با توجه به تهدیدهای آمریکا مبنی بر اعمال سخت‌ترین تحریم‌ها بر اقتصاد ایران در آینده‌ای نزدیک، نیاز است دولت سیاست‌های مالی به‌ویژه از کانال درآمد و مخارج در قالب بودجه سالانه را دنبال کند. بر اساس ادبیات اقتصادی، در این شرایط دولت‌ها، درآمدها و هزینه‌های خود را با توجه به شرایط پیش‌آمده تعدیل می‌کنند که به «بودجه سایه» مشهور است. با تشدید تحریم‌ها علیه اقتصاد کشور، تدوین بودجه سایه از سوی دولت بیش از پیش برای اقتصاد ایران، ضرورت یافته است. در این راستا، سوال اصلی آن است که بودجه سایه‌ای که دولت باید تدوین کند، چه مشخصه‌هایی را باید داشته باشد؟ در ادامه تلاش می‌شود به این سوال پاسخ داده شود.

  مشخصه‌های بودجه سایه

تدوین بودجه سایه در شرایط فعلی اقتصاد ایران از سوی دولت، باید دارای مشخصه‌های زیر باشد:

الف- کاهش و کنترل هزینه‌ها:‌یکی از بخش‌های مهم بودجه سالانه دولت، بخش هزینه‌های دولت و به‌ویژه هزینه‌های جاری است. با توجه به شرایط پیش‌روی اقتصاد و احتمال قوی برای کاهش درآمدهای نفتی دولت، نیاز است بخش هزینه‌های بودجه ۱۳۹۷ مورد بازنگری قرار گیرد و هزینه‌های غیرضروری حذف یا کاهش یابد. با توجه به ماهیت بودجه جاری کشور، برآورد می‌شود دولت در این بخش حداکثر می‌تواند ۵۰۰ هزار میلیارد ریال، صرفه‌جویی داشته باشد.

ب- تمرکز بر درآمدهای پایدار:‌با توجه به شرایط پیش‌روی اقتصاد کشور، انتظار بر این است که درآمدهای دولت از هر دو کانال درآمدهای نفتی و درآمدهای مالیاتی، کاهش یابد. ازاین‌رو، ضروری است تنها درآمدهای پایدار در تدوین بودجه سایه مورد توجه قرار گیرد. در این بخش تمرکز بر افزایش گستره مالیاتی می‌تواند نقش کلیدی در پایداری درآمدهای دولت داشته باشد.

ج- خلق بدهی دولت:  در شرایط پیش‌روی از یکسو، درآمدهای دولت کاهش خواهد یافت و از سوی دیگر، به خاطر چسبندگی برخی هزینه‌ها از جمله حقوق و دستمزد، کاهش سمت هزینه‌ها، اندک خواهد بود. به منظور حفظ تراز بودجه و پایداری توان دولت برای مقابله با بحران‌های اقتصادی، خلق بدهی از سوی دولت در قالب انتشار اوراق خزانه با هدف مشخص و معین می‌تواند در حفظ تراز بودجه نقش کلیدی داشته باشد.

د- حمایت از بخش خصوصی: در شرایط فعلی در جهت جذب نقدینگی و هدایت آن به سمت تولید از یکسو و تامین منابع مالی برای هزینه‌های دولت از سوی دیگر، حمایت از حضور بخش خصوصی برای انتشار اوراق بهادار برای فعالیت‌های اقتصادی مشخص و معین، می‌تواند بخشی از بار مالی تامین مخارج دولت را کاهش داده و آسیب‌پذیری اقتصاد کشور از جریان نقدینگی را کاهش دهد.

پیشنهادها

در نتیجه خروج آمریکا از برجام و تلاش این کشور برای اعمال تحریم‌های سخت علیه اقتصاد ایران، شرایط پیش‌روی اقتصاد کشور، شرایط مطلوبی نبوده و اقتصاد در شرایط غیرنرمال قرار دارد. در این شرایط تدوین بودجه سایه در چارچوب مشخصه‌های یادشده می‌تواند در کاهش آسیب‌پذیری اقتصاد و تقویت توان مدیریت کلان اقتصادی دولت، نقش کلیدی داشته باشد. در این راستا، توجه به موارد زیر ضروری است:

الف- استفاده حداکثری از ظرفیت بخش خصوصی در تامین مالی هزینه‌های دولت.

ب- تدوین بودجه سایه بر اساس بدترین سناریو درخصوص صادرات نفت یعنی صفر شدن درآمدهای نفتی.

ج- تلاش برای حداکثر صرفه‌جویی در مخارج دولت.

د- تسریع در عملیاتی کردن تدوین و اجرای بودجه سایه.

ر- جذب حمایت حداکثری برای مدیریت درآمدها و هزینه‌ها از سوی دولت.

اخبار مرتبط