ارزش معاملات بورس انرژی در آذرماه ۳/ ۸ تریلیون تومان بود
رکوردشکنی با سوخت بنزین
حجم معاملات آذرماه نیز رقمی نزدیک به یک میلیون و ۳۴۴ هزار تن بود که به نسبت ماه قبل رشد ۹۶ درصدی داشته و این رقم به نسبت مدت مشابه سال گذشته افزایش ۸۵۳ درصدی را نشان می‌دهد. دلیل اصلی این رشد حجم و ارزش معاملات را باید در افزایش حجم عرضه‌ها جست‌وجو کرد، زیرا زیرساخت اصلی برای رونق معاملات از همین مسیر می‌گذرد. در آذرماه شاهد بودیم که حجم عرضه کل در بازار فیزیکی بورس انرژی رقمی نزدیک به ۶میلیون و ۱۷۸ هزار تن بود که به نسبت ماه قبل، از رشد ۳۷/ ۹۱ درصدی برخوردار بود. البته افزایش ۹۶ درصدی حجم معاملات در کنار رشد ۳۷/ ۹۱ درصدی حجم عرضه‌ها نشان می‌دهد که بورس انرژی توانسته از همین عرضه‌های موجود آن هم در اولین ماه از رشد عرضه‌های بنزینی موفق عمل کرده و حتی کارنامه‌ای بهتر از انتظار را ترسیم کند. این درحالی است که ذات رشد عرضه‌ها به معنی افزایش واقعی پیشنهاد خرید در بورس انرژی یا هر بازار مشابه رسمی دیگری نیست؛ زیرا یک عرضه بعد از عدم معامله، در روزهای بعد هم مجددا در بخش عرضه‌ها ثبت می‌شود و تنها می‌توان گفت که امکان خرید از این حجم عرضه وجود دارد. در گذشته نیز اشاره کرده بودیم همان‌گونه که اطلاعات خریدار در بورس انرژی ایران و بازارهای رسمی مشابه محرمانه است، عرضه‌کننده نیز با پراکندگی و تنوع عرضه‌ها، امکان مخفی‌ماندن اطلاعات خود را برای خود محفوظ می‌دارد؛ بنابراین از تعقیب حجم عرضه‌ها نمی‌توان به واقعیت توانمندی عرضه‌کننده پی برد آن هم در شرایطی که در صورت وجود تقاضا، عرضه‌کننده این حق و توانمندی را دارد که در چارچوب قوانین و دستورالعمل‌ها، افزایش عرضه را در تالار اعمال کند. این موارد از پیچیدگی‌های ذاتی بازارهای کالایی رسمی در ایران و جهان است و بهتر است در محاسبات و برآوردها از این ویژگی‌ها به دقت استفاده کرد. همان‌گونه که عنوان شد بورس انرژی در برابر رشد عرضه‌ها موفق عمل کرده است.
در آبان نزدیک به ۲۱ درصد از عرضه‌ها مورد معامله قرار گرفته بود آن هم در شرایطی که این نرخ برای مهر سال‌جاری رقمی نزدیک به ۵/ ۱۷ درصد بود. همین نسبت یعنی درصد دادوستد عرضه‌ها در بازار فیزیکی بورس انرژی برای آذر به ۷۵/ ۲۱ درصد رشد کرد که بالاترین درصد ثبت شده در سه ماه اخیر است. این مطلب نشان می‌دهد که پتانسیل‌های بورس انرژی در مسیر نمود عینی قرار گرفته است و این امکان هم وجود دارد تا با افزایش فعالیت‌های بازاریابی در بدنه کارگزاری در بورس انرژی، میزان تقاضای بالقوه و بالفعل افزایش یابد. البته مدتی است که در مورد مشتریان بین‌المللی پذیرش شده در بورس انرژی اطلاع‌رسانی دقیقی صورت نگرفته است که با توجه به شرایط تحریمی، رویکرد صحیحی به‌شمار می‌رود، بنابراین اطلاعات ما براساس آمارهای رسمی در این خصوص محدود باقی خواهد ماند. در هر حال در شرایطی که حجم عرضه به نسبت ماه قبل رشد ۹۱درصدی داشته که خود به معنی توانمندی بالای این بازار در جذب تقاضای موثر به‌شمار می‌رود، این احتمال را مطرح می‌کند که در صورت رشد عرضه‌ها، پتانسیل معامله کالاهای جدید وجود خواهد داشت. یک ویژگی جالب دیگر را می‌توان در وضعیت معاملات ماه‌های اخیر جست‌وجو کرد که بازهم پتانسیل رشد دادوستد عرضه‌ها را مطرح می‌کند. درصد معامله عرضه‌ها را باید یک ویژگی مهم در بازار فیزیکی بورس انرژی در نظر گرفت که بیش از همه واقعیت‌های معاملاتی این بازار را بدون پیشداوری یا توجه حداکثری به حجم معاملات ترسیم کرده و فضایی برای جانب‌گیری را هم باقی نمی‌گذارد. بیشترین درصد معامله عرضه‌ها در ماه‌های اخیر به شهریور سال‌جاری باز می‌گردد که رقم ۳۵ درصد را نشان می‌دهد یعنی ۳۵ درصد از عرضه‌ها مورد دادوستد قرار گرفته‌اند. در همین زمان شاهد هستیم که ارزش معاملات به رقمی نزدیک به ۴ هزار و ۵۶۵ میلیارد تومان بالغ شده است یعنی دومین رکورد ارزش معاملات ماهانه را به خود اختصاص داده است. این مطلب به این معنی است که پتانسیل استفاده حداکثری از عرضه‌های موجود در بورس انرژی وجود دارد و این وضعیت یعنی دادوستد ۳۵ درصدی عرضه‌ها یک‌بار تجربه شده است و هیچ بعید نیست که این جریان باز هم تداوم یابد. حال اگر بورس انرژی در ماه‌های آینده باز هم بتواند این رکورد معاملاتی را در دادوستد عرضه‌ها به دست آورد به معنی آن است که امکان بزرگی برای رشد حجم و ارزش معاملات حتی بدون رشد بیشتر عرضه‌ها در دسترس است که یک داده بسیار قدرتمند و جذاب برای بازار به شمار خواهد رفت. این موارد و شواهد کلی از وضعیت عرضه و تقاضا نشان می‌دهد که پتانسیل‌های صادراتی بورس انرژی هنوز هم به‌صورت کامل عملیاتی نشده است و امکان ثبت موفقیت‌های بزرگ‌تری هم در این بازار وجود دارد.
تمامی موارد فوق اطلاعات مستندی است که می‌توان از آمارهای معاملاتی در بورس انرژی ایران استخراج کرد اما یک ویژگی دیگر را باید در نظر گرفت که نگرانی‌های جدیدی را ایجاد می‌کند. حجم عرضه‌های روزهای اخیر در بورس انرژی بالاست، ولی حجم و ارزش معاملاتی چندانی را در بر نداشته است و می‌توان گفت که در روزهای اخیر موفقیت خاصی در بورس انرژی ایران رقم نخورده و اغلب عرضه‌های صادراتی بدون مشتری باقی‌مانده؛ اما برآیند ماهانه در آذرماه رکورددار معاملات این بازار است. این مطلب اگر تداوم یابد بر حجم و ارزش معاملات در بورس انرژی اثرگذار خواهد بود و شاید چهره این بازار را برای دی‌ماه اندکی تغییر دهد. در هر حال بعد از یک ماه جذاب با معاملات گسترده در بورس انرژی، ثبت یک ماه متعادل‌تر دور از ذهن نیست و رفتارهای معاملاتی بورس انرژی همین روند را از خود نشان داده است. در این خصوص باید توجه بیشتری به حجم و ارزش معاملات در روزهای آینده داشت زیرا می‌تواند ذهنیت‌های دقیق‌تری از دورنمای وضعیت معاملات در این بازار را ترسیم کند. شاید مهم‌ترین دلیل برای نوسان تقاضا در بورس انرژی را بتوان تغییر در قیمت جهانی نفت خام دانست آن‌هم در شرایطی که مهم‌ترین عرضه‌های بورس انرژی مخصوصا در رینگ صادراتی فرآورده‌های نفتی است که قیمت‌گذاری غالب آنها با نوسان بهای نفت در هماهنگی مطلوبی قرار دارد و با رشد نرخ یا کاهش قیمت نفت‌خام، بهای فرآورده‌ها نیز با همان شرایط تغییر می‌کند. این سیگنال می‌تواند یک معیار جذاب برای ترسیم دورنمای تقاضا را ایجاد کند، اما باید نگاهی دقیق‌تر به نوسان قیمت‌های جهانی نفت‌خام داشت. بهای نفت خام بعد از یک دوره افزایشی محسوس، وارد یک فاز کاهشی در اواخر هفته گذشته شد که این روند بازی جدیدی را در بازارهای جهانی نفت ایجاد کرده است. این رفتار قیمتی موجب شد تا بعد از یک دوره افزایشی مهم، بازارها میل به کاهش نرخ پیدا کنند تا جایی که می‌توان گفت تاکنون (تا لحظه تنظیم این گزارش) یک هفته متعادل و حتی کاهشی در بازار جهانی نفت خام به ثبت رسیده است. این سیگنال یک سرعت‌گیر جدید را در برابر رشد تقاضا ایجاد می‌کند، که اگرچه منطقی است ولی یک وقفه را در رشد تقاضا ایجاد خواهد کرد. از هم‌اکنون که شاهد رشد عرضه‌ها در بازار صادراتی بورس انرژی هستیم، باید نوسان قیمت نفت‌خام را نیز به‌عنوان یک فاکتور اثرگذار بر این بازار مورد بررسی قرار دهیم.
