ناگفته‏‏‏‌های نمایشگاه «روستا آباد»

شعبان عسگری‌‌‌پور صاحب غرفه صنایع دستی از دزفول به نمایشگاه آمده و روز اول که سایر شرکت‌کنندگان با چالش ناهماهنگی مواجه بودند، ‌‌‌‌ در نمایشگاه حضور نداشته است. او به «دنیای‌اقتصاد» می‌‌‌‌گوید: استقبال از نمایشگاه خیلی خوب بود و مراجعه‌‌‌‌کننده‌‌‌‌های زیادی را داشتیم. این گفته را سارا خلیلی که از تهران در نمایشگاه شرکت کرده و قطاب‌‌‌‌های تبریز را می‌‌‌فروشد هم تایید می‌‌‌‌کند. در عین حال هر دو شرکت‌کننده نسبت به چگونگی جانمایی غرفه‌‌‌‌ها اطلاعی نداشتند و نمی‌دانستند بر چه اساسی غرفه‌‌‌‌هایشان که هر کدام به یک منطقه از کشور مربوط می‌شود و حتی به لحاظ محتوایی با هم تفاوت دارند، ‌‌‌‌در حوالی هم قرار گرفته‌‌‌‌اند.

گردشگری و توسعه روستایی

در نمایشگاه فارغ از فروشندگان معمول محصولات غذایی و صنایع دستی روستایی، ‌‌‌‌ استارت‌آپ‌‌‌‌هایی هم حضور داشتند که در این حوزه فعالیت‌‌‌‌ می‌‌‌‌کردند و کارشان با توریسم و گردشگری شروع شده بود. سهیل اخلاقی مسوول یکی از این استارت ‌‌‌‌آپ‌‌‌‌هاست که با سفر به شهرهای مختلف‌‌‌‌ و مشاهده پتانسیلی که در زمینه خوراک و صنایع دستی وجود دارد، ‌‌‌‌ استارت‌آپش را با تمرکز بر روستاهای استان فارس تاسیس کرد‌‌‌‌، او به دنیای‌اقتصاد می‌‌‌‌گوید: آنچه ما انجام می‌‌‌‌دهیم هم به روستاها سود می‌‌‌‌رساند و هم خودمان منتفع می‌‌‌‌شویم‌‌‌‌، به این ترتیب شاید بتوان گفت کار ما یک جور کسب و کار اجتماعی است.

نحوه ارتباط با روستاییان

اخلاقی پاسخ می‌‌‌‌‌‌‌‌دهد: ما به واسطه گردشگری اقامتگاه‌‌‌های بوم‌گردی را شناسایی می‌‌‌کردیم. معتمدان ما مسوولان اقامتگاه‌ها بودند که با روستاییان در ارتباط بودند، ‌‌‌‌ به عنوان مثال روستای «درب قلعه» استهبان کیسه‌‌‌های نان خشک را درست می‌‌‌کنند و به اقامتگاهی در روستا تحویل می‌‌‌دهند این موضوع درباره روستای «رستاق» در داراب هم صادق است. در روستای «لایزنگان» داراب که گفته می‌شود بزرگ‌ترین دشت گل دیم دنیاست، ‌‌‌‌ با یکی از اهالی که برایمان گلاب درست می‌کند و از اهالی مویز‌‌‌‌، شیره انگور، ‌‌‌‌ آبغوره تهیه  می‌نماید در ارتباط هستیم.  ایران با چالش کم‌‌‌آبی یا مدیریت نادرست آب مواجه است. به گفته اخلاقی، او و همکارانش تلاش کرده‌‌‌‌اند در کسب و کارشان سراغ محصولاتی که آب زیادی برای تهیه آنها نیاز است نروند و عموما محصولاتی را خریداری کنند که کشت دیم هستند.

نمونه‌‌‌‌اش لایزنگان که علاوه بر گل، بادام ، گردو ، سماق ، انجیر و انگور را هم به شیوه دیم تولید می‌‌‌‌کند. بادام کوهی و پسته کوهی که از قدیم آجیل آن مناطق بوده، ‌‌‌‌ از دیگر محصولات آنهاست. او در این باره که آیا کسب و کار آنها باعث شده تا گردشگری در این مناطق توسعه یابد، ‌‌‌‌ می‌‌‌‌گوید: فارغ از آنکه روی بسته‌‌‌بندی هر محصول محل تهیه شدن آن درج شده، ما تورهایی را به مقصد محل تهیه محصولات تعریف کرده‌‌‌‌ایم. این تورها هم باعث اعتمادسازی جامعه مخاطب و هم باعث رونق گردشگری و خرید محصولات از محلی‌‌‌‌ها می‌شود. به عنوان مثال در اردیبهشت و خرداد تور تجربه‌‌‌‌گرای گل‌‌‌‌چینی در لایزنگان برگزار می‌‌‌کنیم. کسب و کاری که اخلاقی و همکارانش دارند به توسعه صنایع دستی در این مناطق هم منجر شده است.

او می‌‌‌گوید: ما سعی می‌‌‌کنیم از صنایع‌دستی منطقه که در حال فراموشی است، برای بسته‌‌‌‌بندی محصولات استفاده کنیم تا بار دیگر آنها را احیا کرده باشیم. به عنوان مثال در این منطقه بسته‌‌‌‌بندی‌‌‌‌هایی به نام گلتو برای خرما داشتند که ما در گفت‌‌‌‌وگو با اهالی با آن آشنا شدیم و به زودی در بسته‌‌‌بندی‌‌‌های خرما خود از آن استفاده می‌‌‌کنیم. علاوه بر این کیسه‌‌‌‌های پارچه‌‌‌‌ای با گلدوزی محلی را برای نان خشک یا انجیر به کار می‌‌‌گیریم تا هم بسته‌‌‌‌بندی پایداری داشته باشیم و هم صنایع دستی منطقه احیا شود.

این فعال حوزه توسعه روستایی می‌‌‌‌افزاید: در روستای «چهار نهر» لارستان هم زنان و مردان روستایی سپ‌‌‌‌بافی دارند، با این حال بافت این سبدها در حال فراموشی بود. ما فارغ از کاربرد اولیه، توانسته‌‌‌‌ایم در ساخت آباژور، استند گل و .. این صنایع دستی را به کار گرفته و آن را وارد دکوراسیون خانه‌‌‌‌ها کنیم. در مصاحبه‌‌‌هایی که پیش‌تر با جوانان روستا داشتیم دریافتیم که آنها اعتماد به نفس تولید این کالا را ندارند و به نظرشان محصولی پیش‌‌‌‌پا افتاده می‌‌‌‌آمد، با فروش و البته تبلیغ آن در شبکه‌‌‌‌های اجتماعی که جوانان روستا به آن دسترسی دارند در تلاش هستیم تولید این صنایع‌دستی را رونق دهیم.

اخلاقی معتقد است نمایشگاه «روستا آباد» نمایشگاه خلاقی نیست، او اضافه می‌‌‌‌کند: اغلب کسانی که در نمایشگاه شرکت کردند به دنبال فروش محصول یا یافتن راهی برای صادرات بودند‌‌‌‌، از سوی دیگر نمایشگاه نقشه خاصی نداشت و همین موضوع آدرس دادن را بسیار دشوار کرد. علاوه بر این شاهد آشفتگی‌‌‌هایی هم در روزهای ابتدایی بودیم. برخی غرفه‌‌‌‌داران تا شنبه به دنبال محل استقرارشان بودند و در مواردی غرفه به دو نفر داده شده بود که درگیری‌‌‌‌هایی به همراه داشت. او هزینه هر غرفه در این نمایشگاه را ۷ میلیون تومان عنوان کرد که برخی این مبلغ را از محل وام ۲۰ میلیونی دریافتی پرداخت کردند. او می‌‌‌‌گوید: فروش در نمایشگاه برای اغلب غرفه‌‌‌‌ها خوب بود و توانستند هزینه‌‌‌‌هایشان را جبران کنند.

نمایشگاهی پر از مشتری، ‌‌‌‌ خالی از توریست

وحید خاتمی پژوهشگر اقتصاد که سابقه شرکت در نمایشگاه‌‌‌‌های متعدد در کشورهای مختلف را داشته در این باره به «دنیای‌اقتصاد» می‌‌‌‌گوید: در کشورهایی مانند مکزیک، کلمبیا‌‌‌‌، پرو یا در ترکیه و کشورهای اروپایی گرچه نمایشگاه‌‌‌‌هایی برای عرضه محصولات برگزار می‌شود اما تنوع آنها به اندازه این نمایشگاه نیست. با این حال آنچه در این نمایشگاه دیده نمی‌شود و در آنجا بسیار به چشم می‌‌‌‌خورد تعداد بالای توریست‌‌‌‌های خارجی است که باعث معرفی و خرید بیشتر از آنها می‌شود. به گفته این پژوهشگر اقتصاد اگر نمایشگاه روستا ‌آباد در کشور دیگری و البته با نظم بیشتری برگزار شده بود، ‌‌‌‌ شاهد انبوه توریست‌‌‌‌ها به آن بودیم. او می‌‌‌‌افزاید: در ایران ما با تنوع بی‌‌‌نظیر در محصولات غذایی و صنایع دستی روبه‌رو هستیم که همین امر برای گردشگران جذابیت بالایی دارد اما متاسفانه در ایران آنچه عرضه می‌شود عموما برای مخاطب ایرانی است و همین موضوع امکان خرید را محدود می‌‌‌‌کند.