بورس انرژی در حال ثبت موفقیت‌های بزرگ است
میانبر صادراتی برای بنزین
هم‌اکنون عرضه کافی بنزین در بورس انرژی ایران مشهود است و خریدار می‌تواند با اطمینان از عرضه کافی و البته قیمت رقابتی برای خرید بنزین اقدام کند، فرآیندهای بازاریابی نیز در این بازار رسمی با فعالیت صنعت کارگزاری به خوبی پیش می‌رود و می‌توان انتظار رشد صادرات بنزین و سایر فرآورده‌های نفتی و پتروشیمیایی از بورس انرژی را جدی گرفت.
پس از سهمیه‌بندی بنزین شاهد رشد محسوس عرضه این کالا در بازار صادراتی بورس انرژی هستیم، آن‌هم در شرایطی که هم عرضه‌های متداول افزایش یافته و هم عرضه در رینگ دریایی بورس انرژی کلید خورده است. عرضه‌های متداول بنزین در بورس انرژی اغلب محموله‌هایی با حجم‌های متوسط است که بیشتر به مقاصد خشکی و از طریق مرزهای زمینی صادر می‌شود ولی محموله‌های بزرگ که هم‌اکنون با عرف ۷۷/ ۱ میلیون بشکه‌ای صورت می‌پذیرد، از طریق رینگ دریایی عرضه و معامله می‌شود. البته عرضه بنزین داخلی به دلیل ساز و کارهای قانونی و عملیاتی وجود ندارد.
در آبان‌ماه یعنی قبل از اثرگذاری سهمیه‌بندی بنزین شاهد بودیم که حجم عرضه بنزین صادراتی در بورس انرژی برای هر ۳ اکتان معمول در این بازار یعنی اکتان‌های ۸۷، ۹۱ و ۹۵ رقمی نزدیک به ۷۰۹ هزار تن بوده که از این میزان نزدیک به ۲۰۰ هزار تن آن مورد دادوستد قرار گرفته است، یعنی ۲۸ درصد از عرضه‌ها (کمتر از یک سوم حجم عرضه) مورد معامله قرار گرفت. این در حالی است که در آذرماه با اثرگذاری واقعی سهمیه‌بندی بنزین، حجم عرضه این کالا (تاکنون) به ۲ میلیون و ۴۶۰ هزار تن رسیده که ۵/ ۳ برابر (۴۷/ ۳ برابر رقم قبل) است. این رشد جدی عرضه‌ها به معنی ایجاد یک بستر جدید برای افزایش محسوس حجم معاملات و تقویت حجم صادرات است اگرچه در این شرایط نیاز بیشتر به بازاریابی بین‌المللی را باید به‌عنوان یک اصل در نظر گرفت.
در آذرماه (تاکنون) ۲ میلیون و ۴۶۰ هزار تن بنزین عرضه شده که از این میزان ۵۶۰ هزار تن آن مورد دادوستد قرار گرفته است. به‌صورت دقیق‌تر ۷/ ۲۲ درصد از عرضه‌ها مورد معامله قرار گرفته که این رقم کمتر از آمارهای رسمی ثبت شده برای آبان‌ماه است، یعنی در کنار رشد جدی عرضه‌ها، درصد معامله عرضه‌ها کاهش داشته است. البته این اتفاق طبیعی است زیرا با رشد جدی عرضه‌ها جذب خریدار جدید اغلب با یک فاز تاخیر صورت خواهد گرفت و به مرور زمان تلاش برای بازاریابی بیشتر توسط بدنه کارگزاری‌ها تقویت خواهد شد و می‌توان انتظار داشت که باز هم درصد معامله عرضه‌ها تقویت شود.
از سوی دیگر این سیگنال هم‌اکنون از طریق بورس انرژی به خریداران بین‌المللی ارائه شده است که بنزین برای عرضه در محموله‌های بزرگ دریایی مهیاست و در صورت تمایل می‌توانند نسبت به خرید امن و قطعی این کالا از بستر بورس انرژی اقدام کنند. همین مطلب را می‌توان به‌عنوان یک زیرساخت بسیار مهم برای رونق معاملات در نظر گرفت که در کنار قیمت رقابتی امکان رشد تقاضا را مطرح می‌کند. این در حالی است که تاکنون که وضعیت معاملات و نسبت تقاضا به عرضه‌ها به یک تعادل نسبی نرسیده و باز هم شاهد رشد درآمدزایی با رقمی نزدیک به ۳ هزار میلیارد تومان (با احتساب قیمت دلار سنا و سازوکارهای معاملاتی در بورس انرژی) هستیم که خود یک سیگنال بسیار مهم برای این بازار است.
نکته دیگر درخصوص حجم عرضه‌ها را باید عرضه چندین باره یک کالا به شمار آورد یعنی در شرایطی که یک عرضه مورد معامله قرار نمی‌گیرد، اگر ذهنیت بر وجود خریدار باشد؛ در روزهای آینده باز هم این عرضه شاید با چهره‌ای جدید (تغییر در قیمت و یا شرایط معامله) درج خواهد شد بنابراین ثبت رقم عرضه به معنی واقعیت‌های عرضه نیست. این مطلب را باید بسیار مهم ارزیابی کرد زیرا همان‌گونه که اطلاعات خریدار در بورس انرژی محرمانه است و محرمانه باقی خواهد ماند، عرضه‌کننده نیز تلاش خواهد کرد اطلاعات خود را حتی‌الامکان مخفی نگه‌دارد ولی در شرایطی که عرضه در بورس کالا درج شده و برای خرید هم خریدار پیش‌قدم شده است، این معامله قطعا امکان تحقق دارد. به‌صورت دقیق‌تر هر عرضه‌ای که در بورس انرژی درج شود پتانسیل معامله خواهد داشت و از این مسیر دورنمای معاملات قطعا روشن ارزیابی می‌شود.
با توجه به موارد فوق، مدتی است که رویکرد اصلی بورس انرژی بر جذب حداکثری خریدار و رشد تقاضا قرار گرفته است و همین رویکرد کلی به این معنی است که همه ارکان بورس انرژی چه در بخش کارگزاری و چه در بخش‌های اجرایی در بورس انرژی تمامی تلاش خود را برای تحقق معامله به‌کار می‌گیرند بنابراین خریدار می‌تواند با این ذهنیت قدم به بورس انرژی بگذارد که همه برای ثبت دادوستد قطعی تلاش خواهند کرد. در هر حال اما و اگرها و سخت‌گیری‌های بورس انرژی برای قطعی بودن معاملات و کاهش حداکثری ریسک دادوستد هم بخشی غیرقابل تفکیک از معاملات است ولی در چارچوب قوانین و مقررات بازار سرمایه حتی در روزهای سخت تحریم‌ها نیز حمایت از خریدار واقعی یک اصل مهم تلقی می‌شود.
رینگ دریایی بورس انرژی
رینگ بین‌الملل دریایی بورس انرژی از بازارهای جدیدی است که در روزهای اخیر وارد سازوکارهای معاملاتی در این بازار مالی شده است. تاکنون عرضه‌های بنزین ۷۷/ ۱ میلیون بشکه‌ای در این بازار ثبت شده است که نشان می‌دهد هدف‌گذاری صادراتی این حجم از بنزین تنها بازارهای بین‌المللی با محوریت حمل و نقل دریایی را هدف‌گذاری کرده است. البته ذات آغاز به کار یک رینگ جدید در بورس انرژی به این معنی است که پتانسیل رشد عرضه‌ها وجود دارد اگرچه می‌توان انتظار داشت که سایر فرآورده‌های نفتی هم به این بازار وارد شوند. با توجه به ثبت معاملات بزرگ فرآورده‌ها در بورس انرژی؛ به احتمال قوی شاهد ورود عرضه‌های جدیدی همچون نفتای سبک و سنگین به این بازار خواهیم بود ولی هنوز کالاهای دیگری همچون نفت کوره هم امکان جای‌گیری در این بازار را برای خود محفوظ دانسته‌اند. اینکه بسیاری از محموله‌های فرآورده‌های نفتی مخصوصا نفت کوره در این بازار عرضه نشده است خود جای سوال دارد آن‌هم در شرایطی که پتانسیل صادراتی این محصولات صادراتی در بورس انرژی وجود دارد.
شاید تمایل یا عدم تمایل عرضه‌کننده به عرضه این محصولات خود یک دلیل برای عدم حضور در این بازار است که باید بیش از پیش مورد بحث و بررسی قرار بگیرد. الزامات قانونی و رویکردهای اجرایی خود پشتوانه مستحکمی برای رشد عرضه فرآورده‌ها در بازار بین‌الملل بورس انرژی است که باید مورد توجه و البته تمکین قرار بگیرد. به مرور زمان در این خصوص با صراحت بیشتری صحبت خواهیم کرد. حتی این امکان وجود دارد که گاز مایع یا میعانات گازی هم در رینگ دریایی بورس انرژی عرضه شود اگرچه با اما و اگرهای خاص خود روبه‌روست.
