رویداد هفته
اصفهان هوشمند؛ پلی از جنس اعتماد روی شکاف دیجیتال
چگونه مدیریت شهری میتواند با الهام از تجارب جهانی و قدرت نسل جوان، شهروندان را همسفر تحول دیجیتال کند؟
اینها تصویری از شهری است که در آن، هر شهروند با «اثر انگشت دیجیتال» خود، سنگبنای ادارهی شهر را میگذارد. حالا نوبت اصفهان است؛ شهر گنبدهای فیروزهای و پلهای تاریخی که امروز روی پلی نامرئی اما حیاتی قدم میگذارد: پل عبور از «شکاف دیجیتال» بین نسلها. در این مسیر، مدیریت شهری تنها نقشهکش نیست؛ بلکه تسهیلگر همسفرانی است که یکی با تجربههای کهن و دیگری با انگشتان چابک روی صفحات لمسی، قرار است آیندهی شهر را با هم بسازند. گزارش پیش رو، روایتی است از فرصتهای بینظیر و راهکارهای عملی برای تبدیل تهدید شکاف دیجیتال به موتور محرکهای برای توسعهی عادلانهی شهری.
نسل جوان؛ سفیر و معلم
در کوچه پسکوچههای اصفهان، یک تحول خاموش در جریان است. نوجوانان و جوانان نسل Z و آلفا، بهطور طبیعی به مراجع دیجیتال خانواده تبدیل شدهاند. این پدیده، یک سرمایهی اجتماعی بیبدیل برای شهرداری است. به جای رویکرد یکطرفه و مستقیم به سالمندان، میتوان از این «سفیران درونخانوادگی» بهره گرفت. شهرداری اصفهان با طراحی برنامهای به نام «همتابع دیجیتال» میتواند به صورت رسمی از دانشآموزان و دانشجویان داوطلب دعوت کند تا پس از آموزشهای کوتاه، مأموریت یابند خدمات دیجیتال شهری را به اعضای مسنتر خانواده یا همسایگان بیاموزند. اعطای گواهی مهارتهای شهروندی یا امتیازات تشویقی آموزشی، میتواند انگیزهبخش این کار باشد. این راهکار، نه تنها هزینههای ترویج را کاهش میدهد، بلکه بر بستر اعتماد عمیق خانوادگی، یادگیری را تسهیل میکند. افزون بر این، ایجاد کمپین «یک کلیک، یک درس» که در آن از خود سالمندان دعوت میشود تجربیات موفق خود را در قالب ویدیوهای کوتاه به اشتراک بگذارند، میتواند الگویی قدرتمند از همزبانی و اعتماد ایجاد کند.
بازیسازی؛ زمانی که یادگیری به تفریح تبدیل میشود
اما جذب حداکثری نیازمند خلاقیت است. شهرداری میتواند با «بازیسازی» فرآیند استفاده از خدمات را لذتبخش کند. تصور کنید در اپلیکیشن «اصفهان من»، خانوادهها به عنوان یک تیم ثبتنام کنند. با هر پرداخت آنلاین عوارض، گزارش یک مشکل از طریق سامانه ۱۳۷، یا شرکت در نظرسنجیهای شهری، امتیاز کسب میکنند. خانوادههای برتر هر ماه در هر محله، میتوانند جایزهای مانند بلیت رایگان تئاتر شهر، تخفیف در اماکن تاریخی یا سبد کالای محلی دریافت کنند. این رویکرد، مشارکت را به یک فعالیت جمعی شاد و رقابتی تبدیل میکند و پیر و جوان را در یک تیم متحد میسازد. این مدل، به ویژه برای نسل جوان که با فرهنگ گیمیفیکیشن آشناست، جذاب خواهد بود و آنان را به عنوان موتور محرکه مشارکت خانواده پیش میبرد.
درسهایی از جهان: مدلهایی برای الهام
جهان پر از تجربههای موفق و آموزنده است. شهر بارسلون اسپانیا، با ایجاد پلتفرم «CityOS» و بازگذاری دادههای شهری، به استارتآپها و شهروندان اجازه داد اپلیکیشنهایی برای حل مسائل محلات خود بسازند. کلید موفقیت آنها، تشکیل «شوراهای محلی فناوری» متشکل از شهروندان عادی، فعالان اجتماعی و توسعهدهندگان بود. این مدل، نوآوری را از پایین به بالا هدایت میکند. از سوی دیگر، شهر سئول کره جنوبی، به صراحت شکاف دیجیتال سالمندان را هدف گرفت. برنامه «اسمارت اولدر» آنها شامل کلاسهای آموزشی رایگان در مراکز محله، تأمین تبلتهای ارزان با اینترنت یارانهای و یک خط تلفن پشتیبانی ۲۴ ساعته مخصوص سالمندان بود. این نشان میدهد مقابله با شکاف دیجیتال نیازمند یک برنامه ویژه، متمرکز و بودجهدار است. همچنین، آمستردام هلند با شعار «هوشمندترین شهر، شهری است که برای همه باشد»، در طراحی هر خدمت جدید، از مرحله ایده تا نمونه اولیه، گروههای متنوع شهروندان را مشارکت میدهد. این مشارکت از طریق «آزمایشگاههای زنده شهری» ممکن شده است.
اصفهان آزمایشگاهی؛ پروژههای پایلوت محلهمحور
الهام از این تجارب، نیازمند پیادهسازی آنها در بافت منحصربهفرد اصفهان است. پیشنهاد میشود شهرداری با همکاری دانشگاه اصفهان، «آزمایشگاه زنده کاهش شکاف دیجیتال» را در یک یا دو محله با بافتهای متفاوت راهاندازی کند. در این آزمایشگاهها، خدمات جدید با طراحی «حالت ساده» ارائه شود. «ایستگاههای خدمت هوشمند» با حضور نیروی آموزشدیده انسانی در مکانهای پرتردد محله دایر گردد تا پلی بین دنیای دیجیتال و فیزیکی باشد. موفقیت این پایلوتها نه با تعداد نصب اپلیکیشن، که با شاخصهایی چون «درصد سالمندان کاربر»، «رضایت از سهولت استفاده» و «کاهش مراجعات حضوری غیرضروری» سنجیده میشود. این رویکرد محلهمحور به مدیریت شهری اجازه میدهد پیش از اجرای گسترده، خدمات را با نیازهای واقعی و فرهنگ محلی هماهنگ کند.
ائتلافی برای شهر هوشمندِ همهشمول
هیچ نهادی به تنهایی نمیتواند این چالش را حل کند. نیاز به یک ائتلاف شهری است. دانشگاه اصفهان میتواند نقش ارزیاب مستقل و تولیدکننده محتوای آموزشی را بر عهده بگیرد. بخش خصوصی و استارتآپهای محلی در قالب مسئولیت اجتماعی، میتوانند دورههای آموزشی برگزار کرده یا در توسعه اپلیکیشنهای محلهمحور مشارکت کنند. نهادهای مذهبی و فرهنگی مانند مساجد و هیئتها، به عنوان کانونهای اعتماد، میتوانند فضایی امن برای گفتوگو و آموزش فراهم آورند. نقش مدیریت شهری، هماهنگی این شبکه، تأمین زیرساخت و مهمتر از همه، ایجاد شفافیت و اعتماد است. شهروندان باید بدانند دادههایشان چگونه منجر به بهبود عینی زندگی میشود. انتشار دورهای گزارشهای تصویری از تأثیر دادهها این اعتماد را میسازد.
اندازهگیری موفقیت، به رضایت انسانها بنگر
در پایان، سنجش موفقیت اصفهان هوشمند باید فراتر از معیارهای فنی باشد. شاخصهای واقعی موفقیت عبارتند از: کاهش احساس انزوای دیجیتال در چهره سالمندان، دیده شدن ایدههای شهروندان در مدیریت محله، و حس تعلق جمعیای که فناوری نه به عنوان دیواری جداساز، بلکه به عنوان دستانی پیونددهنده تجربه میشود. اصفهان با این مسیر، میتواند الگویی ملی ارائه دهد که در آن، هوشمندی دیجیتال ریشه در خرد جمعی، احترام به تجربه پیشینیان و انرژی خلاق نسل جدید دارد. در چنین شهری، اثر انگشت دیجیتال هر فرد، همچون قطعهای منحصربهفرد در موزاییک رنگینکمان شهروندی جای میگیرد و شهری میسازد که نه فقط هوشمند، بلکه خردمند و عادلانه است. این آیندهای است که مدیریت شهری اصفهان با بهرهگیری از همه ظرفیتهایش، میتواند امروز پایهریزی کند.
