شیخ بهایی، معمار کاریزها
شیخ بهایی بهاءالدین محمد‌بن حسین عاملی معروف به شیخ بهایی ۸ اسفند ۹۲۵ خورشیدی در بعلبک به دنیا آمد. او حکیم، منجم، ریاضیدان، شاعر، ادیب، مورخ و دانشمند نامدار سده دهم و یازدهم هجری است که حدود ۹۵ کتاب و رساله از او در سیاست، حدیث، ریاضی، اخلاق، نجوم، عرفان، فقه، مهندسی، هنر و فیزیک بر جای مانده است. به پاس خدمات او به علم ستاره‌شناسی، یونسکو سال ۲۰۰۹ که مصادف با سال نجوم بود نام شیخ بهایی را در لیست مفاخر ایران ثبت کرد. وی از دوستان نزدیک میرداماد بود. مهارت شیخ بهایی در ریاضی و معماری و مهندسی معروف بوده و از مهم‌ترین خدمات شیخ در رونق بخشیدن به شهر اصفهان تعیین سمت قبله مسجد امام اصفهان است. این قبله‌یابی که با استفاده از ابزارهای آن زمان صورت پذیرفته هفت درجه با جهت واقعی قبله اختلاف دارد.
تقسیم آب زاینده‌رود به محلات اصفهان و روستاهای مجاور رودخانه، ساخت گلخن گرمابه‌ای که هنوز در اصفهان مانده و معروف به حمام شیخ بهایی است و طراحی منار جنبان اصفهان که هم‌اکنون نیز پا برجاست به او نسبت داده می‌شود. همچنین طرح‌ریزی کاریز نجف‌آباد-اصفهان که به نام قنات زرین‌کمر مشهور است، (یکی از بزرگ‌ترین کاریزهای ایران) و معماری مسجد امام اصفهان و مهندسی حصار نجف و شاخص تعیین اوقات شرعی (ساعت آفتابی در مغرب مسجد امام را به شیخ بهایی نسبت می‌دهند. بنا به روایتی شیخ بهایی را مبدع تهیه نان سنگک، حلواشکری و فرنی می‌دانند.
