دادههای مرکز آمار از کاهش نرخ مشارکت اقتصادی حکایت دارد
اخراجیهای بازار کار در عصر کرونا
مرکز آمار ایران در گزارشی شاخصهای اشتغال سال 1400 را منتشر کرد. بر این اساس نرخ بیکاری سال 1400 با 4/ 0درصد کاهش نسبت به سال قبل به 2/ 9درصد رسید. این در حالی است که نرخ مشارکت اقتصادی در سال 1400 نیز کاهشی شده و با 4/ 0 واحد‌درصد کاهش، به 9/ 40درصد رسید. از این رو می‌توان گفت کاهش سطح بیکاری بیشتر از آنکه تحت‌تاثیر افزایش شغل باشد به دلیل کاهش جمعیت فعال رخ داده است. به بیانی دیگر اگرچه با پایان بحران کرونا و رکود اقتصادی به دنبال آن بیکاری کاهش یافته است، اما به نظر می‌رسد جمعیت فعال کشور همگام با رشد جمعیت بالای 15 سال کشور رشد نکرده است و از این رو نرخ بیکاری قادر به نمایش دقیق شرایط اشتغال در کشور نیست. آمارها نشان می‌دهد بیشترین تعداد شاغلان کشور در دهه گذشته در سال 98 بوده است که با آغاز بحران کرونا افت کرده و همچنان در سطحی پایینتر از اوج خود قرار دارد. بررسی روند جمعیت مطلق افراد شاغل نشان می‌دهد به‌رغم عبور از بحران کرونا و رشد اشتغال در کشور نسبت به سال 99، همچنان تعداد شاغلان کمتر از سال 98 است و 800هزار شغل با نقطه اوج تعداد شاغلان در سال 98 فاصله دارد. به نظر می‌رسد بخش قابل‌توجه این مشاغل از‌دست‌رفته را کسب‌و‌کارهای خردی تشکیل می‌دهند که شاغلان آنها از گروه‌‌‌های کم‌‌‌درآمدتر جامعه بوده‌‌‌اند.
تصویر اشتغال 1400
مرکز آمار ایران در گزارشی آمارهای مربوط به اشتغال سال 1400 را منتشر کرد. اشتغال و بیکاری، از جمله موضوع‌های اساسی اقتصاد هر کشوری است؛ به گونه‌‌‌ای که افزایش اشتغال و کاهش بیکاری، یکی از شاخصهای توسعه‌یافتگی جوامع تلقی می‌شود. نرخ بیکاری یکی از شاخص‌‌‌هایی است که برای ارزیابی شرایط اقتصادی کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد. بر این اساس نرخ بیکاری سال 1400 با 4/ 0 واحد‌درصد کاهش نسبت به سال گذشته به 2/ 9درصد رسیده است. از سوی دیگر نرخ مشارکت اقتصادی در سال 1400 نیز شاهد کاهش بوده است. بر این اساس نرخ مشارکت اقتصادی نسبت به سال قبل 4/ 0واحد‌درصد کاهش یافته و به سطح 9/ 40درصدی رسیده است. بررسی اعداد مطلق نشان می‌دهد از بیش از 63میلیون نفر جمعیت 15سال به بالای ایران، 25میلیون و 822هزار نفر از آنها جمعیت فعال کشور را تشکیل می‌دهند و 37میلیون و 243هزار نفر غیرفعالند. از کل جمعیت فعال کشور 23میلیون و 447هزار نفر شاغلند و 2میلیون و 375هزار نفر جمعیت بیکاران را تشکیل می‌دهند.
افراد شاغل چه کسانی هستند؟
برای درک دقیق‌‌‌تر گزراش مرکز آمار باید برخی از تعاریف را به خاطر سپرد. اولین مورد جمعیت فعال است که به مجموع جمعیت شاغل و بیکار گفته می‌شود. در این گزارش، شاغل فردی است که بیش از 15 سال دارد و حداقل یک ساعت در هفته مرجع کار کرده است. افرادی که بدون دریافت مزد برای یکی از اعضای خانوار خود که با وی نسـبت خویشاوندی دارند، کار می‌کنند، کارآموزانی که در دوره کارآموزی فعالیتی در ارتباط با فعالیت موسسه محل کارآموزی انجام می‌دهند یعنی مستقیما در تولید کالا یا ارائه خدمات سهیم هستند، محصلانی که در هفته مرجع مطابق تعریف، کار کرده‌‌‌اند و تمام افرادی که در نیروهای مسلح به صورت کادر دائم یا موقت خدمت می‌کنند از جمله گروه‌‌‌های افراد شاغل محسوب می‌‌‌شوند. از سوی دیگر بیکار به فردی گفته می‌شود که بیش از 15 سال دارد و در هفته مرجع فاقد شغل است و در سه هفته اخیر برای یافتن شغل تلاش کرده است. افرادی که به دلیل آغاز به کار در آینده یا انتظار بازگشت به شغل قبلی جویای کار نبوده، ولی فاقد کار و آماده برای کار بوده‌‌‌اند، نیز بیکار محسوب می‌‌‌شوند. نرخ بیکاری از نسبت جمعیت بیکار به جمعیت فعال کشور محاسبه می‌شود.
اخراجیهای کرونایی
نرخ بیکاری یکی از نرخ‌های کلیدی و مورد توجه سیاستگذاران است که از اهمیت بالایی برخوردار است. اما گاهی اوقات این نرخ ممکن است همه واقعیت‌‌‌های اقتصادی را منتقل نکند. شرایط خاص بازار کار ایران به دنبال وقوع بحران کرونا موجب شده کاهش نرخ بیکاری در سال 1400 نتواند واقعیت کاهش تعداد مشاغل در کشور را منعکس کند. بر این اساس در سال 98 تعداد شاغلان در کشور معادل 24میلیون و 273هزار نفر بوده است. با شروع پاندمی کرونا و ورود اقتصاد به رکود، بسیاری از کسب‌و‌کارها علی‌‌‌الخصوص کسب‌و‌کارهای خدماتی با مشکل مواجه شدند و تعداد شاغلان کشور با افت قابل‌توجهی مواجه شد و در سال 99 به 23میلیون و 263هزار نفر رسید. در سال 1400 و با پایان پاندمی کرونا نرخ بیکاری کاهش یافت و بر تعداد شاغلان کشور نیز افزوده شد. مرکز آمار تعداد شاغلان در سال 1400 را 23میلیون و 447هزار نفر اعلام کرده است. این آمار نشان می‌دهد با وجود رشد تعداد شاغلان در سال 1400، همچنان تعداد شاغلان نسبت به اوج خود در سال 98 بیش از 820هزار نفر پایینتر است که از کاهش تعداد شاغل در کشور حکایت دارد و می‌توان این دسته از افراد شاغل را اخراجیهای کرونایی خواند. با این وجود از آن‌‌‌جا که نسبت جمعیت فعال کشور نیز کاهش داشته، کاهش قابل‌توجه تعداد شاغلان در نرخ بیکاری انعکاس پیدا نکرده است.
سکون اشتغال جوانان
در سال 1400 نرخ بیکاری جوانان بدون تغییر و در سطح 7/ 23درصد باقی ماند. براساس جزئیات موجود در گزارش مرکز آمار، نرخ بیکاری افراد 15 تا 24 سال بدون تغییر باقی مانده است. اعداد مطلق نیز حاکی از آن است که این گروه سنی شاهد کاهش اندکی در تعداد بیکاران بوده و حدود 500 نفر از جمعیت بیکاران آن کاسته شده است. از سوی دیگر نرخ بیکاری افراد 18 تا 35 سال با 2/ 0 واحد‌درصد کاهش نسبت به سال 99 به 5/ 16درصد رسید. بررسی آمار بیکاران این گروه سنی نشان می‌دهد در سال 1400 بیش از 91هزار نفر از تعداد بیکاران این گروه کاسته شده است.
کاهش اشتغال زنان
بررسی آمار اشتغال زنان نشان می‌دهد در سال 1400، نرخ مشارکت زنان نسبت به سال قبل 6/ 0واحد‌درصد کاهش یافته و به سطح 3/ 13درصد رسیده است. در واقع بیش از 151هزار نفر از جمعیت فعال زنان کاسته شده است. اشتغال این گروه جمعیتی نیز با 6/ 0 واحد‌درصد کاهش مواجه شده و به سطح 1/ 11درصدی رسیده است. در سال 1400 بیش از 141هزار نفر از تعداد شاغلان زن کاسته شده است.
رشد 217هزارنفری شاغلان بخش خدمات
گزارش مرکز آمار سهم هر یک از بخش‌‌‌های اقتصادی کشور را از اشتغال به تفکیک اعلام کرده است. بر این اساس سه شاخه عمده صنعت، کشاورزی و خدمات مورد بررسی قرار گرفته‌‌‌اند. آمارها نشان می‌دهد در سال 1400 بیش از 215هزار نفر از تعداد شاغلان بخش کشاورزی کاسته شده و سهم آن از تعداد شاغلان کشور 1/ 1واحد‌درصد کاهش یافته است. در بخش صنعت اما 181هزار نفر به تعداد شاغلان این بخش افزوده شده است. آمارها نشان می‌دهد در سال 1400 بیش از 7میلیون و 929هزار نفر در صنعت مشغول به کار بوده‌‌‌اند که سهمی 8/ 33درصدی از کل اشتغال کشور را به خود اختصاص می‌دهند. در نهایت خدمات که بزرگ‌ترین سهم را از تولید و اشتغال کشور دارد، در سال 1400 با افزایش 217هزارنفری تعداد شاغلان نسبت به سال گذشته روبه‌رو بود؛ رشدی که سهم این بخش از اشتغال کشور را به 8/ 49درصد رساند.
