در معیت بزرگان
آیا صنایع کوچک توان رقابت در بازارهای جهانی دارند؟
برای پاسخ به این پرسش ابتدا پرسشی دیگر مطرح میکنیم و آن این است که جایگاه صنایع کوچک در بحث اشتغال‌زایی و تولید ناخالص داخلی در کل صنعت کجاست؟ گفتنی است که حدود ۹۶درصد از صنایع کشور از نظر تعداد، مربوط به صنایع کوچک و متوسط هستند. از نظر اشتغال نیز صنایع کوچک و متوسط، ۴۵درصد از اشتغال صنایع را به خود اختصاص می‌دهند. حدود ۱۷درصد از ارزش افزوده بخش صنعت نیز متعلق به صنایع کوچک و متوسط است و به طور عمده در زنجیره تامین صنایع بزرگ و مادر قرار می‌‌گیرند؛ مهم‌ترین شاخصه‌‌های صنایع کوچک و متوسط مربوط به همین سه شاخصی هستند که به آنها اشاره شد.
اما اگر بخواهیم از منظر شاخص‌‌ها به صنایع کوچک نگاه کنیم، بدیهی است که انتظار نداریم همه صنایع کوچک کشور بازار صادراتی پیدا کنند. بسیاری از محصولاتی که در قالب محصولات بزرگ و نهایی به بازارها عرضه می‌‌شوند، محصول فعالیت‌‌هایی است که صنایع کوچک کشور در زنجیره تامین واحدهای بزرگ انجام داده‌‌اند. برای مثال، ما امروز به طور مشخص می‌‌دانیم که در داخل شهرک‌‌های صنعتی به طور متوسط هزار واحد صنعتی وجود دارند که به صادرات مشغول هستند. ارزش این صادرات حدود 5/3 میلیاد دلار است، ولی در مجموع باید گفت که این آمار، به آن معنا نیست که صنایع کوچک کشور فقط 5/3 میلیارد دلار صادر می‌کنند؛ زیرا بقیه محصولات صنایع کوچک در زنجیره تامین سایر صنایع قرار می‌گیرد. محصول نهایی صادراتی، از مجموعه‌‌ای از اجزا تشکیل شده است و در آنجا تفکیک نمی‌شود که چه بخشی از صادرات، مربوط به صنایع کوچک است. یکی دیگر از موضوعاتی که این سازمان برای توسعه صادرات صنایع کوچک و متوسط کشور در برنامه‌های حمایتی خود پیش‌بینی کرده و دستورالعمل‌های لازم را تدوین کرده است، در سه بخش حمایت از استقرار استانداردهای مورد نیاز در بازارهای هدف، ایجاد و توسعه کنسرسیوم‌های صادراتی و کمک به شکل‌گیری و فعالیت شرکت‌های مدیریت صادرات تبیین شده است.
صنایع کوچک و متوسط به طور ذاتی و به دلیل کوچک بودن اندازه و کم‌تعداد بودن کارکنان این قبیل شرکت‌ها، شاید به‌تنهایی قادر به ایجاد بخش‌های تخصصی در حوزه صادرات در شرکت‌های خود نباشند. از این رو سازوکارهای حمایتی در اغلب کشورها برای تقویت این بخش در نظر گرفته میشود. این سازمان نیز در سه فعالیت مورد اشاره حمایت‌های قابل توجهی را برای توسعه صادرات صنایع کوچک و متوسط تدوین و ابلاغ کرده است.
یکی از برنامه‌‌هایی که برای خدمت به حوزه صنایع کوچک، به واحدهای صنعتی ارائه میکنیم، تامین بخشی از هزینه‌‌های حضور در نمایشگاه‌‌های داخلی و خارجی است. این کمک هزینه به طور مستمر پرداخت میشود تا بتوانیم توانمندی‌‌های صنایع کشور را در حوزه‌‌های مختلف، به نمایش بگذاریم. در سال ۱۴۰۲ حدود ۳۸۵۰ واحد صنعتی در نمایشگاه‌‌های داخلی، حضور داشته‌‌اند. کمک به حضور این بنگاه‌‌ها در نمایشگاه‌‌های بین‌المللی، به معنای بسترسازی برای تبلیغ و توسعه فعالیت صادراتی این بنگاه‌‌هاست. حدود ۵۵۱ واحد صنعتی نیز به طور مشخص با این حمایتها توانستند در نمایشگاه‌‌های خارج از کشور شرکت کنند. البته این حمایتها از واحدهایی که بنا بر محوریت نمایشگاه، حضورشان مفید خواهد بود انجام میشود. در نمایشگاه اکسپو 2024 نیز به دلیل آنکه پیش‌بینی شده بیش از دو هزار تاجر خارجی حضور یابند، در راستای ماموریتی که بر عهده داریم، شرکت خواهیم کرد. حدود ۸۰ واحد صنعتی کوچک و متوسط به صورت قطعی در نمایشگاه حضور خواهند داشت و سایر واحدهای صنعتی نیز در حال انجام تشریفات اداری و فرآیندهای اجرایی کار هستند و در آینده‌‌ای نزدیک به بنگاه‌‌هایی که می‌‌خواهند ظرفیت‌‌ها و توانمندی‌‌های خود را نمایش دهند، می‌‌پیوندند. ما نیز شرایط استقرار را برای این شرکت‌ها مهیا خواهیم کرد.
در نمایشگاه اکسپو 2023 هدف‌‌گذاری‌‌هایی صورت گرفته بود، که مطابق آخرین وضعیتی که سازمان رصد کرده بود این اهداف محقق شده است. بر اساس اعلام سازمان توسعه تجارت، دستاورد صادراتی نمایشگاه اکسپو 2023، 450 میلیون دلار بوده، که بخشی از آن میزان صادرات نیز به صنایع کوچک و متوسط برمی‌‌گردد. در مجموع، شرکت‌ها به دلیل رضایت از نتایج نمایشگاه سال گذشته، برای حضور در نمایشگاه امسال نیز ابراز علاقه کردند. برخی نیز تلاش کردند متفاوت‌‌تر از گذشته ظاهر شوند. این شرکت‌ها کاستی‌هایی را که در نمایشگاه پیشین داشتند شناسایی و رفع کردند و در نمایشگاه پیش‌رو با آرایش جدیدی مشارکت خواهند کرد. بسیاری از واحدهای صنعتی کوچک انگیزه دارند در سال جهش تولید، جهش را معنا کنند. برای معنا کردن این شعار باید نگاهی به بازارهای خارج از کشور داشته باشند. به‌ویژه به این دلیل که بعضی از اقلام و کالاهای مورد نیاز کشور، در خارج از کشور تولید می‌‌شوند و برای جهش در تولید باید نیم‌‌نگاهی نیز به اخبار و رویدادهای بازارهای جهانی داشت. ما به عنوان حاکمیت، زمینه حضور واحدهای صنعتی کوچک را فراهم میکنیم و بالطبع خود واحدهای صنعتی نیز فعالیت‌‌هایی را برای توسعه بازارهای خارجی مدنظر خواهند داشت. اخیراً رئیس‌‌جمهوری دستوری مبنی بر حل چالش‌‌ها و موانع موجود در مسیر واحدهای صنعتی صادر کرده‌‌اند. رهبری نیز پس از نام‌گذاری سال، بر حل چالش‌‌ها و موانعی که واحدهای صنعتی را در حوزه‌‌های مختلف درگیر کرده است تاکید کردند. این موارد موجب میشود فعالیت‌‌ها و اقدامات صنعتی را تقویت کنیم و به آن توجه ویژه نشان دهیم.
در اکسپو 2024، نیز براساس برنامه‌ریزی‌هایی که صورت گرفته فقط بر «کالا» متمرکز نشده‌ایم؛ بلکه خدمات فنی، مهندسی، پیمانکاری و حتی شرکت‌های مدیریت صادرات را نیز مدنظر قرار داده‌ایم. کنسرسیوم‌‌ها نیز با توجه به توانایی که در مذاکره با واحدهای صنعتی و تجاری دارند می‌توانند نقش‌‌آفرینی بیشتری داشته باشند و اگر به هر دلیلی برخی از واحدهای صنعتی نتوانند در این نمایشگاه حضور داشته باشند می‌توانند زمینه حضور آن واحدهای صنعتی را به صورت مجازی برقرار کنند تا حداکثر منفعت از این نمایشگاه برده شود.
