه بانکی) مورد اقدام قرار نگرفته است. حجم مبادلات در بازار بین‌‌بانکی ریالی نیز از اسفند سال گذشته تاکنون افزایش قابل توجهی داشته است.