شماره روزنامه
۴۴۳۱
|
سفرنامه
-
دردسرهای ارتباط هوایی ایران با آلمان
ویلبرت فن بلوشر در سال‌های نخست سلطنت رضاشاه به‌عنوان نماینده دولت آلمان در ایران حضور داشت و گزارش‌هایی را در رابطه با اوضاع اجتماعی و اقتصادی ایران ارائه می‌کرد. بلوشر در بخشی از سفرنامه خود در رابطه با وضعیت شرکت هواپیمایی یونکرس که در ایران فعالیت داشت و سرنوشت او در خطوط هوایی ایران می‌نویسد: «موضوع هواپیمایی آلمان در ایران مایه نگرانی خاطر شد. برای آلمان، هم از نظر فنی مهم بود که در سرزمینی با شرایط جالب توجه جوی همچون جلگه مرتفع ایران کسب تجربه کند و هم از لحاظ سیاست هوانوردی برایش ذی‌قیمت بود که در خاورمیانه پایگاهی داشته باشد. -
عزاداری عاشورا در عهد صفویه
ژان باتیست تاورنیه، سیاح فرانسوی است که به بسیاری از کشورهای مشرق زمین سفر کرده و سفرنامه‌هایی گرانبها از خود برجای گذاشته که در آنها اطلاعاتی ارزشمند در باب زندگی روزمره و فرهنگ مردم مناطق مختلف ارائه کرده است. او چندین سفر در دوره شاهان صفوی به ایران داشته و در یکی از آن سفرها که مقارن با محرم بوده است، یادداشت‌هایی را در رابطه با مراسم عزاداری ایرانیان در دوره شاه سلیمان برجای گذاشته است. -
گشتی در سلطنت کهن
نیوشا امینیان راهنمای توردر این سفرنامه برایتان از دو روزی گفته‌ام که با تیمی حرفه‌ای به قصد آموختن و یادآوری درس‌های قدیمی گذشت. سفر ما برنامه‌ای آموزشی بود که از صبح خیلی زود آغاز شد. قرار بود در برنامه‌ای فشرده به بروجرد برویم، بعد سری به ملایر بزنیم، شب در روستایی سنگی بخوابیم و روز دوم سفر را به گشت در همدان بگذرانیم. -
روی ردپای تاریخ آذربایجان
نیوشا امینیان راهنمای توردر سفرنامه شماره گذشته برایتان از آغاز سفری به شهر «تبریز» گفتم. ما در روز اول سفر بیشتر بازار و مجموعه شاه‌گلی را دیدیم و بعد از تجربیاتی به‌یاد ماندنی، برای روز دوم سفرمان آماده شدیم. -
میرشب و گزمه‌های دوره قاجار
در دوره صفوی منابع رسمی همچون دستورالملوک اشاره مستقیمی به منصب میرشب نکرده‌اند و آن را در ذیل منصب عسس آورده و تمام وظایفی را که در ادامه گفته خواهد شد جزئی از وظایف او بیان کرده‌اند؛ اما در سفرنامه شاردن از میرشب به‌عنوان رئیس گزمه‌ها یاد شده و او را حاکم شهر در هنگام شب می‌داند و درباب گزمه آورده مامورانی هستند که مرتبا در شهر درحال گشت‌زنی هستند. -
کسب‌وکار اقلیت‌ها در دوره صفوی
لیلا مومنیعصر صفوی نقطه عطفی در تاریخ ایران به‌شمار می‌رود. این دوره از تاریخ سرشار از تحولاتی است که اروپا را تحت‌تاثیر خود قرار می‌‌دهد و هجوم جهانگردان، بازرگانان و ماجراجویان و هیات‌‌های سیاسی کشورهای اروپایی به طرف ایران آغاز می‌‌شود. هدف ما در اینجا بررسی وضعیت جلفا در زمان صفویه از لابه لای متون سفرنامه‌ها است. -
منابع غنی دورافتاده
ویپرت فون بلوشر دیپلمات آلمانی بود که در فاصله سال‌های ۱۹۳۱ تا ۱۹۳۵ به‌عنوان سفیر آلمان در ایران حضور داشت. این زمان مقارن با سلطنت رضاشاه در ایران بود و در نهایت اختلافی که میان او و شاه برسر تملک کارخانه نساجی شاهی پدید آمد، موجب شد ایران را ترک کند. وی در سفرنامه‌اش به فرآیند کشف نفت و مسائل آن در ایران اشاره کرده است که بخش‌هایی از آن را می‌خوانید. -
از تهران به «طهران»
نیوشا امینیان راهنمای توروقتی روزهای گرم تابستان، جاده‌های شلوغ و فشردگی کارها اجازه خروج از پایتخت را نمی‌دهد، چرا همین شهر زیبا را نبینیم؟ در این سفرنامه برایتان از گشتی در تهران گفته‌ام که همراه با چند دوست که از گیلان به تهران آمده بودند، گذشت. -
روایت گروته از مجلس مشروطه
هوگو گروته جغرافیدان و قوم‌شناس آلمانی بود که در دوران آغاز مشروطه وارد ایران شد، او زمانی وارد ایران شد که مظفرالدین شاه به‌تازگی از دنیا رفته بود و پسرش محمدعلی شاه زمام امور سلطنت را به‌دست گرفته بود. -
میهمان «دریاچه ارواح»
نیوشا امینیان راهنمای تورسال گذشته تعدادی دیگر از آثار طبیعی کشورمان به‌عنوان اثر طبیعی- ملی ثبت شدند. یکی از این جلوه‌های طبیعی، دریاچه‌ای در قلب شهر نوشهر است که این روزها گردشگران آن‌را به نام «دریاچه ارواح» می‌شناسند؛ دریاچه‌ای با هفتاد متر طول و سیصد متر عرض یکی از مناطق توریستی کمتر شناخته شده استان مازندران است که از اسفند تا حوالی شهریور ماه به شرط نبود بارندگی‌های سنگین می‌تواند برای دوستداران طبیعت بسیار جذاب باشد. در این سفرنامه برایتان از روزی که در این منطقه زیبا و اسرارآمیز برایمان گذشت گفته‌ام. -
گذار از شرق‌شناسی کلاسیک
محسن محمودیادوارد سعید وسوسه‌ای کلی در علوم انسانی پدید آورده است؛ به این معنا که همه متن‌هایی که درباره شرق نوشته می‌شوند، شرق‌شناسانه هستند. او که مفاهیم قرن شانزدهمی را در ذهن دارد چون می‌بیند که شرق‌شناسی در واقع همان دانش مورد نیاز غربی‌ها برای استثمار شرقی‌ها بود، دیدگاهش را به سراسر تاریخ تسری داده، می‌گوید از دوران کهن تا دوران معاصر، در هر متنی که غربی‌ها درباره شرقی‌ها نوشته‌اند، جدال تاریخی خیر و شر را می‌توان تشخیص داد. -
رصد در جوار عرفا
نیوشا امینیان راهنمای توررصد در شب‌های تابستان حسابش از بقیه فصل‌ها جداست؛ اجرام درخشان، بارش‌های شهابی و البته فرصت دیدن خزندگانی که گاهی باید فقط از دور نظاره‌گر زیبایی و اعجاب آفرینش آنها باشیم. در این سفرنامه برایتان از شبی گفته‌ام که در روستای «صوفی‌آباد» گذشت و فرصت دیدن جاذبه‌های فرهنگی و طبیعی بسیار زیبایی را برایمان فراهم کرد. -
نظام مالیاتی ایران در دوره صفوی
تمرکز قدرت سیاسی در دست شاه و درباریان، انحصار منابع به‌ویژه بسترهای رشد و توسعه اقتصادی را به سود حکومت به همراه داشت. از این‌رو مداخله عمال حکومتی در امور داد و ستد و دیگر فعالیت‌های اقتصادی بیانگر برنده بودن شاه و دیگر وابستگان دستگاه سلطنتی در مناسبات اقتصادی بود. -
سنگ‌بنای حضور انگلیسی‌ها در ایران
بعد از اینکه به قدر دو سه میل از خاک ایران طی کردیم سر آنتوان همه ما را احضار کرده و به اجتماع به زانو افتاده از خداوند عالم تشکر نمودیم که صحیح و سالم به مقصود رسیده‌ایم. اگرچه چندی بود که امید از حیات خود بریده بودیم، ولی رئیس ما چنان شخص با عزم و جزمی بود که در بدترین مشکلات و در عین مهلکه ابدا اثر یأس و ناامیدی ظاهر نمی‌ساخت بلکه با شجاعت ما را تشویق می‌کرد و دلداری می‌داد که نترسیم زیرا که جان خود را در راه ما گذارده بود. شهر اولی که ما دیدیم خیلی محکم و متحصن بود. هیچ خانه‌ای پدیدار نبود. فقط مکانی می‌دیدیم مانند کوه بزرگی که از امکنه متعدده آن دود برمی‌خاست و این از خانه‌های آنها بود که به طرز عجیبی در زیر کوه کنده بودند. قریب سیصد خانه در آنجا بود. کوچه‌ها خیلی قشنگ و مانند میز صاف و مسطح بود. در قله کوه سوراخ‌های بزرگ کنده بودند، که به این کوچه‌ها و خانه‌ها روشنایی برسد. در آنجا ماکولات وافر از هر قسم پیدا کردیم. -
ثبت ملی ارگ حکومتی اراک
۳۰ مه ۱۹۷۶ برج شیشه و عمارت ارگ قدیم شهر اراک در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. ارگ حکومتی اراک یکی از بناهای تاریخی این شهر است که در سال ۱۱۹۵ ه.ش ساخته شده و مرکز نهادهای حکومتی و سکونت حاکم و دیوانیان شهر بوده است. ناصرالدین شاه در جریان سفر خود به عراق در این ارگ سکنی گزید و در کتاب سفرنامه خود به توصیف این بنا پرداخته است که از طبقه فوقانی آن قادر بوده شهر را برانداز کند. امروزه از ارگ حکومتی جز قسمتی از بنای منزل سپهدار چیزی باقی نمانده است. این مجموعه به مباشرت یوسف‌خان گرجی و همزمان با احداث نخستین پایه‌های شهر اراک در زمان فتحعلی‌شاه ساخته شد. ارگ حکومتی متشکل از فضاهای اداری، نظامی و پذیرایی بوده و هسته و چارچوب ساختاری اولیه شهر قدیم اراک (سلطان‌آباد) از چهار بخش اصلی تشکیل می‌شده است: -
گفته‌ها
در عصر قاجار و در پی رفت و آمد نمایندگان کشورهای غربی به ایران، برای مذاکره، آموزش و انعقاد قراردادهای سیاسی، تجاری و نظامی، هیات‌هایی نیز از ایران برای ادامه گفت‌وگوها و گذراندن دوره‌های آموزشی در رشته‌های گوناگون راهی اروپا شدند. علاوه بر این، باید خط سیر ایرانیان را در سفرهای شخصی به اروپا در نظر گرفت: سفر به روسیه و از آنجا به لهستان، اتریش، فرانسه و انگلیس. اغلب این مسافران، تصویری از غرب به‌دست می‌دادند و گاه از تفاوت‌ها دچار نوعی حیرت می‌شدند؛ همچنان‌که پیش‌تر، صوفیان به متفکران قوم تبدیل شده بودند، سفرنامه‌نویسان به حاملان مفاهیم جدید تبدیل شدند و مفاهیم جدید نه از تحول اندیشه سنتی که از مجرای تجربه ظاهر تجدد اروپایی و از راه کوشش برای بیان نمودهای تجدد اروپایی به‌عنوان زبان ترجمه‌ای به ایران وارد شد. -
ایرانی‌های تماشاگر
جمشید نوروزی / دانشیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور فاطمه معزی / دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ، دانشگاه پیام نورپیشینه ارتباطات سیاسی و اقتصادی و فرهنگی ایرانیان و هندیان و سابقه حضور هندی‌ها در ایران، بسیار طولانی است. در زمینه قدمت این مناسبات گسترده، اگر از دوران باستان سخن نخواهیم بگوییم، اشاره به دوران صفویه کفایت می‌کند که این امر در مقالات و کتاب‌های بعضی پژوهشگران داخلی و خارجی مورد توجه قرار گرفته است. همچنین در برخی از سفرنامه‌ها و منابع اصلی به‌جا مانده از دوره حکومت صفویه (۱۱۳۵-۹۰۷ ق)، مطالب و شواهد قابل‌توجهی برای مناسبات ایرانیان و هندیان وجود دارد. با وجود اختلافات و جنگ‌های معدودی که میان حکام ایران و شبه قاره هند وجود داشت، اما به دلایلی چون رونق مناسبات اقتصادی و امنیت راه‌ها، شمار قابل‌توجهی از تجار هندی در ایران و شماری از تجار ایرانی در شبه‌قاره هند حضور داشتند. -
تهران عصر آقامحمدخان از دیدگاه اولیویه
دکتر سعید میرسعیدیموسیو اولیویه سیاح و مامور فرانسوی که در ژوئیه ۱۷۹۶ میلادی برابر با سال ۱۲۱۱ و آخرین ماه‌های حکومت آقامحمدخان به ایران و تهران آمده بود مشاهدات دقیقی در مورد وضعیت تهران و ارگ حکومتی شهر دارد. در آن دوره به گفته او کوچه‌ها و خانه‌ها تعمیر شده بوده و آقامحمدخان کاروانسراهای خوب و مکان‌هایی مرغوب در شهر ساخته بود. اولیویه در عمارتی بسیار خوب و در باغی که در نهایت حسن و طراوت بود با حاکم تهران که البته نام او را ننوشته ولی می‌دانیم که میرزا محمدخان دولو بوده است ملاقات می‌کند. او همین‌طور در دیدار با حاجی ابراهیم از باغ و عمارت زیبا و مناسبی یاد کرده است. -
اصفهان به روایت یک شاهد عینی
سیدرسول ابطحیکتاب «اصفهان عصر ظل‌السلطان» حاصل چاپ نسخه‌ای ثبت شده در کتابخانه ملی ایران است که از فردی به نام وحید سیاحتگر در سال ۱۳۹۴ش. خریداری شده است. این نسخه روزنامه خاطرات یک شاهزاده قاجاری است که در هیچ جای نسخه نام خود را ذکر نکرده و اشاره‌ای هم به نسبت خود با ظل‌السلطان، حاکم وقت اصفهان، نداشته است، هر چند در برچسب عطف نسخه، عبارت «سفرنامه پدرزن ظل‌السلطان» آمده است که برخلاف نظر مصححان این نسخه، امری بعید است، زیرا اولا این نسخه سفرنامه نیست و بیان خاطرات روزانه است و ثانیا مولف از دو دختر خود در متن نام می‌برد و مراسم عروسی اولی و بیماری دومی را ذکر می‌کند ولی اشاره‌ای به دختری که همسر ظل‌السلطان باشد، نمی‌کند. -
موزه‌ای باستانی زیر کفش‌ها
نیوشا امینیان / راهنمای توردر قسمت‌های پیشین از سفرمان در استان سمنان برایتان گفتم و رسیدیم به اولین شب اقامتمان در دامغان، این سفرنامه از صبح روز دوم و رویدادهای جالب آن می‌گوید.
