آمارها از تعمیق بازار مشتقه بورس کالا حکایت دارد
عقبگرد تاکتیکی بازار آتی
این روند افزایشی تنها به رشد ارزش معاملات ختم نشد، بلکه حجم و میزان موقعیت‌های خرید و فروش این بازار نیز نسبت به هفته‌های ماقبل آن صعودی قابل توجه داشتند. به عبارت دقیق‌تر، هفته گذشته به میزان 216هزار و 733 قرارداد در بازار آتی بورس کالا مورد معامله قرار گرفت که ارزشی بالغ بر 428 میلیارد تومان در برداشت. این میزان حجم معاملات در مقایسه با هفته منتهی به 19شهریورماه صعود 60 درصدی را به ثبت رساند که از استقبال معامله‌گران بازار سرمایه از این ابزار پیش‌نگر مالی- کالایی حکایت دارد.
تداوم صعود همزمان داده‌های حیاتی بازار آتی در شهریورماه
طبق تعریف، قرارداد آتی (Future Contract) قراردادی است که فروشنده متعهد می‌شود براساس آن، در سررسید معین، مقدار مشخصی از کالای تعیین‌شده را به قیمتی مشخص بفروشد و در مقابل، خریدار متعهد می‌شود کالا را با مشخصات تعیین‌شده، خریداری کند. به بیان ساده‌تر، قرارداد آتی به افراد امکان می‌دهد تا اقدام به خرید کالایی کنند که در حال حاضر تصمیم به تحویل گرفتن آن ندارند و وجه آن را نیز در زمان تحویل پرداخت می‌کنند. همچنین افراد می‌توانند کالایی را که اکنون مالک آن نیستند، بفروشند و در آینده آن را به خریدار تحویل دهند و کسب سود کنند. به عبارت دیگر، دادوستد این قراردادها و کشف نرخ آن علاوه بر تاثیرپذیرفتن از نرخ واقعی دارایی پایه قراردادهای آتی، بر مبنای پیش‌بینی معامله‌گران این بازار از دورنمای قیمتی است. همچنین افراد این امکان را دارند که از اهرم این بازار برای کسب سود چند برابری در زمان گرفتن موقعیت تعهدی مناسب با شرایط بازار اقدام کنند؛ چرا که به جای پرداخت مبلغ کل قرارداد در ابتدای ورود به بازار، مبلغی تحت عنوان وجه تضمین را که از سوی بورس کالا مشخص می‌شود، پرداخت می‌کنند. از این رو می‌توانند با تکیه بر اهرم هر قرارداد که با توجه به تغییر نرخ تسویه هر کالا متغیر است، کسب سود کنند.
بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد، پس از افت جدی میزان دادوستدهای بازار آتی بورس کالا در هفته پایانی مردادماه، از ابتدای شهریورماه تاکنون روند معاملات تابلوی آتی بورس کالا نه‌تنها صعود داشته، بلکه با راه‌اندازی نمادهای جدید در هفته‌های اخیر، شاهد افزایش موقعیت‌های تعهدی همزمان خرید و فروش در این بازار بودیم، تا جایی که علاوه بر حجم و ارزش معاملات مجموعه نمادهای فعال در این بازار، میزان موقعیت‌های باز نیز افزایش یافت و با ثبت 587 هزار و 783 موقعیت باز در هفته گذشته، نسبت به هفته ماقبل صعود 32درصدی داشت.
به‌رغم آنکه بازار قراردادهای آتی بورس کالا هنوز هم با روزهای اوج خود فاصله محسوسی دارد، چهره صعودی داده‌های حیاتی این بازار، آن هم در شرایطی که برای چهار هفته متوالی تداوم یافته است، می‌تواند نویدبخش افزایش عمق معاملاتی این بازار در کنار افزایش اطمینان معامله‌گران بازار سرمایه به دادوستد قراردادهای آتی باشد؛ چرا که این بازار بستری مناسب برای متنوع‌سازی پرتفوی سرمایه‌ای افراد است.
اما لازمه توسعه بیشتر این بازار، راه‌اندازی سررسیدهای بیشتر برای کالاهای موجود در بازار آتی و ورود سایر کالاهایی است که پیش از این به تالار فیزیکی بورس کالا راه یافته‌اند. محصولات پتروشیمیایی و فرآورده‌های نفتی، مقاطع طویل و تخت فولادی و سایر محصولات کشاورزی با ورود به بازار آتی می‌توانند بخش زیادی از التهاب معاملاتی را که در زمان‌های وقوع بحران سبب رقابت‌های قیمتی شدید در تالار فیزیکی بورس کالا می‌شوند، رفع کنند و در گام بعدی به توسعه و تعمیق تنها بستر رسمی و قانونی مبادلات کالایی کشور کمک بسزایی کنند.
زعفران نگین، صدرنشین معاملات آتی محصولات کشاورزی
زعفران نگین خبرسازترین محصول بازار آتی هفته گذشته به شمار می‌رود که در عموم روزهای معاملاتی، با رشد قیمتی بیش از 4درصد مورد دادوستد قرار گرفت. این محصول که در حال حاضر با دو نماد فعال بر تابلوی آتی بورس کالا قابل معامله است، در دو روز آخر هفته با افت محدود نرخ تسویه همراه شد. سررسید دی‌ماه این محصول برای معامله‌گران بسیار جذاب بود و مورد استقبال خریداران قرار گرفت، آن هم به شکلی که حتی در اواسط هفته شاهد مهاجرت نقدینگی از سایر نمادهای بازار آتی به این سررسید بودیم. نماد SAFDY00 یا سررسید دی‌ماه زعفران نگین، ابتدای هفته را با نرخ 19 هزار و 236 تومان آغاز کرد و در جریان معاملات اواسط هفته حتی قیمت 20 هزار و 800 تومانی را نیز به خود دید. اما در نهایت در پایان معاملات آخرین روز هفته گذشته، یعنی پنج‌شنبه، با نرخ تسویه 20 هزار و 345 تومانی دادوستد شد.
زعفران پوشال نیز با تنها نماد آبان خود یعنی OSFAB00، هفته گذشته را با متوسط قیمت تسویه 13 هزار و 802 تومان پشت سر گذاشت. تاریخ تحویل این نماد 23 آبان‌ماه است و در حال حاضر با وجه تضمین 290هزار تومان به ازای هر قرارداد معامله می‌شود.
پسته بی‌رمق‌ترین نماد هفته گذشته تابلوی آتی بورس کالا بود که از 6 روز معاملاتی، تنها 2 روز مورد دادوستد قرار گرفت ودر مجموع حجم معاملات برای سررسید مهر تنها نماد آن (PSME00) سه قرارداد به ثبت رسید. این نماد که تاریخ تحویل آن 27 مهرماه است، با قیمت 190 هزار تومان به ازای هر کیلوگرم در بازار آتی بورس کالا و بدون نوسان قیمتی هفته گذشته را به اتمام رساند.
بیشترین حجم و ارزش معاملات بازار آتی طی هفته گذشته مربوط به زعفران نگین بود که به میزان 203 هزار و 98 قرارداد، از این محصول در سررسیدهای گوناگون معامله شد و ارزشی بالغ بر 369 میلیارد تومان داشت. مجموعه نقدینگی که برای گرفتن موقعیت تعهدی زعفران نگین به تابلوی آتی بورس کالا وارد شد، 378میلیارد تومان ارزیابی می‌شود که 5/ 64درصد از کل نقدینگی واردشده به این بازار طی هفته گذشته را به خود اختصاص داده است.
رونق معاملات نقره و طلای آتی با افزایش سررسیدها
دو فلز گرانبهای بازار آتی یعنی نقره و واحدهای صندوق طلا در حالی بر تابلوی آتی بورس کالا معامله می‌شوند که با سه سررسید مهر، آبان و آذر فعال هستند. انتظار بر این است که با افزایش سررسیدهای هر نماد در بازار آتی، امکان ورود نقدینگی بیشتر به این بازار افزایش یابد؛ چرا که نه‌تنها فرصت آربیتراژ بین سررسیدهای گوناگون فراهم شده، بلکه افراد می‌توانند با بهره‌گیری از ویژگی لاک‌کردن در بازار آتی (یعنی با یک وجه تضمین برای یک قرارداد، امکان گرفتن دو موقعیت خرید و فروش همزمان در یک کالا وجود دارد)، اقدام به پوشش ریسک ناشی از نوسان قیمتی در این بازار کنند.
از ابتدای هفته گذشته نقره آتی به میزان محدودی نوسان کاهشی قیمت تسویه را تجربه کرد و به‌طور متوسط در نزدیک‌ترین سررسید خود یعنی مهرماه با قیمت 21 هزار و 784 تومان به ازای هر گرم مورد معامله قرار گرفت. اما واحدهای صندوق طلا در بازار آتی هفته گذشته با نوسان رفت و برگشتی نرخ تسویه معامله شدند که چندان شدید نبود.
در مجموع به میزان 4 هزار و 566 قرارداد از نمادهای آتی واحدهای صندوق طلا طی هفته گذشته در بورس کالا مورد دادوستد قرار گرفت که ارزشی بالغ بر 40 میلیارد تومان در برداشت.
