کسب‌وکار چاروادارها

واژه چاروادار یا مکاری که گاهی آن را با قاطرچی یا ستوربان نیز یکی گرفته‌اند، شکل دگرگون شده واژه چهارپادار(چهارپادارنده) است. چاروادار به فردی می‌گفتند که حیوانات بارکشی مثل قاطر و اسب در اختیار داشت و با کرایه دادن آنها برای مسافربری و حمل بار روزگار می‌گذراند.

چاروادارها در عهد قاجار اعتبار و جایگاه اجتماعی بسیار پایینی داشتند؛ طوری که شغل آنها را جزو مشاغل پست شمرده‌اند و حتی برخی از نویسندگان آن عصر وقتی به‌دنبال ذکر مثالی از طبقات پایین اجتماعی بودند از آنها نام می‌بردند. با وجود چنین جایگاهی چاروادارها در نظام اجتماعی عصر قاجار نقش‌های مهمی برعهده داشتند. در عهد قاجار مسافرانی که قصد انجام سفر در جاده‌های ناهموار آن زمان را داشتند معمولا دو راه پیش روی خود می‌دیدند: مسافرت با اسب‌های چاپار یا مسافرت با کاروان و چاروادارها. تفاوت عمده این دو راه در سرعت سفر بود. راه نخست که سختی‌های خود را داشت به مراتب روش سریع‌تری بود و بیشتر برای افرادی که کاری ضروری و فوری داشتند کاربرد داشت. راه دوم اما روش رایج مسافرت در عصر قاجار و انتخاب عمده مسافران بود.

در این روش مسافران با کرایه کردن چهارپایانی از چاروادارها و همراه شدن با کاروانی که عازم مقصدی مشخص بود، اقدام به سفر می‌کردند. به این ترتیب نقش و اهمیت چاروادارها را باید در نوع رایج مسافرت در عصر قاجار یعنی مسافرت با کاروان جست‌وجو کنیم. شغل چارواداری در آن زمان دستمزد چندان مشخصی نداشت و میزان دستمزد چاروادارها معمولا به‌صورت توافقی در ابتدای هر سفر میان آنها و مسافران معین می‌شد. روال پرداخت هم به این صورت بود که مقداری از دستمزد پیش از حرکت و مقداری هم در پایان سفر پرداخت می‌شد.روشن است که در چنین روشی به‌طور بالقوه امکان بروز اختلاف وجود داشت و به همین دلیل در گزارش‌های متعددی به شکل‌گیری درگیری میان چاروادارها و مسافران بر سر حق و حقوق دو طرف اشاره شده است.

از مقاله‌ای به قلم اسما بهتاش