در گفت‌وگو با مدیرعامل واریان فارمد بررسی شد
حلقه‌های مغفول در قیمت‌گذاری دارو
در حال حاضر شرکت‌های دارویی با ارائه فرمی حاوی اطلاعاتی درباره قیمت‌های اولیه، هزینه سربار، هزینههای مالی و... به سازمان غذا و دارو، مجوزهای لازم را برای اعمال قیمت‌های جدید دریافت می‌کنند. عوامل تاثیرگذار بر قیمت دارو نیز عبارتند از هزینه ارزی و هزینه‌هایی که در چرخه انتقال ارز ایجاد می‌شوند؛ خواب سرمایه و دوره وصول سرمایه که بعضا تا یک سال طول می‌کشد و علاوه بر آن دوره تعلل تخصیص ارز از سازمان و بانک مرکزی و بانک عامل و سپس دوره زمانی رسیدن پول به دست تامین‌کننده خارجی، پروسه تولید و دریافت ماده اولیه - که خود این مرحله شش ماه تا یک سال طول می‌کشد - و همچنین دوره زمانی ۶ماهه تا یکساله تا دارو تولید، فروخته و پول آن دریافت شود.
کفه نامتعادل درآمد-هزینه
محمدتقی فتحی، مدیرعامل و عضو هیات‌مدیره واریان فارمد در این ارتباط در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» گفت: بسیاری از عوامل واقعی مانند دوره‌های خواب سرمایه و زمان تخصیص ارز تا تحویل دارو و فروش و بازگشت منابع آن به صنعت، عملا در قیمت‌گذاری این محصولات دیده نمی‌شوند و این در حالی است که بسیاری اوقات دولت‌ها به بهانه رفاه مصرف کننده، جلوی رشد واقعی قیمت‌ها را می‌گیرند که نتیجه آن کمبود دارو در مقاطع مختلف است. این موارد بحث‌هایی مقطعی اما طولانی است که اغلب در برهه‌های مختلف شاهد آن هستیم و گاه دوره‌های حل این مشکلات طولانی است، با این حال برخی موضوعات به‌خصوص در شرکت‌های دانش‌بنیان و داروهای خاص وجود دارد که اصولا مورد دغدغه دولت‌ها نیستند؛ به عنوان مثال چالش‌های حوزه تکنولوژی و تحقیق و توسعه جزو این موارد هستند.
فرسنگ‌ها دور از استانداردهای جهانی
فتحی با بیان اینکه در خارج از کشور از زمانی که ایده مطرح می‌شود تا زمان توسعه و لانچ محصول حدود یک دهه طول می‌کشد و ممکن است میلیاردها دلار هزینه و سرمایه‌گذاری صورت بگیرد تا یک دارو ساخته شود. در این شرایط دولت‌ها با تخصیص برند و در نظر گرفتن دوره حفاظت از محصول، از آن حمایت می‌کنند و برای آن یک قیمت مناسب در نظر می‌گیرند که این موضوع در کنار انحصار فروش برای مخترع باعث ایجاد شرایط خاصی می‌شود. این در حالی است که در ایران حتی هزینههای تولید نیز پوشش داده نمی‌شود.
ما در تولید داروهایی که تکنولوژی تولید برخی از آنها فقط در چهار یا پنج کشور دنیا وجود دارد، دارای تخصص و مهارت بالایی هستیم و اغلب داروهایی با استانداردهای جهانی تولید و روانه بازارهای دنیا می‌کنیم؛ محصولاتی که نزدیک به 10 سال کار تحقیقاتی روی آنها انجام شده، ولی این تخصیص‌های منحصر به فرد، هیچ جا در قیمت‌گذاری مورد توجه قرار نگرفته و حمایتی از آن نشده است. علاوه بر اینکه در حضور رقبای قدرتمند خارجی، عملیات بازاریابی این محصولات با هر مشقتی که ممکن بود صورت گرفته، اما این هزینه‌ها با مکانیزم فعلی قیمت‌گذاری در محاسبات قیمتی دیده نمی شود.
وی با بیان اینکه برخی از این داروهای تولیدی امروز در جهان بالای صد دلار به فروش می‌رسند گفت: ولی در ایران بر اساس مکانیزم جاری، قیمت محصول 10 دلار در نظر گرفته می‌شود که حتی قیمت تمام شده را نیز پوشش نمی‌دهد. بنابراین باید گفت این شیوه قیمت‌گذاری عملا تولید دارو در این صنعت را نابود می‌کند. به‌خصوص آنکه واردکننده همان دارو قیمت بالاتری در قیاس با تولیدکننده داخلی که سرمایه‌گذاری کرده، داروی مذکور را بومی‌سازی کرده و بازار را به دست آورده دریافت می‌کند که نشان می‌دهد مکانیزم کنونی، پوشش دهنده سرمایه‌گذاری‌ها نیست و عملا باعث می‌شود تولیدکننده به دنبال تحقیق و توسعه نرود؛ چراکه این نوع نتیجه برای سرمایه‌گذار و سهامدار توجیه‌پذیر نیست.
چالش‌های ریشه‌ای برطرف شود
به گفته مدیرعامل واریان فارمد، واقعیت آن است که موضوعاتی مانند ارز و تحریم و... مقطعی است، اما موضوعاتی که در فوق اشاره شد، بنیادی و ریشه‌ای است که اولا باید با برگزاری بحث‌های کارشناسی با حضور نهادهای دولتی، مکانیزم درستی ایجاد شود تا دانش فنی برای کشور نهادینه شود. امروز شرکت‌های بزرگی که متولی حرکت‌های بزرگی برای صنعت داروی کشور هستند و دانش بزرگی را نهادینه کرده‌اند، با این مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنند. ما به عنوان اولین شرکت در ایران که داروهای طولانی اثر را نهادینه کرده و صفر تا صد دانش آن را بومی کرده‌ایم، درگیر چالش‌های جدی هستیم که باید با ایجاد مکانیزمی با حضور دولتی‌ها به نجات این صنعت رو بیاوریم، زیرا عملا با شعار به نتیجه نمی‌رسیم.
به گفته وی قیمت‌گذاری دولتی باعث شده تا جایگاه داروهای تولیدی ایرانی دانش‌بنیان در دنیا هم تحت‌تاثیر قرار بگیرد. زمانی که قیمت دارو در ایران 10 دلار و در جهان صد دلار است، کشورهای دنیا حاضر به پرداخت قیمت صد دلاری به ما نیستند و نهایتا با 5 دلار بیش از قیمت داخل مشتری محصولات ایرانی می‌شوند. اکنون برخی کشورهای همسایه داروی ایرانی را با قیمت ریالی از داروخانه‌ها تهیه می‌کنند و با توجه به قیمت 50هزار تومانی ارز، بهای یک داروی هفتاد دلاری در سوریه تنها 8 دلار در ایران است.
ارز و کمبود نقدینگی
فتحی با بیان اینکه دولت باید قیمت دارو را متناسب با افزایش نرخ ارز تعدیل کند گفت: امروز فقط قیمت مواد اولیه صنعت دارو بر مبنای ارز دولتی محاسبه می‌شود و سایر هزینه‌ها همگی بر مبنای ارز آزاد محاسبه می‌شوند، ولی دولت به دلیل همان ارز تخصیصی از اصلاح مناسب قیمت‌ها خودداری می‌کند. این در حالی است که قیمت ارز دولتی طی سالیان گذشته چند برابر شده ولی آیا قیمت دارو نیز به این اندازه رشد کرده است؟ پاسخ منفی است.
عضو هیات‌مدیره واریان فارمد گفت : امروز صنعت دارو به‌رغم همه اهمیتی که دارد در صدر بیشترین محدودیت‌های قیمتی قرار گرفته و اختلاف قیمتی ارز و عدم‌تناسب رشد قیمت دارو در مقایسه با آن باعث شده تا مشکلات زیادی ایجاد شود و در همین حال ده‌ها هزینه دیگر نیز به تولیدکنندگان تحمیل شده است. به عنوان مثال انتقال ارز و هزینههای مرتبط با آن و سخت‌گیری‌ها در کشورهای دیگر برای انتقال ارز و تحریم‌های متعدد که بعضا صنعت دارو را نیز درگیر کرده، هیچ یک در محاسبات قیمتی دارو در نظر گرفته نمی‌شود.
وی افزود: موضوع قیمت موضوعی است که باید به صورت منطقی به آن پرداخت و در کنار موضوعات فعلی باید به موضوعات پایه‌ای‌تر نیز پرداخته شود. به عنوان مثال در صنعت دارو دولت بخشنامه‌هایی برای بانک‌ها ابلاغ و تسهیلات ویژه برای دارو درخواست کرده، اما به طور کامل اجرایی نشده است. باید به این نکته دقت کنیم که با توجه به مشکلات موجود پرداخت بهای مواد اولیه موردنیاز باید بسیار زودتر از زمان مصرف آن صورت گیرد به عبارت دیگر بهای مواد اولیه‌ای که امروز مصرف می‌شود حدود 5/ 1 تا دو سال قبل پرداخت شده است که البته این امر با ریسک‌های زیادی هم روبه‌رو است.
برای بانک‌ها نیز پذیرش چنین ریسک‌هایی قابل قبول نیست و به دلیل کمبود منابع بانکی و بوروکراسی‌های مختلف موجود برای تامین مالی از طریق بانک‌ها، کار بسیار سنگینی در برابر همه مجموعه‌های تولیدی و مالی قرار دارد. در حال حاضر صنایع کشور و همچنین دارو فرسوده‌اند و نیازمند سرمایه‌گذاری در کارخانه، سایت‌های جدید و... هستند، اما به دلیل به صرفه نبودن، پایین بودن مارجین، نبود منابع، قیمت‌گذاری دولتی و... این سرمایه‌گذاری‌ها نیز اتفاق نمی‌افتد. به علاوه در گذشته وام‌های متعددی از بانک‌ها، صندوق توسعه ملی و... پرداخت می‌شد، اما امروز خبری از این منابع نیست و تنها بخشی که ممکن است مشمول حمایت مالی شود سرمایه در گردش است. بنابراین ما مجبوریم با تنزیل مطالبات چرخه مالی را هدایت کنیم که همه این مشکلات موضوعات ساختاری است که باید برطرف شود.
فتحی با بیان اینکه در مجموعه واریان فارمد 30 نیروی متخصص در واحد تحقیق و توسعه بهترین داروها را با بالاترین کیفیت در سطح جهانی تولید می‌کنند، گفت: نیازمند رفع مشکلات در این چرخه معیوب هستیم که هزینه آن تا حد زیادی از جیب سهامدار تامین می‌شود، اما این چرخه تا کجا ادامه می‌یابد؟ به هر حال در نهایت سرمایه‌گذار به دنبال فعالیت‌های سودآور خواهد رفت. وی افزود: پوشش‌های بیمه‌ای ضعیف باعث شده دولت نتواند بدهی‌های خود را پرداخت کند و این موضوع چرخه صنعت دارو را تحت‌تاثیر قرار داده و از صنعت گرفته تا پخش و داروخانه‌ها همگی آسیب دیده‌اند و بنابراین باید همه مجموعه‌های دست اندرکار، تشکل‌ها، دولت و... این مشکل را رفع و رجوع کنند، وگرنه تداوم این چالش‌ها هر نوع توسعه در این صنعت را از بین می‌برد.
مدیرعامل واریان فارمد در نهایت با بیان اینکه مواد اولیه این مجموعه در حال حاضر از اولین‌های دنیا و اغلب از کشورهای اروپا، سوئیس و... تامین می‌شود گفت: خرید این مواد اولیه به دلیل تحریم‌ها با هزینههای حمل بالایی روبه‌رو است و شناسایی و استخدام واسطه‌هایی برای نقل مواد اولیه هزینه‌هایی چند برابری را به ما تحمیل می‌کند. این در حالی است که اگر دولت از تولیدکننده حمایت می‌کرد تولیدکننده به عصای دست دولت تبدیل می‌شد اما عملا هزینه‌ها متوجه تولیدکننده است و دولت نیز خود را کنار کشیده، در حالی که این حمایت باید در بحث قیمت‌گذاری، حذف بوروکراسی‌ها، تامین منابع، تسهیل صادرات و... به صورت جامع مورد توجه قرار گیرد.
