در بخشنامه اولیه که در ۱۲ بند از سوی معاون اول رئیس‌جمهور به دستگاه‌های اجرایی و سازمان‌های ذی‌ربط ابلاغ شد، علاوه بر اینکه ضوابط جدید ارز صادراتی مشخص شد، به برخی از ابهامات صادرکنندگان درخصوص تبادلات ارزی نیز پاسخ داده شد. در یکی از بندهای این بخشنامه موسوم به بند (۲)، تبصره‌ای جانمایی شده که براساس آن، فهرست صادرکنندگان عمده توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت به نحوی که با احتساب شرکت‌های دولتی و شرکت‌های وابسته به نهادهای عمومی غیردولتی حداقل ۸۰ درصد صادرات کشور را شامل می‌شوند، در مقاطع سه‌ماهه باید اعلام شوند. نامه ۱۶ صفحه‌ای روز گذشته شریعتمداری به سیف، همان نامه‌ای است که تبصره بند (۲) را به مرحله اجرایی می‌رساند و صادرکنندگان ۴۶۴ اقلام پتروشیمی و معدنی را ملزم به واریز ارز صادراتی خود به سامانه نیما می‌کند.

روزهای آغازین سال ۹۷ با تحولاتی در بخش ارز همراه بود که نشان می‌داد سیاست‌های ارزی دولت دوازدهم، بدون شک دستخوش تغییرات مهمی خواهد بود. مکانیزم بازچرخانی ارز صادراتی به اقتصاد، یکی از همان تغییرات قابل توجه در بخش تجاری کشور بود که از فروردین‌ماه امسال تاکنون با به‌روزرسانی بخشنامه‌ها و ضوابط مختلف در این مورد همراه بوده است.

سرفصل تغییرات مکانیزم ارزی دولت در بخش صادرات، با ابلاغ نامه‌ای از طرف معاون اول رئیس‌جمهوری به دستگاه‌های اجرایی استارت زده شد. اسحاق جهانگیری در این بخشنامه که در ۱۲ بند گنجانده شده، دستورالعمل‌های نحوه به‌کارگیری ارز صادراتی را اعلام کرد. اما پس از ابلاغ این دستورالعمل‌ها، بسیاری از فعالان بخش‌خصوصی از تریبون‌های مختلف سوالات خود را درمورد چگونگی اجرای بندهای آورده شده، مطرح کردند و خواستار شفاف‌سازی در این خصوص شدند. در این بخشنامه تعهدات و مسوولیت‌هایی که متوجه فعالان اقتصادی در امر صادرات است و همچنین روش‌های مختلفی که می‌توانند در بهره‌بردن از ارز صادراتی استفاده کنند؛ تشریح شده است. حال با گذشت حدود ۲ ماه از ابلاغ بخشنامه اولیه، متولی وزارت صنعت، معدن و تجارت دست به کار شده و نامه‌ای درمورد سازوکار اجرایی شدن بند (۲) و تبصره‌ این بخشنامه به رئیس کل بانک‌مرکزی ارسال کرده است. در این نامه فهرست و جزئیات اقلام پتروشیمی و معدنی که صادرکنندگان آن ملزم به واریز ارز صادراتی به سامانه نیما هستند، اعلام شده است.

چند و چون یک تبصره

نامه ارزی ۱۶ صفحه‌ای شریعتمداری به سیف، علاوه بر اینکه رئیس کل بانک‌مرکزی را مورد خطاب قرار داده است، رئیس کل گمرک و معاون صادراتی وزیر و رئیس سازمان توسعه تجارت ایران را نیز در زمره مخاطبان خود جای داده است. همچنین از این نامه، رونوشتی هم برای مسعود کرباسیان، وزیر امور اقتصادی و دارایی ارسال شده است. جزئیات این نامه نشان می‌دهد که فهرست کالاهای صادراتی ملزم به واریز ارز به سامانه نیما، دو دسته اقلام پتروشیمی و معدنی را  در برمی‌گیرد. در این لیست، اسامی محصولات تولیدی مجتمع‌های پتروشیمی، محصولات معدنی در جدول‌هایی با کد تعرفه و شرح محصول اعلام شده است. در فهرست محصولات تولیدی مجتمع‌های پتروشیمی مشمول واریز ارز به سیستم نیما، در مجموع ۷۹ محصول و در فهرست محصولات معدنی، ۳۸۵ محصول قرار گرفته است. اما در لیست مشمولان واریز ارز به سامانه نیما چه محصولاتی جانمایی شده است؟ در ادامه به برخی از محصولات پتروشیمی و معدنی که در این لیست جای گرفته‌اند، اشاره شده است.

پتروشیمی‌ها: «گل گوگرد، گوگرد رسوب کرده (گوگرد پرسیپیته و گوگرد کولوئیدال)»، «سایر مخلوط‌های هیدروکربورهای بودار»، «میعانات گازی»، «روغن‌های نفتی و روغن‌های حاصل از موادمعدنی قیری، غیرخام»، «گازهای نفتی و سایر هیدروکربورهای گازی شکل»، «پارافین با درصد بیش از ۷۵ درصد وزنی روغن»، «اسلک وکس»، «قیر نفت»، «سایر کالاهای نفت با قیر»، «آمونیاک بدون آب»، «آمونیاک محلول در آب»، «نیترات آمونیوم انفجاری»، «هیدروکربورهای غیرحلقوی، اشباع شده»، «اتیلن»، «پروپن»، «بوتن و ایزومرهای آن»، «بوتا ۱، ۳دی ان و ایزوپرن»، «بنزن»، «تولوئن»، «اورتوا کسیلن»، «متاا کسیلن»، «پارا ا کسیلین»، «ایزومرهای اکسیلن مخلوط شده»، «استیرن»، «دی‌کلرواتان»، «کلرور وینیل»، «متانول»، «بوتان-۱-ئول»، «دوا تیل هگزانول»، «مونو الکل‌های اشباع نشده غیر از الکل‌های ترپن دار غیر حلقوی»، «اتیلن گلیکول»، «پروپیلن گلیکول»، «۲، ۲ اکسی دی اتانول»، «اترهای مونو بوتیلیک اتیلن گلیکول یا دی اتیلن گلیکول»، «اسید استیک»، «استات وینیل»، «انیدرید فتالیک»، «اسید ترفتالیک و املاح آن»، «منواتانول آمین»، «دی اتانول آمین»، «تری اتانول آمین»، «ملامین»، «اوره حتی به‌صورت محصول در آب»، «سولفات آمونیوم»، «نیترات آمونیوم، حتی محلول در آب»، «الکیل بنزن خطی»، «کلیه پلیمرهای استیرن»، «سوسپانسیون پلی مخلوط نشده با سایر مواد»، «گرید نساجی»، «گرید بطری» و«کائوچوی بوتادین».

معدنی‌ها: «پیریت آهن تفته نشده»، «کنسانتره آهن»، «ک.ک.ک سنگ آهن هماتیت دانه‌بندی»، «سنگ منگنز و کنسانتره آن»، «سنگ مس و کنسانتره‌های آن»، «سنگ آلومینیوم و کنسانتره‌های آن»، «سنگ سرب و کنسانتره‌های آن»، «سنگ روی و کنسانتره‌های آن»، «سنگ قلع و کنسانتره‌های آن»، «سنگ کروم و کنسانتره»، «سنگ تنگستن و کنسانتره‌های آن»، «سنگ تیتان و کنسانتره‌های آن»، «سنگ وانادیوم و کنسانتره‌های آن»، «سنگ نقره و کنسانتره‌های آن»، «سنگ آنتیمون و کنسانتره‌های آن»، «سرباره دانه دانه»، «خاک کوره»، «آخال مناسب برای بازیافت آهن یا منگنز»، «مات‌های گالوانیزاسیون»، «کک و نیمه کک از لیگنیت»، «پودر»، «اکسید آلومینیوم غیر از کورندوم مصنوعی»، «نقره آلیاژی به‌صورت مفتول یا نوار»، «چدن خام غیرممزوج»، «فروسیلیکو کروم»، «فرونیکل»، «فرومولیبدن»، «قراضه و ضایعات چدن»، «شمش‌های حاصل از ذوب مجدد ضایعات»، «دانه‌های کوچک»، «انواع ورق»، «میلگرد کلاف»، «پروفیل»، «فولادهای تندبر»، «فولادهای سیلیکو منگنز»، «میله‌های توخالی برای حفاری»، «مات مس؛ مس سیمان»، «مفتول‌های مسی»، «آلیاژهای نیکل»، «قراضه و ضایعات نیکل»، «پودر و فسل نیکل»، «قراضه و ضایعات آلومینیوم»، «ورق کامپوزیتی»، «قرص آلومینیومی»، «قراضه و ضایعات سرب»، «آلیاژهای روی»، «قراضه و ضایعات روی»، «گرد روی»، «میله، پروفیل و مفتول از روی»، «قراضه و ضایعات قلع»، «مات کبالت و سایر محصولات واسطه‌ای حاصل از متالورژی کبالت؛ کبالت به‌صورت کار نشده»، «بیسموت و محصولات از بیسموت، همچنین قراضه و ضایعات»، «کادیوم به‌صورت کار نشده»، «تیتان به‌صورت کار نشده»، «سرمت‌ها و مصنوعات از سرمت‌ها، همچنین قراضه و ضایعات»، «زیرکونیم به‌صورت کار نشده»، «آنتیموان به‌صورت کار نشده»، «منگنز و مصنوعات از منگنز، همچنین قراضه و ضایعات»، «ورق، نوار و ورقه‌های نازک به ضخامت حداکثر ۲/ ۰ میلی‌متر» و «آلیاژهای مادر از مس».