جنگ اوکراین کدام کشورها را از توریست خارجی محروم کرد؟
باخت جنگی سه مقصد توریستی
پس از یک رکود بی‌‌‌سابقه در صنعت گردشگری ناشی از بحران کرونا در سال ۲۰۲۰ و تا اواسط ۲۰۲۱، این صنعت توانست از سه‌ماهه آخر ۲۰۲۱، سفرها را تا حدودی بازگرداند و آمارهای گردشگری ۲۰۲۱ را که تا پیش از این کاهشی بیشتر از ۲۰۲۰ را نشان می‌‌‌داد، ناگهان تا پایان سال به رشد بیش از ۴درصدی در مقایسه با سال ۲۰۲۰ رساند و این روند صعودی در ژانویه ۲۰۲۲ نیز ادامه داشت. اگرچه تمامی برآوردها ناشی از بهبود بازار گردشگری در سال ۲۰۲۲ است اما حمله روسیه به اوکراین، معادله را تا حدودی عوض و صنعت توریسم را مجددا با چالش جدی مواجه کرده است. میزان گردشگری بین‌المللی که از ۵/ ۱میلیارد نفر در سال ۲۰۱۹ به ۴۰۳میلیون نفر در سال ۲۰۲۰ رسید، به کمک بازگشایی مرزها و برداشتن محدودیت‌ها ناشی از سرعت واکسیناسیون جهان، در سال ۲۰۲۱ به کمک رشد در سه‌ماه آخر سال به ۴۲۱میلیون‌نفر رسید. این امر چشم‌‌‌انداز روشنی پیش روی صنعت گردشگری جهان گشود. اما بحران‌های گسترده تا حدودی بر برآوردها تاثیر خواهد گذاشت و می‌تواند کاملا آن را تغییر دهد.
جنگ اوکراین علاوه بر افزایش قیمت انرژی منجر به ایجاد تورم، افزایش نرخ بهره و ادامه اختلال در زنجیره تامین و افزایش قیمت برخی کالاها همچون غذا شد که تاثیر مستقیمی بر اقتصاد جهانی دارد. همچنین با محدودیت شرکت‌های هواپیمایی در مسیر پروازهای نزدیک در منطقه جنگی، صنعت گردشگری و سفرها را با تهدید جدی مواجه کرده است.
صنعت گردشگری در روسیه و اوکراین اگرچه سهم قابل‌توجهی در اقتصاد این دو کشور نداشته و سهم آن در تولید ناخالص داخلی و ملی بین یک تا ۳درصد بوده، اما با این شرایط نیز منجر به ورود ۵/ ۲۴میلیون گردشگر به روسیه و ۵/ ۴میلیون توریست به اوکراین در سال ۲۰۱۹ شد و درآمدی ۸/ ۱۱میلیارد دلاری برای روسیه و ۴/ ۱میلیارد دلاری برای اوکراین به همراه داشته است. البته روسیه در سال ۲۰۲۰ تنها پذیرای ۶میلیون گردشگر خارجی آن هم پیش از همه‌گیری بوده است و پس از آن مرزهای خود را به‌‌‌طور کامل روی جهان بست و تمرکز خود را صرفا بر گردشگری داخلی گذاشت و توانست حتی به رشد گردشگری داخلی به سطح پیش از کرونا در سال ۲۰۱۹ دست یابد. اما اگرچه روسیه و اوکراین به لحاظ مقصد بودن رتبه قابل‌توجهی در لیست جهانی ندارند اما به عنوان مبدا مسافران، به‌ویژه در اروپا، آمریکا و خاورمیانه بسیار حائز اهمیت هستند و سهم مهمی از گردشگران خارجی را به خود اختصاص می‌دهند. برآوردهای سازمان جهانی گردشگری نشان می‌دهد این دو کشور حدود ۳درصد از گردشگران و هزینه سفرهای خارجی جهان را به خود اختصاص داده‌‌‌اند. در سال ۲۰۲۰ سهم روسیه از این آمار ۷/ ۱درصد و سهم اوکراین حدود یک‌درصد بوده است. گردشگران روسیه بیشترین میزان سفر را به منطقه قفقاز همچون آذربایجان، قبرس، مغولستان، قزاقستان و... داشته‌‌‌اند اما در دو سال کرونایی علاقه‌مندی آنها به جزایر کوچک همچون مالدیو سریلانکا، سشیل و.. افزایش یافت و این نشان‌دهنده آن است که گردشگران روسی هزینه بسیاری برای سفرهای خود می‌کنند از این رو جزو گردشگران ولخرج در جهان به شمار می‌‌‌روند به گونه‌‌‌ای که در سال ۲۰۱۸ در رتبه هشتم و در سال ۲۰۱۹ در رتبه نهم جهان قرار گرفتند و حدود ۳۵میلیارد دلار درآمد برای گردشگری جهان ایجاد کردند. اوکراین نیز حدود ۸میلیارد دلار از درآمد گردشگری جهان تا پیش از کرونا را به خود اختصاص داد.
اما جنگ اوکراین نه تنها گردشگری این دو کشور را با بحران مواجه کرده، بلکه سراسر جهان را متاثر کرده است و خاورمیانه بیش از سایر کشورها تحت‌تاثیر این جنگ قرار خواهد گرفت.
بر اساس گزارش سی ان ان (CNN) با شدت گرفتن جنگ روسیه در اوکراین، تاثیر آن بر خاورمیانه فراتر از کمبود مواد غذایی است که تا پیش از این، برخی از سیاستگذاران را نگران کرده بود. خاورمیانه که محل برخی از قدیمی‌‌‌ترین تمدن‌‌‌ها و شهرهای جهان و یکی از برترین مقاصد گردشگری است. شهرهایی مانند دبی، قاهره و استانبول دائما در میان ۱۰ نقطه اصلی گردشگری جهان قرار دارند. اما از آنجا که جنگ منجر به هرج و مرج در بازارهای انرژی و مواد غذایی و همچنین تورم افسارگسیخته در سراسر جهان می‌شود، صنعت گردشگری برخی از کشورها را نیز بیش از سایرین تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
بر اساس گزارش شرکت بین‌المللی یورومانیتور، میزان ورودی گردشگری جهان در سال ۲۰۲۲ به‌‌‌دلیل فروپاشی گردشگری روسیه و اوکراین، ۹/ ۶میلیارد دلار را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد که برخی از کشورهای خاورمیانه ممکن است با این مشکل روبه‌رو شوند. مصر، ترکیه و اخیرا امارات سه مقصد محبوب برای گردشگران روسی و اوکراینی هستند که مصر و ترکیه در حال حاضر این تاثیرات را دریافت کرده‌‌‌اند و برآوردها حاکی از زیان‌‌‌های عمیقی برای آنها خواهد بود.
بر اساس گزارش یک نهاد بین‌المللی در کانادا، سفرهای اوکراینی‌‌‌ها به مصر در سال ۲۰۱۹ نسبت به سال قبل‌‌‌تر ۴۹درصد رشد داشته است و اوکراینی‌‌‌ها را به دومین بازار بزرگ کشور آفریقای شمالی پس از آلمان تبدیل کرده است. حتی در سال ۲۰۲۱، به دنبال ازسرگیری پروازهای قاهره با کاهش محدودیت‌های کرونا، اوکراینی‌‌‌ها اولین گردشگرانی بودند که به مصر بازگشتند. همچنین در سال ۲۰۲۱، مسکو ممنوعیت ۶ ساله پروازهای چارتر بین روسیه و مصر را که پس از سانحه مرگبار هواپیما در سال ۲۰۱۵ وضع شده بود، لغو کرد.
به‌گزارش خبرگزاری اسپوتنیک روسیه، تعداد گردشگران روسیه در مصر افزایش یافت و در سال ۲۰۲۱ به ۷۰۰هزار بازدیدکننده رسید.
مصر که با شروع این جنگ ضربه بزرگی بر آن وارد شده برای زنده نگه داشتن صنعت گردشگری خود به‌‌‌دنبال جذب گردشگران از کشورهای دیگر است. با این حال تحلیلگران، در مورد توانایی مصر برای پرکردن این شکاف تردید دارند. برآورد موسسه تحریر سیاست خاورمیانه، بعید به نظر رسیدن جایگزینی چشمگیر گردشگران این دو کشور برای مصر است. با بدتر شدن شرایط جنگی این چالش‌ها برای مصر گسترده‌‌‌تر شده است.
ترکیه که امیدوار بود اقتصاد را در سال‌جاری با احیای صنعت گردشگری برپا کند، اما بحران اوکراین و تحریم‌های فزاینده علیه روسیه تهدیدی بر کاهش ۵/ ۳۴میلیارد دلاری است که امسال از درآمد گردشگری انتظار می‌‌‌رفت. مراکر تفریحی ساحلی آنتالیا، نگران کاهش تعداد گردشگران هستند و در بخش هتل‌‌‌ها این کاهش، نمود بیشتری دارد. روسیه مهم‌ترین بازار هدف برای گردشگری ترکیه است و اوکراین نیز در رتبه سوم یا چهارم قرار داده می‌شود.
برخی تحلیلگران امیدوارند تا فصل تابستان -بهترین زمان برای نجات این صنعت- درگیری حل شود، اما برخی دیگر به مراتب خوش‌بینی کمتری دارند. برخی انتظار کاهش ۶۰ تا ۶۵درصدی حجم گردشگران ورودی را دارند. حتی اگر راه‌حلی پیدا شود باز ۵۰درصد از انتظارات ترکیه برای فصل آینده ۲۰۲۲ از دست رفته است. بر اساس داده‌‌‌های وزارت گردشگری ترکیه، بیش از ۲میلیون گردشگر اوکراینی و ۷/ ۴میلیون گردشگر روسی در سال ۲۰۲۱ به ترکیه سفر کرده‌‌‌اند. بر اساس برآورد وزیر اقتصاد سابق ترکیه، خسارات آتی افزایش می‌‌‌‌یابد، زیرا انتظار می‌رود بحران ناشی از تحریم‌های غرب علیه روسیه بر ترکیه تاثیر بگذارد.
بر اساس داده‌‌‌های بازار سفر عربی (ATM) در شرق شبه‌جزیره عربستان؛ در سال ۲۰۲۱ روسیه به دومین بازار بزرگ دبی تبدیل شد. پس از اعطای ویزای ۳۰ روزه رایگان به مسافران روسیه در سال ۲۰۱۸ توسط امارات، تعداد گردشگران نیز افزایش یافت. روزنامه دولتی امارات نشنال گزارش داد که تعداد روس‌‌‌هایی که به دبی و ابوظبی سفر کرده‌‌‌اند در ۸ ماه اول آن سال بیش از ۶۰درصد رشد داشته است. پیش از جنگ، این موسسه برآورد کرد که بازار روسیه طی چهار سال آینده بیش از یک‌میلیارد دلار برای امارات درآمد داشته باشد. اما جنگی که می‌تواند برای برخی از بخش‌‌‌های خاورمیانه چالش‌های بسیاری داشته باشد، ممکن است برای برخی دیگر موهبت باشد. به گزارش رویترز، روس‌‌‌های ثروتمندی که به دنبال یک پناهگاه مالی هستند، در حال سرازیر شدن پول به املاک و مستغلات در ترکیه و امارات هستند. ترکیه و امارات مشوق‌‌‌های اقامت را برای خریداران ملک ارائه می‌دهند. با این حال، بخش‌‌‌های هتل‌‌‌داری بهبود سریعی را مشاهده نمی‌‌‌کنند. دوروک، هتلدار در آنتالیای ترکیه گفت: «هرچقدر هم که این مشکل سریع حل شود، ما باید حداقل سه تا چهار سال از عواقب این بحران رنج ببریم.»
