«دنیای‌اقتصاد» یکی از بانک‌های بورسی را بررسی می‌کند
سایه روشن خاورمیانه
بررسی اجمالی صورت‌های مالی
بانک خاورمیانه تا پایان شهریورماه 1401، دارای 59هزار میلیارد تومان دارایی بوده که نزدیک به 70درصد آن را تسهیلات اعطایی به بخش غیردولتی تشکیل می‌دهد. علاوه بر آن اوراق بهادار و سهام نیز از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین دارایی‌های این بانک است. از طرف دیگر، حدود 90درصد این دارایی‌ها را بدهی تشکیل می‌دهد. مبلغ کل بدهی این بانک 53هزار میلیارد تومان است که نزدیک به 50هزار میلیارد تومان از آن را سپردههای مشتریان تشکیل می‌دهد. این بانک در حال حاضر با سرمایه 2هزار و 500میلیاردی مشغول فعالیت است و افزایش سرمایه هزار میلیارد تومانی را در دستور کار خود دارد. این شرکت تا پایان شهریور 1401، بیش از هزار و 200میلیارد تومان سود انباشته در ترازنامه خود به ثبت رسانده است. همچنین بانک‌خاورمیانه، در نیمه اول سال‌جاری، حدود 2هزار و 600میلیارد تومان از محل تسهیلات اعطایی درآمد شناسایی کرده که نسبت به نیمه اول سال 1400، حدود 37درصد افزایش یافته است. همچنین هزینه سود سپرده‌ها در 6ماه اول سال‌جاری، حدود 2هزار و 100میلیارد تومان بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، افزایش 31درصدی را تجربه کرده است. همچنین درآمد کارمزدها با افزایش 52درصدی به 200میلیارد تومان رسیده است. ضمنا افزایش 170درصدی هزینه‌های کارمزد قابل‌توجه بوده و همین امر خالص درآمد کارمزدها را با کاهش شدید مواجه کرده است. افزایش 234درصدی مالیات نیز از دلایلی است که سود خالص را به‌شدت کاهش داده و موجب شده است تا حاشیه سود خالص بانک در 6ماه ابتدایی سال 1401، چندان بهبود نیابد.
کارنامه «وخاور» در آذرماه
بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد، درآمد تسهیلات اعطایی بانک‌خاورمیانه در آذرماه، حدود 548میلیارد تومان بوده که نسبت به مهرماه با افزایش 6درصدی همراه بوده است. درآمد حاصل از سپردهگذاری نیز افزایش 20درصدی را تجربه کرده است. همچنین درآمد حاصل از اوراق بدهی تغییر چندانی نداشته است. اما کاهش 10درصدی خالص درآمد کارمزد در آبان‌ماه نسبت به ماه قبل قابل‌توجه است.
تسهیلات بخش غیردولتی
با توجه به اینکه بانک‌ها مطابق مصوبه شورای پول و اعتبار، در یادداشت‌های توضیحی، موظف به ارائه جدولی برای طبقه‌بندی این تسهیلات هستند، با توجه به جدول ارائه‌شده از سوی بانک‌خاورمیانه، اغلب تسهیلات غیردولتی در طبقه جاری قرار داشته و عمده تسهیلات جاری را نیز تسهیلات با عقود مرابحه، تشکیل می‌دهد. بنابراین عمده ذخایر مطالبات مشکوک‌الوصول این بانک را ذخایر عمومی تشکیل داده و با توجه به دستورالعمل‌های بانک‌مرکزی، حدود 5/ 1درصد از خالص تسهیلات به ذخایر عمومی تخصیص می‌یابد. مجموع ذخایر عمومی 620میلیارد تومان و مجموع ذخایر اختصاصی تا پایان شهریور 1401 حدود 107میلیارد تومان است.
همچنین عمده این تسهیلات با سررسید سال‌جاری و سال 1402، پرداخت شده و تنها 869میلیارد تومان از این تسهیلات 36هزار میلیارد تومانی در طبقه معوق یا سررسید گذشته یا مشکوک‌الوصول قرار می‌گیرند. این امر حاکی از آن است که این بانک در اعتبارسنجی مشتریان، به‌خوبی عمل کرده و تسهیلات عقب‌افتاده کمتری دارد. همین امر می‌تواند هزینه مطالبات مشکوک‌الوصول بانک‌خاورمیانه را به‌شدت کاهش دهد. به نظر می‌رسد، بیش از نیمی از تسهیلات بخش غیردولتی، با نرخ 18 تا 21درصد پرداخت و بخش اعظم تسهیلات باقی‌مانده با نرخی کمتر از 12درصد اعطا شده است. نکته قابل‌توجه‌تر اینکه وثایق این تسهیلات عمدتا زمین و ساختمان یا چک و سفته است. این امر نمایانگر آن است که بانک‌خاورمیانه، با توجه به گزارش‌های تفسیری این شرکت، به اصول خود و قانون پایبند بوده و در اخذ ضمانت‌‌‌ها سختگیری‌‌‌های لازم را اعمال خواهد کرد.
سپردههای مشتریان
مانده حساب سپردههای مشتریان در بانک‌خاورمیانه در دوره 6ماه منتهی به 31شهریورماه 1401، حدود 49هزار میلیارد تومان بوده که 9هزار و 700میلیارد تومان از آن را سپردههای حقوقی و 2هزار و 400میلیارد تومان از آن را سپردههای حقیقی تشکیل می‌دهد. سایر سپرده‌ها مربوط به سپردههای مدت‌دار مشتریان بوده که نقش تعیین‌کننده‌ای در هزینه‌های مربوط به سپرده مشتریان ایفا می‌کند.
بخش بزرگی از سپردههای مدت‌دار را سپردههای بدون سررسید و با سررسید 1401 یا 1402 تشکیل می‌دهند. همچنین اغلب این سپرده‌ها سود 10درصد یا کمتر دریافت می‌کنند. بخش دیگر این سپرده‌ها، سود بیش از 20درصد یا سودی معادل 13 تا 16درصد دریافت می‌کنند. تعادل میان نرخ سود تسهیلات و نرخ سود سپردههای متشریان می‌تواند نقش پررنگی در درآمد حاصل از تسهیلات و جذب سپرده‌ها داشته باشد.
درآمد تسهیلات
بیش از 2هزار و 200میلیارد تومان از درآمد 2هزار و 600میلیارد تومانی بانک‌خاورمیانه از محل درآمد تسهیلات مربوط به درآمد مشاع و تنها 16میلیارد تومان آن به صورت غیر‌مشاع است. همچنین درآمد ارزی حاصل از اعطای تسهیلات 420میلیارد تومان بوده که بخش قابل‌توجهی به حساب می‌آید. از طرفی سود سپردهگذاری در بانک‌ها در 6ماه اول سال، حدود 306میلیارد تومان بوده که بخش بزرگی از سود حاصل از سپردهگذاری به صورت مشاع بوده و بخش ارزی آن یک‌میلیارد و 400میلیون تومان است. همچنین بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد که سهم بانک از درآمدهای مشاع، در دوسال اخیر روند افزایشی داشته و از 6/ 26درصد به 7/ 38درصد رسیده است.
تفاوت سود علی‌الحساب و قطعی
بانک خاورمیانه به صورت علی‌الحساب در نیمه اول سال 1401، حدود هزار و 480میلیارد تومان به سپردههای سرمایه‌گذاری سود پرداخت کرده است. سود قطعی تعلق‌گرفته به این سپرده‌ها، حدود هزار و 637میلیارد تومان بوده است. به نظر می‌رسد، تفاوت سود علی‌الحساب و قطعی، در 6ماه اول سال‌جاری، 157میلیارد تومان باشد. این موضوع نمایانگر آن است که بانک‌خاورمیانه از منابع مشاع بهره‌وری کافی ایجاد کرده است.
چشم‌انداز بانک خاورمیانه
پیش‌بینی می‌شود، مانده تسهیلات بانک‌خاورمیانه در 6ماه دوم امسال نسبت به پایان سال 1400، افزایش 49درصدی را تجربه کند. همچنین با توجه به وثایقی که در خصوص این تسهیلات گرفته می‌شود، به نظر می‌رسد، مجموع ذخایر اختصاصی تا پایان سال 1401، حدود 91میلیارد تومان باشد و ذخایر عمومی تا پایان سال‌جاری، به 815میلیارد تومان می‌رسد. نتیجه اینکه خالص تسهیلات تا پایان سال 1401، به 53هزار و 500میلیارد تومان خواهد رسید. نرخ سود تسهیلات اعطایی هم مطابق مصوبه شورای پول و اعتبار تعیین می‌شود. با این تفاسیر به نظر می‌رسد، درآمد حاصل از تسهیلات در سال 1401، حدود 6هزار و 200میلیارد تومان باشد که نسبت به سال مالی قبل افزایش 17درصدی را تجربه خواهد کرد.
همچنین به احتمال زیاد، مانده سپردههای مشتریان نسبت به پایان سال 1400، افزایش 52درصدی را تجربه خواهد کرد. با ثابت در نظر گرفتن نرخ سود این سپرده‌ها در نیمه دوم سال، هزینه سود سپرده‌ها حدود 4هزار و 122میلیارد تومان خواهد شد. سایر هزینه‌های اداری و عمومی نیز مطابق تورم افزایش خواهد یافت. به این ترتیب سود هر سهم در پایان سال 1401، حدود 61تومان خواهد شد.
