افزایش نقش قراردادهای هوشمند در تجارت جهانی
در شروع این مطلب اشاره شد در قرارداد هوشمند به مداخله شخص سوم نیاز نیست، شاید این سوال پیش آید که اصولا چرا باید مداخله شخص سوم در قرارداد نیاز باشد؟ پاسخ برمی‌گردد به عرف معاملاتی در جهت نقل و انتقالات کالاها در حوزه داخلی و بین‌المللی که اصولا یک شخص سوم مانند بانک به‌عنوان معتمد در مبادلات مداخله دارد که در اینجا این شخص سوم نقش خود را از دست داده و پروتکل‌های توافق شده توسط شکل‌دهندگان قرارداد به صورت هوشمند و مستقل و غیر قابل بازگشت عمل می‌کند. با در نظر گرفتن سرعت توسعه فناوری‌های حوزه مالی و جهت آن به سمت هوشمندسازی به نظر می‌رسد در آینده نقش قراردادهای هوشمند در حوزه تجارت بین‌الملل پررنگتر شده و به‌نوعی جایگزین اعتبارات اسنادی شود. همچنین لازم است سازمان‌های دخیل در زمینه مقررات‌گذاری همچون ICC یا نهادهایی چون آنسیترال با پژوهش و مطابقت دادن مقررات و ارائه قوانین نمونه سازگار با این دست نوآوری‌ها تسهیلگر استفاده تجار در عرصه تجارت بین‌الملل از فناوری و نوآوری‌هایی همچون قراردادهای هوشمند باشند. قراردادها به‌صورت کلاسیک با توافق بر موضوعی بین حداقل دو شخص (به کلام دقیقتر حداقل دو اراده) شکل می‌گیرند و حاوی شرایط خاص قانونی و قابلیت وضع مقرره خصوصی(قوانین تکمیلی - قابل توافق) هستند و به‌صورت کلی از قوانین امری و عرف حاکم بر موضوع قرارداد تبعیت می‌کنند. تفاوت قرارداد هوشمند و قرارداد به معنای کلاسیک عموما در مرحله اجرا و مندرجات است، چرا که قرارداد هوشمند بر خلاف نوع کلاسیک قراردادها حاوی شرایط و مقررات توافق شده و مکتوب طرفین نیست و به نوعی اهرمی است برای انجام خودکار آنچه طرفین به صورت شفاهی یا مکتوب توافق می‌کنند. به همین جهت می‌توان گفت از نظر حاکمیت قانون قراردادهای هوشمند مانند دیگر انواع قراردادها ذیل قوانین محل انعقاد یا اجرا مورد تفسیر قرار می‌گیرند و به صورت خاص و به نوعی از نظر شکلی تابع قوانین حوزه تجارت الکترونیک هستند.
به کلامی ساده و دقیق می‌توان گفت آنچه ما امروز از آن به عنوان قرارداد هوشمند نام می‌بریم در حقیقت ساز و کاری است بر پایه نرم‌افزارهای کاربردی و مبتنی بر کدهای توسعه و برنامه‌نویسی که عموما نتیجه توافق و اراده طرفین قرارداد را بر مبنای شرایط از پیش تعیین شده اجرایی می‌کند. از مزایای این ساز و کار می‌توان به عدم دخالت عامل انسانی در اجرا اشاره کرد و همین مسئله را می‌توان به نوعی عیب این ساز و کار تلقی کرد چرا که در صورت اشتباه در ایجاد دستور اجرایی و یا شرایط اجرا، امکان اصلاح آن وجود ندارد. شاید یکی از چالش برانگیزترین مسائل در مورد این نوع قرارداد بحث سردرگمی مواجهه با آن از سوی دولت‌ها و نهادهای تنظیم‌گر است؛ مشکلی که با توجه به غیرمتمرکز بودن و متن باز بودن این فناوری، کنترل آن را توسط دولت‌ها سخت و چالش‌برانگیز کرده است. بحث تراکنش‌های مالی بر مبنای قراردادهای هوشمند و استفاده از آن توسط مجرمین یقه سفید (white Collar Criminals) در جرایم حوزه مواد مخدر (Narcotic)، قاچاق انسان و جرائم مرتبط با تامین مالی تروریسم، دغدغه‌ای است که از سوی دولت‌ها در سوءاستفاده از این قراردادها وجود دارد که البته با توجه به فواید قراردادهای هوشمند برای شرکت‌ها، این دغدغه‌ها نمی تواند مانع رشد این نوآوری شود.
عنوان قراردادهای هوشمند با فراگیر شدن داد وستد رمزارزها بر سر زبان‌ها افتاد و با داغ شدن بازار ایجاد و تبادل NFT رواج بیشتری پیدا کرد. این مهم که سابقه پیدایش قراردادهای هوشمند بیش از یک دهه قبل از ابداع فناوری زنجیره بلوکی است، نشانگر این است که با وجود امکان پیاده‌سازی بر بسترهای غیر زنجیره بلوکی، این تکنولوژی یعنی بلاکچین اعتبار بیشتری به قراردادهای هوشمند داده و اعتماد عمومی را به سخت بودن نفوذ و دستکاری آن افزایش داده است. پیاده سازی قراردادهای هوشمند بر بستر فناوری زنجیره بلوکی، مزیت قابل پیگیری بودن را به این نوع قراردادها اضافه کرده است.
یکی از طلایه داران ترکیب این دو تکنولوژی پروژه اتریوم با راهبری ویتالیک بوترین است. این پروژه به امکان ایجاد قرارداد هوشمند بر بستر شبکه زنجیره بلوکی اتریوم می‌دهد که از جمله مزایا و برتری‌های اتریوم نسبت به بیت‌کوین محسوب می‌شود.
در کنار مفهوم قرارداد هوشمند (Smart Contract Code) مفهوم دیگری نیز وجود دارد که به معنای قرارداد در جایگاه کلاسیک آن نزدیکتر است، موسوم به قرارداد حقوقی هوشمند (Smart Legal Contract). قراردادهای حقوقی هوشمند مبتنی بر همان قراردادهای هوشمند هستند، اما به‌طور خاص برای انطباق با مقررات قانونی و نیازهای نظام حقوقی طراحی شده‌اند. SLCها بر فناوری بلاکچین تکیه می‌کنند و از قوانین و محتوای حقوقی استفاده می‌کنند و در نتیجه اعتبار قانونی قراردادها را تضمین می‌کنند. علاوه بر این، برای برآورده کردن الزامات خاص، مانند شناسایی طرف، فرم کتبی، و پذیرش شرایط قراردادی ایجاد شده‌اند. این قراردادها به عنوان پل ارتباطی بین زبان‌های حقوقی و رایانه‌ای عمل می‌کنند و امنیت و اتوماسیون کد قرارداد هوشمند را با اعتبار قانونی و شفافیت مقررات قراردادی ترکیب می‌کنند. این ترکیب به نوعی خلاء محتوای حقوقی را در قراردادهای هوشمند پر کرده است.
