شرکتهای دانشبنیان واگنساز میشوند
مترو تهران با چه چالشهایی روبهرو است؟
بررسی جزئیات برنامهای که با هدف بهکارگیری ظرفیتهای حداکثری مدیریت شهری برای عبور از وضعیت بحرانی مترو تدوین شده است نشان میدهد نقشه مترو بدون ازدحام با دنبال کردن یک برنامه دووجهی طراحی شده است. یک بخش از برنامههای توسعه مترو شامل تکمیل خطوط هفتگانه و تامین مالی متفاوت برای خطوط چهارگانه جدید است تا به این ترتیب با وجود تنگناهای مالی شدید در مدیریت شهری، کار ساخت و توسعه خطوط متوقف نشود. بخش دوم این برنامه نیز شامل تامین ناوگان است.
اما حتی با حل مسئله کیفیت سفر، شهروندان زمانی سفر با مترو را به خودرو شخصی، تاکسیهای اینترنتی و تاکسیهای سطح شهر ترجیح میدهند که فاصله ایستگاههای آن با خانه و محل کار حداقلی باشد. برای این منظور برنامه تکمیل نواقص شبکه خطوط موجود و احداث خطوط جدید در مترو همزمان با برنامه رفع کمبود واگن دنبال میشود. تیم فعلی مدیریت شهری توسعه بدقواره مترو در سالهای گذشته را تایید میکند و معتقد است در زمینه تامین ناوگان کافی متناسب با افزایش طول خطوط در حال بهرهبرداری تلاش کافی صورت نگرفته است. اما در عین حال به این موضوع اذعان میکند که مدیران شهری در دورههای گذشته روی ظرفیت دولتها برای تامین ناوگان حساب کرده بودند و این در حالی است که دولتها از پرداخت سهم خود از هزینههای توسعه شبکه ریلی درونشهری به شکل تامین واگن سر باز زدند. از طرفی توجیهات قابل تاملی نیز از سوی مدیریت شهری مطرح میشود که بر اساس آن حتی با علم به عواقب توسعه ناموزون خط و واگن در نسبت با یکدیگر، شهرداری را همچنان ناگزیر به دنبال کردن برنامه ساخت خطوط کرده است؛ توجیهاتی از این قبیل که با توجه به روند رو به افزایش تورم ساخت، بر زمین ماندن پروژههایی که کلنگزنی شده یا عمده حفاری تونل در آنها به سرانجام رسیده است، چه هزینههایی به شهر تحمیل میکند و موکول کردن ادامه اجرای آنها به آینده با هدف تمرکز بر واگنسازی بهتنهایی نمیتواند گزینهای ایدهآل و معقول باشد. با این وصف مترو چارهای به جز دنبال کردن برنامه دووجهی خود به شکل توسعه همزمان خط و ناوگان ندارد و نمیتواند از یکی به نفع دیگری صرفنظر کند. با این حال از آنجا که چشمانداز بهبود وضعیت مترو به لحاظ رفع دو نقص عمده آن (معطلی در ایستگاه و ازدحام در قطار) سال ۱۴۰۴ است، ایده اجاره واگن از کشورهایی مثل چین مطرح شده و کم و کیف آن در حال بررسی است. مدیریت شهری آگاه است که اگر نتواند مسئله کمبود واگن را فوری حل کند، شاید افزایش شبکه در حال بهرهبرداری مترو در یکی، دو سال پیشرو مشکلساز شود و با این وضع، ساخت خطوط یک شمشیر دولبه است. اما با توجه به هزینههایی که رهاسازی کارگاه پروژههای نیمهتمام مترو به شهر تحمیل میکند، آن را نیز بهصرفه و صلاح شهر نمیداند و درصدد یافتن راهی میانبر برای افزایش فوری واگن مترو با حمایت دولتی است.
سرانه واگنهای مورد نیاز مترو چقدر است؟
مترو تهران به عنوان یکی از نیازهای اساسی پایتخت، سالهاست که با وجود چالشهای متعدد به مسافران خدمترسانی میکند. یکی از بزرگترین مشکلات مدیریت شهری، کمبود واگن در مترو است. به همین دلیل، قراردادهایی برای خرید و تامین واگنهای داخلی در حال انجام است تا این مشکل برطرف شود. کمبود واگنها و همچنین قدیمی و فرسوده بودن واگنهای موجود، به بروز مشکلاتی در حوزه حملونقل عمومی ریلی منجر شده است. بنابراین، خرید واگنهای جدید و بازسازی واگنهای فعلی از جمله مسائلی است که تهران با آن دستبهگریبان است و مدیریت شهری برای آن برنامهریزی کرده است. روزانه هزاران تهرانی مترو را به عنوان وسیلهای برای تردد انتخاب میکنند و شلوغی آن در ساعات اوج صبح و بعد از پایان ساعات کاری ادارهها، مدارس و دانشگاهها، چالشی جدی بهشمار میآید. از اینرو ضروری است که مدیریت شهری تهران تدابیری برای حل این مشکل بیندیشد. علاوه بر این، سرمایهگذاری و ارائه خدمات مناسب در مترو میتواند به بهبود مدیریت شهری کمک کند و در کاهش مشکلات بحرانی پایتخت مانند ترافیک، آلودگی هوا و هدررفت سوخت و انرژی موثر باشد.
در همین مورد رضا محمدنژادبیدخت، مدیرعامل شرکت بهرهبرداری مترو تهران و حومه معتقد است که مترو تهران به عنوان یکی از اصلیترین شریانهای حملونقل عمومی، با چالشهای متعددی روبهرو است که هرکدام تاثیر مستقیم بر کیفیت خدماترسانی دارند. یکی از چالشهای اصلی، کمبود واگن و ناوگان است که به افزایش زمان انتظار و ازدحام در ساعات اوج منجر میشود. علاوه بر این، محدودیت ظرفیت تعمیرگاهی و نگهداری منظم ناوگان از دیگر مسائلی است که با آن روبهرو هستیم. به عبارتی در اولویت نبودن تکمیل و بهرهبرداری از پایانههای خطوط در دورههای گذشته، بهرهوری خطوط مترو را کاهش داده است. با وجود این، در این دوره از مدیریت شهری برنامههایی برای رفع این چالشها از جمله تکمیل پایانه کلاهدوز در خط ۴ مترو در حال پیگیری است.
محسن هرمزی، معاون حملونقل و ترافیک شهرداری تهران از کسری و کمبود هشت هزار واگن برای شبکه مترو کشور خبر داد. به گزارش خبرگزاری مهر، هرمزی در اینباره گفت: در شرکت واگنسازی تهران ظرفیتی با این قرارداد ایجاد کردیم که بتوانیم بهطور متوسط در روز یک دستگاه واگن تولید کنیم. بهطوری که تا دهه فجر در بهمنماه یک رام قطار، تا اسفند رام دوم و تا ابتدای سال آینده رام سوم تحویل شهرداری تهران خواهد شد. بدنه رام اول به مرحله نصب کفپوش رسیده است؛ علاوه بر اینکه سهم داخل را افزایش میدهیم، صرفهجویی ارزی قریب به ۵۰ درصد قیمت یک واگن است که تا حدود 3/1 میلیون یورو قیمت دارد. ۴۰ شرکت دانشبنیان کار میکنند و پنج شرکت تولید واگن در این امر همکاری دارند. واقعیت امر این است که در یک سال گذشته پروژهای را تحویل گرفتیم که اما و اگر زیادی داشت و دارای نواقص زیادی بود. در این یک سال با کار جهادی از سوی مهندسان دخیل کار پیش رفت و باعث شد از سال گذشته قطار ملی را جلو ببریم. تا امروز ۶۰ هزار ساعت سیر ایمن روی قطاری که سال گذشته با حضور رئیسجمهور شهید آغاز به کارش برگزار شد، انجام شده است. کمبود واگن در کشور بالای هشت هزار دستگاه است که ۱۱۸۱ واگن در حال حاضر موجود است و قرارداد ۱۱۸۴ واگن را بستهایم. بنا و ساختاری که گذاشتیم این است که تمامی نیاز مجموعه واگن کشور را پوشش بدهیم. اعتبار مورد نیاز این پروژه با کمک وزارت نفت و سازمان برنامه تامین شده و با اعتبار فعلی که ۷۷ میلیون یورو است میتوانیم پایه شرکت دانشبنیان مورد نیاز را بگذاریم.
چه کسانی مشکل کمبود واگن در مترو را رقم زدهاند؟
محسن هرمزی درباره کمبود قطار برای مسیر ایستگاه مترو پرند گفت که هیچکس منکر کمبود واگن در مترو تهران نیست، اما باید دید چه افرادی کمبود واگن را رقم زدهاند؟ آنگونه که تسنیم گزارش داده: در دوره گذشته مدیریت شهری تهران در چهار سال فعالیت خود، برای تامین واگن از طریق قرارداد 630 دستگاه واگن اقدامی انجام ندادند و با پیگیریهای مدیریت شهری فعلی، قرارداد مذکور به سرانجام رسید که سند پرداخت وجه آن را از سوی دولت نیز در صحن شورای شهر تهران ارائه کردم. مسئولان دوره گذشته مدیریت شهری، شهر را معطل گذاشتند و به موضوع تامین واگن ورود نکردند؛ ما اکنون میراثدار کمکاری آنها هستیم. قطعاً اعزام قطار با فاصله زیاد به ایستگاه مترو پرند از تعطیل بودن این ایستگاه بهتر است و در حال حاضر با افتتاح این ایستگاه، به بسیاری از شهروندان خدمت میشود، بنابراین نمیتوان گفت به دلیل کمبود واگن، از ظرفیت موجود استفاده نکنیم؛ این در حالی است که راهاندازی این ایستگاه عاملی در کاهش ترافیک و آرامش روانی مردم شده است و ارزش این امر را با هیچ معیار مالی نمیتوان مقایسه کرد.
در همین مورد رضا محمدنژادبیدخت میگوید، مشکل کمبود واگن در مترو تهران نتیجه عوامل متعددی است که در اولویت نبودن موضوع حملونقل در سالهای گذشته یکی از این موارد است. پیچیدگیهای مرتبط با فرآیندهای تامین و خرید واگنها نیز به این مشکل دامن زده است. علاوه بر این، تاخیر در نهاییسازی قرارداد خرید ۶۳۰ واگن طی سالهای گذشته و طولانی بودن پروسه تامین تجهیزات و واگنها باعث شده توسعه ناوگان به سرعت مورد نیاز پیش نرود. البته از ابتدای این دوره مدیریت شهری با رویکردی فعال در حال پیگیری و تامین منابع، تسریع فرآیندهای اداری و استفاده از ظرفیتهای داخلی و خارجی برای جبران این عقبماندگیها هستیم.
چطور میتوان واگنها را افزایش داد؟
محمدنژادبیدخت در مورد اینکه چطور میتوان واگنها را افزایش داد معتقد است که افزایش تعداد واگنهای مترو مستلزم اتخاذ رویکردهای چندجانبه است. اولین راهکار، تشویق بخش خصوصی به سرمایهگذاری در خرید و تامین واگنهاست که میتواند نقش موثری در تقویت ناوگان داشته باشد. دومین رویکرد، توسعه همکاریهای بینالمللی و مذاکره با شرکتهای خارجی برای تامین تجهیزات و واگنهای مورد نیاز است. همچنین، حمایت از تولیدکنندگان داخلی برای ساخت واگنهای ملی و تجهیزات مرتبط، گامی اساسی در کاهش وابستگی به واردات خواهد بود. بهرهگیری از تسهیلات مالی نیز میتواند منابع لازم برای خرید واگنهای جدید را فراهم کند.
او در مورد راهکار حل این مشکلات بر این باور است که حل مشکلات مترو تهران نیازمند یک رویکرد جامع و برنامهریزی دقیق است. ابتدا باید مدیریت و برنامهریزی سیستماتیک و هوشمند برای بهینهسازی زمانبندی و تامین ناوگان در دستور کار قرار گیرد. افزایش منابع مالی از طریق درآمدهای پایدار شهری، جذب سرمایهگذاری داخلی و خارجی و استفاده از تسهیلات بانکی از دیگر اقدامات ضروری است. حمایت از تولید ملی و شرکتهای داخلی در ساخت واگنها و تجهیزات نیز میتواند نقشی کلیدی در کاهش هزینهها و وابستگی به واردات ایفا کند. همچنین، تمرکز بر آموزش و جذب نیروی متخصص، توسعه زیرساختهای نگهداری و تعمیرات، و تکمیل پایانههای نیمهتمام از جمله اقدامات کلیدی برای ارتقای کیفیت خدمات مترو خواهد بود.
