کاهش نیم درصدی نرخ بهره فدرال رزرو
فرصت‌ها و چالش‌ها برای اقتصاد ایران کدام است
نکته حایز اهمیت این است که این تغییر در سیاست پولی، تأثیرات گسترده‌ای بر بازارهای مالی جهانی دارد و اثرات آن ازنظر اقتصادی برای کشورهای درحال‌توسعه مانند ایران قابل‌توجه است. این تاثیرات در زمینه‌های مختلفی اعم از نوسانات ارزی، قیمت نفت و حتی سرمایه‌گذاری‌های خارجی و داخلی خواهد بود که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
انتقال ثروت از بازار اوراق قرضه به نفع بازار سهام
اولین تاثیر کاهش نرخ بهره، رونق بخشی در بازارهای بورس و سهام به‌ویژه در بازارهای اصلی مانند نزدک، بورس نیویورک، لندن و دیگر بازارهای بین‌المللی بزرگ است. دلیل اصلی این رونق، کاهش هزینه‌های استقراض و افزایش تمایل سرمایه‌گذاران به خرید دارایی‌های پرریسک‌تر است. از سوی دیگر کاهش نرخ بهره، بازده اوراق قرضه را کاهش می‌دهد و این امر باعث انتقال سرمایه‌گذاری‌ها از بازار اوراق بدهی به بازار سهام می‌شود. نکته مهم در این میان، افزایش احتمال جذب سرمایه خارجی توسط کشورهای درحال‌توسعه است که با توجه به شرایط تحریمی در ایران حداقل از سمت اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها برای ما ممکن نیست.
تضعیف ارزش دلار آمریکایی؛ کاهش قیمت دلار ایرانی!
با کاهش نرخ بهره، دلار آمریکا تضعیف می‌شود. این امر باعث می‌شود کالاهای تولیدشده در آمریکا ارزان‌تر شوند و صادرات این کشور افزایش یابد. در مقابل تضعیف دلار تأثیرات مثبتی هم بر دیگر کشورها دارد. این کشورها می‌توانند با استفاده از این پارامتر یعنی افزایش ارزش پول ملی‌شان در برابر دلار، واردات خود را ارزان‌تر کنند. این در حالی است که به‌طورکلی قیمت کالاهایی که در سطح جهانی به دلار خریدوفروش می‌شوند افزایش می‌یابد و شرایط را برای واردکنندگانشان دشوار می‌کند. شاید در ذهن عامه مردم، بارزترین این کالاها طلا باشد. فلز زرد در اولین واکنش خود پس از لحظات اولیه اعلام انتشار خبر کاهش نرخ بهره به مرز ۲۶۰۰ دلار بر اونس رسید.
به‌طورکلی کاهش ارزش دلار به افزایش قیمت کالاهای اساسی مانند نفت منجر می‌شود. این افزایش برای کشورهای صادرکننده نفت مانند ایران از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا اقتصاد نفت، بیشترین سهم را از سبد درآمدی این کشورها دارد. به‌بیان‌دیگر این کاهش نرخ بهره و تداوم احتمالی آن در آینده، ثروت در دسترس کشورهای عضو اوپک را به میزان قابل‌توجهی افزایش خواهد داد. در مقابل، افزایش قیمت کالاهای اساسی می‌تواند فشارهای تورمی را در کشورهایی که به واردات این کالاها وابسته هستند، افزایش دهد. بنابراین می‌توان گفت کشورهایی مانند چین یا کشورهای اروپایی که واردکننده نفت و مواد اولیه هستند چندان از این خبر خوشحال نیستند اگرچه قطعا آن‌ها از مدتها پیش آمادگی لازم را برای این اقدام فدرال رزرو داشته‌اند.
آنچه بیش از وضعیت کشورهای واردکننده نفت اهمیت دارد، وضعیت اقتصادی ایران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان نفت جهان است. با تضعیف دلار و افزایش تقاضا برای نفت، درآمدهای ارزی ایران افزایش می‌یابد و این می‌تواند به بهبود شرایط اقتصادی کشور کمک کند. البته باید دید سیاست دولت به‌عنوان مجری صادرات نفت، اتخاذ سیاست‌های انبساطی است یا تلاش می‌کند ضمن مدیریت کسری بودجه و جلوگیری از افزایش آن، برداشت‌های اخیر از صندوق توسعه ملی را جبران کند. البته نباید فراموش کرد که تحریم‌های اقتصادی، محدودیت‌های شدیدی بر توان ایران در بهره‌برداری از این تغییرات ایجاد می‌کند. به‌بیان‌دیگر وجود تحریم‌های بین‌المللی، شرایط را برای ورود ثروت جهانی به ایران و افزایش سرعت توسعه بسیار دشوارتر می‌کند.
نرخ ارز و تورم
تضعیف دلار از سوی دیگر می‌تواند فشارهای تورمی بر ریال ایران را تا حدودی کاهش دهد و مانع افزایش نرخ دلار در بازار داخلی شود. البته باید توجه داشت که نرخ ارز در ایران بیشتر از آنکه تحت تاثیر سیاست‌های فدرال رزرو در آن‌سوی دنیا باشد، تحت تاثیر سیاست‌های مالی و پولی در داخل کشور و حتی به‌نوعی متاثر از سیاست‌های ایران در قبال سایر کشورها است. بااین‌حال همین تقویت اندک ارزش ریال نسبت به دلار می‌تواند به همین اندازه شرایط واردات کالاهای اساسی به کشور را بهبود ببخشد. این‌همه ماجرا نیست. طبق معمول به دلیل مشکلات ساختاری اقتصاد و وجود تحریم‌ها، اثرات این تغییرات ممکن است موقتی و محدود باشد.
علاوه بر این، کاهش ارزش دلار می‌تواند بر تورم اثر منفی داشته باشد. ریشه تورم در اقتصاد به عوامل مختلفی بازمی‌گردد که یکی از آن‌ها، فشار تقاضا است. وقتی ارزش دلار آمریکا به دلیل کاهش نرخ بهره تضعیف شود، قدرت خرید ریالی مردم در ایران، هرچند اندک، افزایش می‌یابد و این می‌تواند منجر به تقویت تقاضا در بازار داخلی و درنهایت افزایش نرخ تورم شود.
۳. بازار طلا و ارز
فارغ از موارد یادشده، کاهش نرخ بهره در آمریکا می‌تواند باعث افزایش تقاضا برای طلا به‌عنوان یک دارایی امن شود و قیمت جهانی آن را افزایش دهد. همان‌طور که پیش‌تر نیز گفته شد، فلز زرد در اولین واکنش خود به این خبر، به مرز ۲۶۰۰ دلار بر انس رسید.
این موضوع بر بازار طلای ایران نیز اثر می‌گذارد و می‌تواند باعث افزایش قیمت طلا در بازار داخلی شود. قیمت طلا در بازار داخلی تحت تاثیر دو عامل نرخ دلار و نرخ اونس جهانی طلاست. کاهش نرخ بهره در آمریکا اگرچه باعث افزایش قیمت اونس می‌شود اما کاهش ارزش دلار، تقویت ریال ایران و به دنبال آن عقب‌گرد قیمت دلار در بازار ایران را نیز به دنبال دارد. اگرچه این عقب‌گرد بسیار اندک خواهد بود اما می‌تواند نوسانات در بازار ارز ایران را کاهش دهد و به ثبات نسبی‌اش کمک کند. بنابراین نمی‌توان انتظار افزایش‌های نجومی قیمت طلا همانند آنچه در سال ۹۷ به دلیل فشردگی قیمت ارز مشاهده شد، داشته باشیم اما به‌شرط ثبات قیمت داخلی دلار، قطعا شاهد افزایش قیمت طلا در بازار داخلی خواهیم بود.
تحریم‌های فرصت سوز؛ قصه پرتکرار اقتصاد ایران
آنچه نمی‌توان درباره ایران از آن چشم‌پوشی کرد، تحریم‌های اقتصادی است که یکی از مهم‌ترین چالش‌های ایران در استفاده از فرصت‌های جهانی ازجمله فرصت‌های ناشی از تغییر نرخ بهره در آمریکا محسوب می‌شود. تحریم‌ها، به‌ویژه در زمینه بانکی به دلایل مختلف نظیر FATF، مانع از دسترسی ایران به سیستم مالی جهانی و ارزهای خارجی می‌شود. این موضوع باعث می‌شود که حتی با افزایش درآمدهای نفتی، انتقال این درآمدها به داخل کشور و استفاده از آن‌ها دشوار باشد.
درنهایت لازم است به این نکته تاکید کنم که تاثیر عوامل مختلف در اقتصاد ایران و بازارهای مختلف، متفاوت است بنابراین هرگونه تصمیم برای سرمایه‌گذاری نیازمند تحلیل دقیق بازارها و عوامل موثر بر آن است. اقتصاد ایران طی دهه‌های اخیر تحت تاثیر عوامل مختلف نظیر سیاست‌گذاری‌های اشتباه و بی‌توجهی به کنترل جدی تورم قرار داشته که برخی از آن‌ها هنوز هم ادامه دارد و اثرات آن‌ها درنتیجه وضعیت تحریم‌ها تشدید هم شده و می‌شود. به همین دلیل نمی‌توان بدون بررسی‌های دقیق کارشناسی در حوزه‌های کلان و خرد اقتصادی و سیاست‌گذاری، تصمیم گرفت.
