به گزارش «دنیای اقتصاد» در میان گروه‌ها و صنایع مختلف حاضر در بازار سهام، شرکت‌های پالایشگاهی جایگاه و اهمیت ویژه‌ای برای فعالان داشته و این گروه از زمان حضور در بازار با نوسان‌های مثبت و منفی معنادار و حاشیه‌هایی، به یکی از پر‌ریسک‌ترین و پربیننده‌ترین و مطرح‌ترین گروه‌ها تبدیل شده است. این شرکت‌ها همچون گذشته با فراز و نشیب فراوانی روبه‌رو بوده‌اند. چندی پیش شرکت پخش فرآورده‌های نفتی مجوز افزایش قیمت و محصولات این شرکت‌ها را صادر کرد. این تنها موضوع داغ این شرکت‌ها نبوده است. شایعه تجدید ارزیابی‌ها هر روز بیشتر به خبر شدن نزدیک می‌شود. شایعاتی که از مجامع این شرکت‌ها ریشه گرفته است.

سهم بالای بازار و قیمت نفت

شرکت‌های پالایشی به‌طور عمده نفت خام را به فرآورده‌های دیگر مانند گازمایع، بنزین، نفت سفید، گازوئیل، نفت کوره، قیر و...تبدیل می‌کنند. فرآورده‌های نفتی پالایشگاهی‌ها ۶/ ۵ درصد از ارزش کل بازار را به خود اختصاص می‌دهند. بازده این شرکت‌ها در سال ۹۸ برابر ۱۰۳ درصد بوده است. شرکت‌های پالایشی نفت خام را از وزارت نفت خریداری می‌کنند و قیمت نفت خام یکی از محرک‌های اصلی قیمت محصولات پالایشگاهی است همچنین  شکاف قیمتی یا حاشیه سود ناخالص فروش که به فاصله بهای یک بشکه محصول تولیدی پالایشگاهی و یک بشکه نفت خام دریافتی در پالایشگاه‌ها اشاره دارد از موضوعات مهمی است که در شرکت‌های پالایشگاهی سود‌سازی می‌کند. بالاترین شکاف قیمتی در بین فرآورده‌های نفتی مربوط به بنزین و پایین‌ترین آن مربوط به نفت کوره است. استفاده از این فرصت برای رشد و سودآوری پالایشگاه‌ها زمانی ممکن است که شرکت‌های پالایشی توان تطبیق عملیات خود و قدرت پاسخگویی به نیازهای ایجاد شده در اثر شکاف قیمتی را داشته باشند. این‌ها در شرایطی است که بازار نفت در ماه‌های اخیر و به واسطه کرونا یکی از پرفراز و نشیب‌‌ترین روزهای خود را پشت سرگذاشت و سقوطی بی‌سابقه را تجربه کرد.  نکته بااهمیتی که باید در گزارش‌های پالایشگاه‌ها به آن توجه کرد، افت قابل توجه تولید محصولات است. در برخی پالایشگاه‌ها که ظرفیت ذخیره‌سازی بالایی برای محصولات ندارند، افت تولید تا ۵۰درصد در گزارش‌های اردیبهشت ماه مشاهده شده است. البته این افت در واحدهای بزرگ‌تر، کمتر است اما افت تولید ۳۰ تا ۵۰درصد در این واحد‌ها رخ داده است. با این حال با بهبود قیمت نفت و افزایش رونق پس از رکود  ناشی از کرونا، کرک اسپرد با حاشیه سود ناخالص محصولات پالایشگاهی افزایش یافته است. بهبود وضعیت کرک اسپرد و تغییراتی که در نرخ تسعیر ارز رخ داد توانست بخشی از این کاهش را جبران کند.

نرخ تسعیر ارز

۱۱خرداد ماه بود که یک پالایشگاه فرابورسی از تغییر مهم ۳/ ۳۱۲ میلیارد تومانی سایر درآمدهای عملیاتی به دلیل تغییر نرخ تسعیر ارز سال ۹۷ خبر داد. این اتفاق باعث شد ۶ نماد پالایشی به‌طور موقت متوقف شوند. پالایشگاه لاوان با انتشار صورت‌های مالی حسابرسی‌نشده منتهی به اسفند ۹۸ از تغییر گزارش اصلاحی مربوط به ردیف سایر درآمدهای عملیاتی به مبلغ ۳/ ۳۱۲ میلیارد تومان خبر داد که در اثر تغییر نرخ تسعیر ارز فروش‌های صادراتی سال ۹۷  به وجود آمده و به توقف هر ۶ نماد «شبندر، شپنا، شبریز، شتران، شاوان و شراز» منجر شد. شرکت‌های پالایشی اما با صدور اطلاعیه‌ای از دریافت مجوز تغییر بیش از ۱۰ درصدی در نرخ فروش محصولات یا ارائه خدمات خبر دادند.  براساس مجوزی که شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران به این شرکت‌ها داد نرخ فرآورده‌های صادراتی شامل نفت گاز و نفت کوره بیش از ۱۰ درصد افزایش یافته است.  بر این اساس نرخ محصولات این شرکت‌ها افزایش یافته است. در عین حال با افزایش سایر درآمدهای عملیاتی سال مالی منتهی به ۲۹/ ۱۲/ ۱۳۹۸ بابت تغییر نرخ تسعیر ارز فرآورده‌های صادراتی سال ۱۳۹۷  منجر به افزایش سود خالص هر سهام شرکت‌های پالایشگاهی شد.

تجدید ارزیابی‌های شرکت‌های پالایشگاهی

زمزمه‌های تجدید ارزیابی دارایی‌ها در برخی شرکت‌های این گروه شنیده می‌شود. شنیده‌ها از منابع نزدیک به شرکت‌های پالایشی حاکی از آن است که تجدید ارزیابی دارایی‌ها در گروه پالایشی به زودی آغاز می‌شود و احتمالا شرکت پالایش نفت تهران اولین شرکت پالایشگاهی خواهد بود که به تجدید ارزیابی دست می‌زند. صورت‌های مالی این شرکت‌ها نشان می‌دهد سود پالایشگاه‌ها در سال ۹۸ از سال ۹۷ بیشتر بوده است.  این در شرایطی است که دولت یک ماه آینده صندوق پالایشگاهی را در بورس عرضه خواهد کرد. آخرین تجدید ارزیابی پالایشگاهی‌ها مربوط به سال ۱۳۸۱ بوده است. زمانی که نرخ دلار ۸۵۰ تومان بوده و اکنون نرخ دلار به بیش از ۱۸ برابر آن زمان رسیده است. باید منتظر ماند که این شایعه تا چه میزان به واقعیت نزدیک خواهد شد و اجرای آن چه اثری بر صورت‌های مالی و سود سهام این شرکت‌ها خواهد گذاشت.

11-01

11-02

 

مقایسه درآمدهای عملیاتی در سهام پالایش
 

تغییر سود سهام شرکت‌های پالایشگاهی نشان می‌دهد درآمد‌های حاصل از نرخ تسعیر ارز فروش‌های صادراتی سال ۹۷ به‌عنوان درآمد‌های عملیاتی نقش ویژه‌ای را ایفا می‌کند. به‌عنوان مثال شرکت پالایش نفت اصفهان اعلام کرده است شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران بابت نرخ تسعیر ارز نفت کوره صادراتی و بنکرینگ سال 97 رقمی بالغ بر 5,889,402 میلیون ریال به حساب بستانکاری (درآمد) این شرکت منظور کرده است. همچنین رابطه سود خالص این شرکت‌ها بر اساس گزارش‌های سالانه‌ آنها نشان‌دهنده تاثیر درآمد‌های عملیاتی شرکت‌ها بر سود خالص آنها و سود سهام آنها است. بررسی نماد‌های پربیننده در پالایشگاه‌ها نشان می‌دهد که شپنا در دو سال متوالی 97و98 بیشترین درآمد عملیاتی را به خود اختصاص داده است. پس از آن شبندر، شبریز و شتران بیشترین درآمدهای عملیاتی را در سال 1398 داشته‌اند. سود خالص پیش‌بینی شده برای پالایشگاه نفت تهران در اسفند 99 بیش از 5600 میلیارد تومان برآورد شده است که این رقم در سال 98 نزدیک 51558938 میلیون ریال بوده است. سود هر سهم نیز در سال قبل 982 ریال اعلام شده و برای سال جاری 1273 پیش‌بینی شده است. همچنین گزارش‌های مالی اردیبهشت‌ماه نشان می‌دهد دو شرکت بیشترین درآمد‌های عملیاتی را کسب کرده‌اند. پالایش نفت بندر عباس 2408201 متر مکعب از محصولات مختلف را تولید و 2492665 متر مکعب از محصولات را به فروش رسانده است. همچنین پالایشگاه اصفهان 2909579 متر مکعب محصولات تولید کرده و 2927939 متر معکب میزان فروش آن بوده است.