«دنیای اقتصاد» بررسی کرد
استارت‌آپ‌های ایران در سالی که گذشت
ایجاد زیرساخت‌های موردنیاز برای رشد و توسعه اکوسیستم استارت‌آپی و هموار کردن مسیر کارآفرینان، هدفی است که در سال‌های اخیر توسط دولت پیگیری شده است، اما متخصصان در سطح جهانی معتقدند کامیابی و موفقیت در این حوزه بدون داشتن اطلاعات دقیق از استارت‌آپ‌ها، کارآفرینان و دغدغه‌های آنان و همچنین شناخت نیازمندی‌های اساسی این بخش جوان و پویا در اقتصاد کشور، امکان‌پذیر نخواهد بود. با وجود این، رشد استارت‌آپ‌ها یا همان شرکت‌های نوپا در کشور روند صعودی خوبی داشته و این موضوع نوید آینده روشنی را در این بخش می‌دهد.
به‌رغم سرعت رشد استارت‌آپ‌ها در کشور که بسیار جای خوشحالی دارد اما، متاسفانه عموم مردم آشنایی چندانی با ماهیت این شرکت‌ها و عملکرد آنها ندارند. استارت‌آپ‌ها با یکدیگر تعامل خیلی خوبی دارند، بعضا از یکدیگر خدمات می‌گیرند و به حفظ و نگهداری یکدیگر اهمیت می‌دهند، اما کمتر پیش می‌آید که درجهت آگاه‌سازی عمومی و جذب حداکثری اقشار جامعه تلاش کنند. این خلأ تا جایی پیش رفته که عده‌ای معتقدند در حال حاضر دنیای استارت‌آپی از دنیای واقعی جدا است.
استارت‌آپ‌ها یک فلسفه وجودی دارند و آن تغییر اساسی نظم موجود و ایجاد یک نظم جدید به کمک فناوری با بهره‌وری بالاتر است که اگر فرض بر این باشد همه استارت‌آپ‌ها چالش‌ها را به عنوان بخش انکارناپذیری از مسیر خود پذیرفته‌اند. گاهی این چالش فرهنگ‌سازی محصول جدید است، گاه تلاش برای جذب سرمایه و گاه نیز چالش با قانون‌گذار مطرح می‌شود و از این نمونه چالش‌ها همچنان می‌توان نام برد. واقعیت این است که اگر استارت‌آپی محصولی متناسب با نیاز بازار ارائه کند و صبورانه و خلاقانه تلاش کند، غالبا چالش‌های گفته شده نمی‌تواند به عنوان مانع برای بقا مطرح شود بلکه تنها مسیر را ناهموار می‌کند.
استارت‌آپ‌ها به عنوان بخش کوچکی از مجموعه‌های اقتصادی کشور، در سال ۱۴۰۰ علاوه بر چالش‌های مرسوم با موضوعی متفاوت مواجه بودند و آن نیز دست و پنجه نرم کردن با فضای پیش‌بینی‌ناپذیر و عدم قطعیت بود. بیم و امیدهای مربوط به احیای توافق برجام، طرح‌های محدودیت‌آور برای اینترنت و الزام اینماد بخشی از نگرانی‌هایی بود که در مجموع امسال را در چشم کارآفرینان تبدیل به سالی سرشار از فضای عدم قطعیت کرد. در چنین فضایی تیم‌ها تصمیم به توسعه محصولات بلندمدت نمی‌گیرند، سرمایه‌گذاران نگران وارد فضاهای خطرپذیر نشده و تامین مالی استارت‌آپ‌ها به عنوان یک عامل کلیدی رشد در سال‌های اولیه با مشکل مواجه می‌شود و در نهایت منابع انسانی برای ورود به استارت‌آپ‌ها دچار تردید می‌شوند و لذا تیم آپ نیز برای استارت‌آپ‌ها چالش‌برانگیز می‌شود. گرچه کارآفرینان با‌تجربه استارت‌آپی عموما خود را برای چالش‌های مرسوم فضای استارت‌آپی آماده کرده‌اند، اما در سال ۱۴۰۰ روبه‌رو شدن با فضای عدم قطعیت سختی کار را دو‌چندان کرده بود.
در کنار معایب یاد شده، سال‌های سخت، امتیازاتی را نیز به همراه دارند. در چنین زمان‌هایی تیم‌های خلاق می‌توانند بهتر تمایز ایجاد کنند. کلید موفقیت برای استارت‌آپ‌های جوان در سال ۱۴۰۰ تلاش خلاقانه بوده است و پاداش خود را در افزایش سهم از بازار و همچنین رشد‌های چشمگیر با شروع دوران رونق اقتصادی در سال‌های آینده خواهند گرفت. در این میان برخی از مدیران عامل و روابط عمومی‌ها در گفت‌وگو با خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» از وضعیت کسب و کار خود در سال ۱۴۰۰ می‌گویند.
هادی علوی، مدیرعامل استارت‌آپ «تومن» در ادامه به وضعیت این اپلیکیشن در سال ۱۴۰۰ اشاره کرد و گفت: برای «تومن» گرچه سال ۱۴۰۰ سخت و پر از چالش بود، اما تبدیل به فرصت بی‌نظیری برای بازتعریف نقشه راه و ورود به بازارهای جدید شد به طوری‌که بیشتر رشد را طی سال‌های اخیر به همراه داشت. ما در «تومن» بی‌صبرانه منتظر سال ۱۴۰۱ هستیم و در سال جدید تصویر هیجان‌انگیز و متفاوتی از «تومن» به بازار ارائه خواهد شد و امیدواریم در سال جدید با فضای اقتصادی و تصمیم‌گیری با‌ثبات‌تری روبه‌رو باشیم.
با آغاز همه‌گیری ویروس کرونا از اواخر سال ۱۳۹۸ وضعیت برخی از فعالیت‌های آنلاین و استارت‌آپی با بحران مواجه شد و فضای کاری آنها وارد مرحله جدیدی شد. با افزایش واکسیناسیون شرایط کرونایی به سمت عادی شدن حرکت کرد و از این سو استارت‌آپ‌هایی همچون علی بابا، اسپید، اسنپ، تپسی، شیپور، دیوار، طاقچه، فیدیبو، باسلام، آچاره، دیجی‌کالا، فیلیمو، تومن و بسیاری دیگر از استارت‌آپ‌ها پس از پشت سر گذاشتن چالش‌ها در سال ۱۴۰۰ رویه روبه‌رشدی را در پیش گرفتند.
امیر‌حسن شعبانیان، مدیر روابط عمومی استارت‌آپ «علی بابا» در رابطه با وضعیت این اپلیکیشن در سال ۱۴۰۰ توضیح داد: در مجموع سال ۱۴۰۰ برای «علی بابا» خوب بود و به طور کامل از ضربه ناشی از کرونا رها شدیم و توانستیم به روند سابق خود بازگردیم و در این حین به رکوردهای جدیدی رسیدیم. به عنوان مثال در تیر ۱۴۰۰ که همچنان کرونا یک دغدغه محسوب می‌شد، توانستیم رکورد روزانه و ماهانه تعداد فروش «علی بابا» را جابه‌جا کنیم که در تاریخ فعالیت این اپلیکیشن بی‌سابقه بوده است. عبور از ارائه یک خدمت گردشگری در یک ثانیه، هدف دیگر ما بود که در اسفند ماه توانستیم در یک روز به عرضه ۳۴/ ۱ خدمت در یک ثانیه برسیم. در سال ۱۴۰۰ گزارش رفتار سفر مردم بر اساس تحلیل رفتار کاربران «علی‌بابا» منتشر شد که نشان از افزایش میزان سفر مردم در شرایط پساکرونا بود. در ادامه محصول جدید «علی بابا پلاس» به جمع خدمات این اپلیکیشن اضافه و رونمایی شد و معتقد هستیم این فضای جدید بخشی از کسب و کار «علی بابا» بوده و این پلتفرم برای به اشتراک‌گذاری تجربه‌های سفر کاربران با یکدیگر طراحی شده است.
سیاوش گودرزی مدیر روابط عمومی استارت‌آپ «طاقچه» نیز در خصوص سال ۱۴۰۰ یادآور شد: بر اساس پایش عملکردی که در پایان سال انجام دادیم شاهد رشد «طاقچه» بودیم و تعداد کاربران و نصب‌ها افزایش داشت. در سال ۱۴۰۰ توانستیم یکسری ویژگی‌های محصولی را به خدمات خود اضافه کنیم که مهم‌ترین آنها افزودن کتاب‌های صوتی به بخش «طاقچه بی‌نهایت» بود. به دلیل قیمت بالاتر کتاب‌های صوتی هزینه اشتراک نیز افزایشی شد و این به دلیل حفظ حق مولف و ناشر بود. در این بین افرادی که از قبل اشتراک داشتند برای بهره‌مندی از کتب صوتی به مبلغ اضافه‌ای نیاز نداشتند. با وجود شرایط نابسامان اقتصادی کشور «طاقچه» توانست تعداد نیروهای انسانی بیشتری را جذب کند و اندازه سازمان نیز بزرگ‌تر شد.
مهناز علمایی، مدیرعامل «اسپید» نیز اظهار کرد: با آغاز شیوع ویروس کرونا در کشور کسب‌وکارهای اینترنتی رونق گرفته‌اند و از طرفی تعداد سفارش‌های «اسپید» نیز با رونق قابل توجهی مواجه شده است و در سال ۱۴۰۰ شاهد رشد ۴۰۰درصدی میزان سفارش‌های «اسپید» بودیم و یک جهش عجیب در حوزه فعالیت این استارت‌آپ رخ داد. در بازه زمانی اپیدمی ویروس کرونا برخی موانع کسب و کارهای اینترنتی از سر راه برداشته شد و از طرفی مردم بیشتر به سمت فعالیت‌ها و خریدهای آنلاین رو آوردند که در ادامه موجب گسترش فعالیت «اسپید» در حوزه توزیع هوشمند شد. «اسپید» در ابتدای سال ۱۴۰۰ از لحاظ نرم‌افزاری و زیرساختی و تیم اجرایی تغییراتی اعمال کرد و با توجه به این اتفاق نیز امکانات نرم‌افزاری و عملیاتی بهتری در اختیار مشتری بوده و موجب جلب رضایت بیشتری شده است. همچنین استخدام سفیر زن در «اسپید» فعالیت مثبت دیگری بود که در سال ۱۴۰۰ انجام شد.
در مجموع می‌توان گفت در سال ۱۴۰۰ با عادی شدن شرایط کرونا، فضای کسب و کارهای آنلاین و استارت‌آپی روند بهتری را نسبت به سال‌های گذشته تجربه کرده و با توجه به شناخت بیشتر مردم از انواع استارت‌آپ‌ها میزان استفاده از آنها نیز به طور چشمگیری افزایش یافته است. به عنوان مثال با آغاز همه‌گیری ویروس کرونا و پس از آن میزان استفاده از اپلیکیشین‌هایی همچون اسنپ، اسنپ دکتر، اسنپ فود و تپسی به طور قابل توجهی افزایش یافت و همچنین در حال حاضر مردم خرید غیرحضوری را به حضوری ترجیح می‌دهند و میزان استفاده از استارت‌آپ‌هایی همچون دیوار، شیپور، باسلام و دیجی‌کالا نیز افزایشی بوده است.
با وجود این بسیاری از بنیان‌گذاران و مدیران عامل استارت‌آپ‌ها نگران برخی از قانون‌گذاری‌ها و طرح‌هایی همچون صیانت هستند که آینده این نوع کسب وکار را به طور جدی تحت تاثیر قرار می‌دهد و مهم‌ترین اثر آن خروج نخبه‌ها از کشور است که به مرور زمان موجب کمبود نیروی کار متخصص و کاربلد در فضای استارت‌آپی خواهد شد. بنابراین طبق گفته بسیاری از مدیران استارت‌آپی، در صورت تصویب طرح صیانت و ادامه قانون‌گذاری‌های عجیب در این حوزه نمی‌توان آینده روشنی برای اکوسیستم استارت‌آپی متصور شد.
