رئیس‌جمهور خوب

میترا تقی‌زاده / تحلیلگر اقتصاد رقابت‌های انتخاب ریاست‌جمهوری با شخصیت‌‌های قوی و دیدگاه‌‌های متفاوتی مواجه است. با این‌‌حال، داشتن شخصیت قوی به‌‌تنهایی کافی نیست تا یک رئیس‌‌جمهور خوب انتخاب شود. در برخی از موارد ممکن است نامزدها برای رای‌‌دهندگان ناشناس باشند و احتمالاً فرد برنده کسی است که شناخته‌‌شده‌‌تر باشد. با ‌‌وجود این، معروفیت هم به‌‌تنهایی دلیل مناسبی برای انتخاب یک رئیس‌‌جمهور خوب نیست.

پیش‌‌فرضی که برای یک انتخابات موفق وجود دارد این است که نظام سیاسی باید به‌‌گونه‌‌ای طراحی شده باشد که قدرت و توانایی تصمیم‌‌گیری متمرکز بر افراد و نهادهای خاص نباشد. در واقع قدرت و توانایی تصمیم‌‌گیری گسترده و تقسیم‌شده باشد. انتخابات ریاست‌جمهوری به این معناست که مردم این شانس را دارند تا صدایشان شنیده شود. در این صورت، هر چقدر هم که فرآیندهای رقابتی شدید باشد، دولتی باثبات تشکیل می‌‌‌‌شود که پتانسیل نماینده بودن را حفظ می‌‌کند. انتخابات ریاست‌جمهوری یک توافق جمعی برای تعیین رئیس دولت است. اما معیار مردم برای انتخاب چیست؟

 بسیاری از مردم به‌‌عنوان مثال افرادی که به‌‌تازگی 18ساله شده‌‌اند، ممکن است طرفدار جناح و حزب خاصی نباشند، اما برای اینکه به چه کسی رای دهند، فکر می‌‌کنند. معیارها و ویژگی‌‌هایی می‌‌تواند به انتخاب یک رئیس‌‌جمهور موفق کمک کند. حتی اگر طرفداران یک حزب یا یک نامزد انتخاباتی به‌‌دنبال تبلیغات برای جذب پیروان بیشتر باشند، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌‌هایی که مردم در یک رئیس‌جمهور جست‌‌وجو می‌کنند، این است که اعتبار داشته باشد. گاهی بدبینی به‌‌قدری عمیق است که بسیاری از مردم تصور می‌‌کنند نمی‌‌توانند به هیچ سیاستمداری که در جریان رقابت انتخاباتی حضور پیدا کرده است، اعتماد کنند. اما عملکرد گذشته می‌‌تواند بهترین شاخص برای نتایج آینده باشد. نامزدهای ریاست‌جمهوری وعده‌‌های انتخاباتی می‌‌دهند که تا حد زیادی با عملکرد و تاریخچه فعالیت‌‌های اجرایی‌‌شان قابل ارزیابی هستند. افراد به‌‌دنبال تطابق بین آنچه نامزدها تمایل به گفتن دارند و آنچه تمایل به انجام آن دارند، هستند. هر چقدر این سازگاری بین حرف و عمل در گذشته بیشتر باشد، نشان‌‌دهنده این است که آن شخص از صداقت بیشتری برخوردار است. حتی اگر با نامزدی مخالف باشند، صداقت فرد مهم است. در واقع افراد برای انتخاب فرد موردنظر به این سوال پاسخ می‌‌دهند، که آیا دلایل خوبی برای اعتماد به این شخص دارم؟ آیا تاریخ این را اثبات می‌‌کند؟

مردم تفاوت افرادی را که واقعاً به جامعه خود خدمت می‌‌کنند با افرادی که برای منافع شخصی یا نمایش‌‌های تبلیغاتی فعالیت می‌‌کنند درک می‌‌کنند. نامزد ریاست‌جمهوری ممکن است در نهایت انتخاب نشود، اما خدمت به مردم بدون استفاده از آن برای منافع سیاسی، نشان‌‌دهنده صداقت و تمایل واقعی او به خدمت است. مشارکت و کمک به دیگران برای حضور در عکس‌‌ها و خودنمایی از خدمت‌‌رسانی‌‌ در نقش‌‌های کم‌اهمیت و کم‌‌نمایان از سوی مردم تشخیص داده می‌‌شود. افراد آگاه هرگز فردی را انتخاب نمی‌‌کنند که فقط برای کارزارهای انتخاباتی یا مقابل دوربین‌‌ها ظاهر شده، حتی اگر همان چیزی را بگوید که مردم می‌‌خواهند بشنوند. بنابراین باید پرسید آیا این فرد عمدتاً برای منفعت کشور یا جامعه خود نامزد شده است، یا بیشتر به‌‌دنبال تحقق جاه‌‌طلبی‌‌های شخصی خود است؟

بسیاری از نامزدها دارای کارنامه و تجربه‌‌هایی هستند که بسیار خوب به‌‌نظر می‌‌رسند. اما گاهی مردم به یک خطای فکری رایج گرفتار می‌‌شوند. آنها فرض می‌‌کنند چون کسی در یک زمینه فعالیتش موثر یا چشمگیر بوده است، می‌‌تواند به‌‌خوبی قانون‌گذاری یا حکمرانی کند. اما این همیشه درست نیست. با این‌‌حال عملکرد گذشته چنانچه پیشتر گفته شد، بهترین شاخص برای نتایج آینده است. نه اینکه فقط در مناصب مختلف بوده‌اند یا کارهای چشمگیر انجام داده‌‌‌‌اند، بلکه باید دید آیا در موقعیت‌‌هایی که نیاز به نفوذ و تاثیرگذاری دارند، موفق بوده‌‌‌‌اند یا خیر؟ آیا می‌‌توانند به‌‌خوبی مذاکره کنند؟ آیا می‌‌توانند خودشان، زمان و دیگران را مدیریت کنند؟ آیا بر مسائل و اولویت‌‌های اساسی و معیشت و رفاه مردم تمرکز دارند؟ یا تحت تاثیر منافع کوتاه‌‌مدت گروه‌‌ها و افراد دیگر قابلیت اجرایی و مدیریتی خود را از دست می‌‌دهند؟ به‌طور کلی آیا نامزد انتخاباتی واقعاً توانایی انجام کار را دارد؟

رعایت اصول اخلاقی یکی دیگر از مواردی است که از مقامات و مسوولان سیاسی مورد انتظار است. به‌‌عنوان مثال نحوه برخورد با آسیب‌‌پذیرترین افراد جامعه (چه از نظر فیزیکی، اقتصادی، اجتماعی یا سیاسی) اهمیت اخلاقی دارد. بسیاری از مردم به دنبال نامزدهایی هستند که این دیدگاه را به اشتراک می‌‌گذارند. ممکن است در نحوه اجرای این اصول اختلاف نظر وجود داشته باشد، اما برای رای‌‌دهندگان مهم است که نامزدهای انتخاباتی این موضوع را درک کنند و برای آن انگیزه اقدام داشته باشند. بنابراین پرسش اصلی این‌گونه مطرح می‌‌شود که آیا این فرد با اصول و ارزش‌‌های اساسی من همسو است، حتی اگر روش‌‌هایش متفاوت باشد؟

هر فرد رای‌‌دهنده اصولی دارد که به آن پایبند است و توقع دارد نامزد موردنظرش با آن اصول همسو باشد اما ممکن است ترجیحات متفاوتی داشته باشد که با ترجیحات نامزد انتخاباتی همخوانی نداشته باشد. اما باید توجه کرد که ترجیحات از اصول پیشی نگیرند. پاسخ به این سوال می‌‌تواند تعیین‌‌کننده باشد: آیا از نحوه رفتار یا انجام کار آنها راضی هستم؟ آیا با ایده‌‌ها و رویکردهای آنها احساس راحتی می‌‌کنم؟

باید واقع‌‌بین بود. این معیارها با اینکه می‌‌توانند مهم و تعیین‌‌کننده باشند اما ممکن است عملکردها پس از انتخابات تغییر کنند. برخی از سیاستمداران همان‌‌چیزی را می‌‌گویند که مخاطب می‌‌خواهد بشنود. با‌‌ این‌‌حال توجه و دقت به اصول و معیارهای مختلف می‌تواند انتخابات موفقی را رقم بزند.