آپارتاید یونانی

محمود فاضلی/ پژوهشگر مسائل بین‌الملل یونان کشوری در جنوب شرقی اروپا و جنوب شبه جزیره بالکان با ۱۱میلیون جمعیت دارای اقلیتی ترک‌تبار و مسلمان با ۲۵۰هزار نفر است که این اقلیت به یکی از موضوعات مورد اختلاف تبدیل شده است. اسلام درجریان درگیری بین کشورهای اسلامی و دولت روم وارد این منطقه شد. مسلمانان برخی از جزایر یونان از جمله جزیره رودوس را فتح کردند، سپس اندلسی‌‌ها جزیره کرت را گرفتند. اما رسیدن کنونی اسلام با سیطره ترک‌‌های عثمانی آغاز شد. با مداخله اروپا جنگ‌‌های زیادی بین ترک‌‌ها و یونانی‌‌ها رقم خورد تا یونان استقلال یافت و معاهده لوزان بین این دو کشور منعقد شد. این معاهده۱۹۲۳ توسط جمهوری جدید ترکیه برای حل‌وفصل اختلافات با متفقین، از جمله یونان، پس از جنگ جهانی اول و جنگ استقلال ترکیه امضا شد.

 ترکیه و یونان بیش از ۹۹ سال پیش توافق‌نامه تبادل جمعیت را امضا کردند که براساس آن یونان حقوق اقلیت مسلمانان را به‌‌رسمیت شناخت؛ به‌‌همین دلیل برخی از مسلمانان ترجیح دادند از این کشور مهاجرت نکنند. اقلیت مسلمان در یونان به‌‌دلیل مشکلات و نقض مستمر حقوق و محرومیت از ساده‌‌ترین حقوق انسانی رنج می‌‌برند؛ زیرا دولت یونان از به‌‌رسمیت شناختن هویت قومی آنها سرباز می‌‌زند و بر مداخله در امور دینی و آموزشی آنها اصرار دارد و تبعیض نژادی علیه آنها اعمال کرده است. مداخله در امور دینی مسلمانان در فهرست تخلفات ثبت شده است و نهادهای بین‌‌المللی دائما به یونان اخطار می‌‌دهند. مسلمانان در یونان همچنین تحت فشار قرار دارند؛ به‌طوری‌که آنها را مجبور به مهاجرت می‌‌کنند و از فروش زمین‌‌هایشان به مسلمانان جلوگیری می‌‌کنند و فروش را فقط به یونانی‌‌ها محدود می‌‌کنند. مسلمانان همچنین از افزایش خانه‌هایشان بیش از یک طبقه منع شده‌‌اند و از ساخت مساجد و استفاده از وسایل مدرن در تولید محروم هستند تا همچنان عقب‌مانده بمانند. به‌‌همین دلیل مسلمانان از وضعیت اقتصادی خود رنج می‌‌برند. هرکسی از این امر تخلف کند، مورد مجازات سنگین مالی قرار می‌‌گیرد.

تنش میان دو کشور اخیرا به حقوق مسلمانان ترک‌تبار مقیم یونان کشیده شده است. ترکیه، یونان را به نقض حقوق مسلمانان تراس (تراکیه) متهم می‌‌کند. ترکیه در واکنش به تنظیم قانون جدید در یونان درباره دفاتر مفتی‌‌های تراس تاکید کرد: یونان بار دیگر حقوق و آزادی‌‌های اقلیت ترک تراس غربی را که در معاهدات بین‌‌المللی به‌‌ویژه پیمان لوزان تضمین شده است، نقض می‌‌کند. قانون مذکور که بدون تفاهم با نمایندگان اقلیت ترک تراس غربی تنظیم شده، بار دیگر مفتی‌‌های منتخب اقلیت ترک تراس غربی و اراده و آزادی دینی آن اقلیت را نادیده گرفته است. با تصویب این قانون یونان به نقض حقوق و آزادی‌‌های مذهبی در معاهدات بین‌‌المللی به‌‌ویژه پیمان لوزان تضمین شده است، ادامه داده و تلاش دارد تا نهاد مفتی را به ساختاری تحت کنترل دولت یونان تبدیل کند.

آنکارا همچنان در تلاش است اقلیت مسلمان تراس (تراکیه) را که «اقلیت ترک» توصیف می‌‌کند، تحت کنترل قرار دهد. بازدید مقامات ترکیه از این منطقه نشانه تلاش برای نفوذ و نمایش علاقه آنکارا به منطقه است. آنکارا قصد دارد این منطقه را هر زمانی که اراده کند، به مشکلی برای یونان تبدیل کند. ترکیه نحوه انتصاب مفتی‌‌های منطقه را مورد انتقاد قرار می‌دهد و در تمام مجامع بین‌‌المللی یونان را به نقض حقوق‌‌بشر و آزادی‌‌های اعضای اقلیت متهم می‌‌کند.

یونان در واکنش به این مواضع همسایه پر دردسر خود را به تحریف واقعیت متهم کرد و مدعی است این کشور به وظایف خود در چارچوب پیمان لوزان عمل کرده است. به اعتقاد یونان، ترکیه به بهانه قانون جدید مدرنیزه‌سازی دفاتر مفتی‌‌ها که اخیرا توسط پارلمان یونان تصویب شده است، بار دیگر واقعیت را مخدوش کرد. این کشور برای ارائه روایت خود، عمدا حقیقت را درباره اقلیت مسلمان تراس تحریف می‌‌کند. قانون جدید چارچوب نهادی مدرن و جامعی را برای دفاتر مفتی‌‌ها و شخص مفتی‌‌های تراس ایجاد می‌‌کند که کاملا با قانون اساسی یونان و تعهدات بین‌‌المللی این کشور بر مبنای پیمان لوزان، کنوانسیون اروپایی حقوق بشر، رویه قضایی دادگاه اروپایی حقوق بشر و نیز اصول و دین اسلام مطابقت دارد.

به ادعای آتن، شفافیت در تمام مراحل فرآیند انتخاب مفتی‌‌ها، تضمین نماینده‌گری گسترده از طریق یک کمیته مشورتی که منحصرا متشکل از هموطنان مسلمان است، تایید نامزدی مناسب‌‌ترین افراد برای دفاتر مفتی‌‌های تراس از سوی کمیته مشورتی بدون دخالت دولت و پیش‌‌بینی مشارکت بیشتر زنان در فرآیند انتخاب از مفاد قانون جدید است. یونان مدعی است با رعایت کامل تعهدات خود تحت پیمان لوزان در قبال اقلیت مسلمان تراس، به اجرای سیاستی جامع برای اقلیت تراس برای ارتقای رفاه آن اقلیت ادامه خواهد داد. شهروندان مسلمان ما در تراس در یک کشور اروپایی زندگی می‌‌کنند. آنها از تمام امکاناتی که یک دولت دموکراتیک و تحت حاکمیت قانون بدون استثنا برای تمام شهروندان خود فراهم می‌‌کند، بهره‌‌مند هستند.

 مقامات یونانی با تندترین ادبیات خود مدعی‌‌اند ترکیه پیش از نصیحت دیگران، باید بررسی کند که خود به چه تعداد از مواد پیمان لوزان پایبند بوده است. ترکیه تا زمانی که پاسخ صادقانه و قانع‌کننده‌‌ای به این سوالات ارائه ندهد، هم در قبال شهروندان خود که مجبور به ترک خانه‌های اجدادی خود شدند و هم در قبال جامعه بین‌‌المللی پاسخگو خواهد ماند. خودانتقادی صادقانه قبل از هر چیز برای ترکیه و همچنین برای آینده روابط دو کشور مفید خواهد بود.

 متقابلا آنکارا سیاست‌‌های همسایه خود را مورد انتقاد قرار می‌‌دهد. به زعم ترکیه، اگرچه یونان عضو اتحادیه اروپا است، همچنان «اقلیت ترکی» ساکن در تراس غربی و رودوس را تحت فشار قرار داده و ارزش‌های این اتحادیه، حقوق‌‌بشر جهانی و معاهدات بین‌‌المللی را نادیده می‌‌گیرد. اردوغان که یونان را پاسگاه دور افتاده غرب توصیف می‌‌کند، در پاسخ به اتهامات یونان مدعی شد ترکیه حقوق و حق هیچ‌کسی را زیر پا نمی‌‌گذارد؛ اما اجازه نمی‌‌دهد حقوق خود نیز توسط کسی نقض شود. یونان به‌‌رغم عضویت در اتحادیه اروپا، همچنان به سرکوب اقلیت ترک ساکن در غرب «تراس (تراکیه)، رودوس و کو» ادامه می‎دهد و ارزش‌های اتحادیه، حقوق‌‌بشر جهانی و توافقات بین‌‌المللی را نادیده می‌‌گیرد. ترکیه مدعی است که به‌عنوان متحدی در داخل ناتو که از هر نظر بالاترین هزینه را پرداخته‌‌ است، با خونسردی با تحرکات یونان مقابله می‌کند.