کاهش شتاب رشد گردشگری در ایران؟

گردشگری ایران در گذر زمان

بنا به داده‌های آماری «سازمان جهانی گردشگری»، ایران در سال ۲۰۱۷ با جذب ۴ میلیون و ۸۶۷ هزار گردشگر خارجی از دیگر کشورهای جهان، نسبت به سال ۲۰۱۶ با افتی معادل ۵/ ۱ درصد مواجه شد؛ ادامه روندی نزولی که از سال ۲۰۱۶ کلید خورد و در آن تعداد گردشگران ورودی به کشور در مقایسه با سال ۲۰۱۵ به‌میزان ۶/ ۵ درصد ریزش کرد. این نکته از چشم «دیلی‌تلگراف» پنهان نمانده و بر همین اساس ایران را در سیاهه کشورهایی قرار داده است که در کوتاه‌مدت و بازه زمانی ۲۰۱۷-۲۰۱۶، صنعت گردشگری در آن با رکود روبه‌رو شده و به‌لحاظ بیشترین رشد منفی در رتبه نهم جهانی قرار گرفته است.

اما با این حال و به‌باور این رسانه بریتانیایی، ایران از جمله مقاصد در جهان بوده که در حدود سه دهه اخیر و همزمان با شکوفایی جهانی صنعت گردشگری، رشد پرشتابی را میان مقاصد سفر در زمینه جذب گردشگر پشت سر گذاشته است. بنا بر این گزارش، تعداد گردشگران ورودی به ایران در سال ۲۰۱۷ نسبت به ابتدای دهه ۹۰ میلادی به میزان ۳ هزار و ۱۴۶ درصد رشد داشته است و این رقم خیره‌کننده ایران را در رتبه هشتم سریع‌ترین رشد‌ها در زمینه جذب گردشگر در این بازه زمانی قرار داده است. همچنین با استناد به آمار «سازمان جهانی گردشگری»، تعداد گردشگران ورودی به کشور در سال ۲۰۱۷ نسبت به سال ۲۰۱۰ به‌میزان ۶۶ درصد رشد داشته که هرچند این رقم در مقایسه با دیگر کشورهای جهان چندان چشمگیر نیست، اما نشان از بهبود نسبی و شناخته‌تر شدن ایران به‌عنوان مقصدی برای سفر گردشگران جهان در بازه مذکور دارد.

بیشترین رشد و افت جهانی

طبق گزارش «دیلی‌تلگراف»، در بازه زمانی سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۷، کامبوج با ثبت رقم درخشان ۳۲ هزار و ۸۴۱ درصد رشد، عنوان پرشتاب‌ترین مقصد جهان در زمینه جذب گردشگر را به خود اختصاص داده است. رتبه‌های دوم و سوم نیز به لائوس و میانمار با ثبت ۳۲ هزار و ۱۸۵ درصد و ۱۶ هزار و ۲۸۰ درصد رشد اختصاص یافته است. نکته جالب توجه درخصوص این بازه زمانی، سه کشوری هستند که بیشترین رشد منفی را داشته‌اند. در انتهای این فهرست با ثبت رشد منفی ۲۳ درصدی در این بازه زمانی ۲۷ ساله، مجارستان قرار دارد که از قضا پنج‌شنبه همین هفته میزبان جشن جهانی روز جهانی گردشگری است. همچنین رتبه دوم و سوم بیشترین افت‌های ایجاد شده در پذیرش توریست متعلق به‌کشورهای رومانی و سوئیس است که به‌ترتیب تعداد گردشگران ورودی به آنها به‌میزان ۸/ ۱۸ درصد و ۹/ ۱۵ درصد کاهش داشته است.

درخصوص بازه زمانی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۷ نیز گردشگری مصر بیشترین آسیب را دیده که به‌دلیل وقوع انقلاب در این کشور و تعدادی حمله تروریستی در مقاطع زمانی مختلف طی این ۷ سال، تعداد گردشگران آن نزدیک به ۴۲ درصد کاهش پیدا کرده است. اما در مقابل کشورهای ژاپن، هند و ویتنام به‌ترتیب با ثبت ۲۳۴ درصد، ۱۶۷ درصد و ۱۵۸ درصد رکوردداران ثبت رشد در این بازه زمانی بوده‌اند. اما درخصوص به‌‎روزترین آمارهای رشد که افزایش در تعداد گردشگران ورودی به کشورها در سال ۲۰۱۷ نسبت به سال ۲۰۱۶ را نشان می‌دهد، بیشترین رشد را مصر با ثبت رقم ۱/ ۵۵ درصد به‌خود اختصاص داده که نشان از اراده این کشور برای بازپس‌گیری جایگاه خود در صنعت گردشگری جهان دارد. همچنین و در طرف دیگر این فهرست، قطر با ۲/ ۲۳ درصد، کره‌جنوبی با ۷/ ۲۲ درصد و عربستان سعودی با ۷/ ۱۰ درصد کاهش در بازه یکساله مورد اشاره بیش از سایر کشورها بازار گردشگران خود را از دست داده‌اند.

عقب افتادن ایران از رشد جهانی

به‌باور کارشناسان، هرچند به‌گواه آمار در میان‌مدت و بلند‌مدت تعداد گردشگران ورودی به ایران روند روبه‌رشد نسبتا قابل قبولی را گذرانده، اما این پیشرفت بیشتر ماحصل تحولات ارزی کشور در مقاطع مختلف بوده که به‌موجب آن سفر به ایران برای گردشگران خارجی رو به ارزانی بوده است و زیرساخت‌های گردشگری کشور به‌نحوی توسعه پیدا نکرده که ایران متناسب با ظرفیت‌های گردشگری و جاذبه‌های تاریخی، طبیعی و فرهنگی خود در طول سال گردشگر جذب کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال ۱۹۹۰، در مجموع ۵/ ۴۳۹ میلیون گردشگر در جهان سفر کردند. این رقم در سال ۲۰۱۰ به سطح ۱/ ۹۵۳ میلیون گردشگر رسید و در سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ به‌ترتیب اعداد یک میلیارد و ۲۳۹ میلیون و یک میلیارد و ۳۲۳ میلیون به‌ثبت رسید. بنابراین ایران در بازه سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۷ که تعداد گردشگران جهان به میزان ۲۰۱ درصد افزایش پیدا کرد، با ثبت رشدی بیش از ۳ هزار درصدی توانست بیشتر از سرعت رشد جهانی از بازار توریسم بین‌المللی بهره‌مند شود.

درخصوص بازه زمانی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۷، رشد جهانی تعداد گردشگران ورودی به کل کشورها به‌میزان ۳۹ درصد بوده و در همین مدت، تعداد گردشگران ورودی به ایران ۶۶ درصد افزایش پیدا کرده است. بنابراین هرچند رشد گردشگری در ایران همچنان بیشتر از رشد گردشگران در جهان بود، اما میزان اختلاف این دو عدد نسبت به بازه ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۷ به‌وضوح کاهش پیدا کرده بود. این کاهش ادامه یافت و در سال ۲۰۱۶ درحالی‌که تعداد گردشگران در کل جهان به‌میزان ۸/ ۳ درصد نسبت به سال ۲۰۱۵ رشد پیدا کرد، در تعداد گردشگران ورودی به ایران به‌میزان ۶/ ۵ درصد کاهش ایجاد شد. همچنین در ادامه و در سال ۲۰۱۷ تعداد گردشگران جهان به‌میزان ۸/ ۶ درصد افزایش یافت، اما این رقم برای ایران ۵/ ۱ درصد رشد منفی بود. به‌این ترتیب، به‌نظر می‌رسد ایران از رکورد خود در سال ۲۰۱۵ و پس از برجام که موفق به جذب ۵ میلیون و ۲۳۷ هزار گردشگر شده بود در حال فاصله گرفتن است و رشد منفی نگران‌کننده در دو سال اخیر، جذب همین حجم محدود از گردشگران را نیز به‌مخاطره انداخته است.  صنعت گردشگری کشور هم‌اکنون و در پی اعمال تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا و مناقشات دیپلماتیکی که ایران در آنها دخیل است، در گذر سختی قرار دارد که نیازمند مدیریتی منسجم و کارآمد است؛ مدیریتی که همزمان هم برای بهبود زیرساخت‌های توسعه‌نیافته این حوزه در کشور اقدام کند و هم فعالانه و با برنامه‌ای کارآمد، ضمن خنثی‌سازی تبلیغات رسانه‌ای منفی علیه سفر به ایران، اقدام به جذب بیشتر گردشگر کند.