پهنه ۴۰ میلیون نفری فرونشست
علی بیت‌اللهی در نشست «اثر فرونشست زمین در میراث فرهنگی و آثار تاریخی» که در اصفهان برگزار شد، افزود: طبق جدیدترین مطالعات انجام شده، وسعت پهنه‌بندی فرونشست زمین در ایران به حدود ۱۵۸ هزار کیلومترمربع می‌رسد که حدود ۱۰ درصد از مساحت کشور را دربرمی‌گیرد.
وی با اشاره به اینکه وسیعترین پهنه‌بندی فرونشست زمین در خراسان رضوی است، ادامه داد: اصفهان، رُتبه پنجم کشور را در این زمینه دارد اما از نظر تعداد شهرها و میزان بافت فرسوده، در پهنه‌بندی فرونشست دارای رُتبه نخست است.
بیت‌اللهی خاطرنشان کرد: حدود ۳۸۰ شهر از یکهزار و ۴۴۰ شهر کشور در پهنه‌بندی فرونشست زمین مستقر است و این پهنه‌بندی، بسیاری از کلانشهرهای کشور را درنوردیده است.
اصفهان، بالاترین خطرپذیری فرونشست زمین را دارد
این متخصص ژئوفیزیک با تاکید براینکه اصفهان بالاترین خطرپذیری فرونشست زمین را در کشور دارد و این پدیده حدود ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر را در محدوده کلانشهر اصفهان و اطراف آن تهدید می‌کند، گفت: در این خطه ۲۶ هزار هکتار با خطر بسیار بالا(فرونشست بالای پنج سانتی‌متر در سال) و سه هزار و ۵۰۰ هکتار دارای فرونشست بالای ۱۰ سانتی متر در سال است.
وی با بیان اینکه مساحت پهنه فرونشست در خراسان رضوی پنج برابر اصفهان است، افزود: اما خطرپذیری فرونشست در اصفهان برای بخش های مختلف مانند جمعیت و آثار میراثی آن ۲۰ برابر خراسان رضوی است. وی ادامه داد: در اصفهان ۳۲۸ مسجد و بیمارستان، ۲۵۸ مدرسه، ۱۹ مرکز فرهنگی و ۹ هزار و ۳۷۴ پل در معرض اثر فرونشست زمین قرار دارند.
بیت‌اللهی با تاکید بر اهمیت جریان دائمی زاینده‌رود برای مقابله با پدیده فرونشست زمین در اصفهان تصریح کرد: زمانی که جریان آب این رودخانه قطع می‌شود، ۲.۵ متر سطح آب پایین می‌رود و فرونشست تشدید می‌شود اما هرگاه آب جریان می‌یابد ۲ متر جبران می‌شود که این موضوع اهمیت جریان آب در زاینده رود را نشان می‌دهد.
وی تاکید کرد: اگر همه چاه‌های آب اصفهان را مسدود کنند و رودخانه زاینده‌رود جریان دائمی نداشته باشد، فرونشست زمین را نیز بطور مستمر خواهیم داشت. وی، نقش زاینده رود در تغذیه آبخوان‌های اصفهان را بی‌نظیر دانست و هشدار داد: اگر کاری برای زاینده‌رود انجام نشود تصویر ۱۰ سال آینده اصفهان، وحشتناک خواهد بود. بیت‌اللهی خاطرنشان کرد: یکی از ویژگی‌های بد فرونشست زمین در اصفهان، نامتقارن بودن است که خطرپذیری آن را بویژه در آثار تاریخی و میراثی بیشتر و بدتر می کند.
وی، بهترین راهکار برای کاهش مخاطرات ناشی از فرونشست زمین را «تدوین مقررات ملی فرونشست زمین» عنوان کرد و گفت: ما در زمان حاضر حتی یک بند مقررات لازم‌الاجرا برای فرونشست زمین در کشور نداریم در حالی که تنظیم چنین قوانینی مانند مقررات ساختمان ضروریست.
فرونشست یک پدیده زیست محیطی به معنی نشست تدریجی یا پایین رفتن ناگهانی سطح زمین بدلیل تراکم موارد زیرسطحی است. برداشت بیش از حد از آب‌های زیرزمینی ناشی از نیاز روزافزون به منابع آب که بدنبال توسعه صنعت و کشاورزی رُخ داده، از دلایل اصلی این پدیده به شمار می‌رود.
تهدید و آسیب‌های جبران‌ناپذیر سازه‌ها و تاسیسات شهری، خطوط انتقال نیرو، ساختمان‌ها و آثار و بناهای تاریخی و فرهنگی از نگرانی‌های کارشناسان برای آینده پیش‌روی اصفهان بر اثر برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی این دیار است. هم اندیشی «اثر فرونشست زمین در میراث فرهنگی و آثار تاریخی» به مناسبت «روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی» به همت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان برگزار شد.
