ظهور بازیگران جدید، سلطه غرب بر امور مالی بینالمللی را به چالش میکشد
نظام مالی در عصر مدرن
نخستین کارتهای اعتباری از سوی داینرز کلاب در ۱۹۵۰ معرفی شدند و کارتهای با نوارهای مغناطیسی که توسط امریکن اکسپرس در ۱۹۷۱ ارائه شد، نقطه عطفی در تغییر مسیر پرداخت از پول کاغذی و چک برای زندگی روزمره به حساب میآمد. با اینحال کارتهای اعتباری عمدتا به اقتصادهای توسعه یافته و مشتریان بانکهای بزرگ غربی که هنوز هسته مرکزی مالی جهان را تشکیل میدهند، محدود بود.
اکنون اما موج جدیدی از دیجیتالی شدن پول که با ورود گوشیهای هوشمند و اینترنت درحال پیشروی است، سیستمهای پرداخت را تغییر میدهد. امکان پرداختهای فوری و فرامرزی، اصطکاک در جابهجایی پول را بهشدت کاهش میدهد. این امر درحالی که تجارت در سطح جهان را تسهیل میکند، به جهت شفافیت تراکنشهای صورت گرفته ردپای قابل بازرسی واضحی باقی میگذارد. شکلهای دیجیتالی پرداخت همچنین میتوانند مبنایی برای ارائه خدمات مالی گستردهتری باشد که نقطه عطفی در کشورهای فقیرتر با سیستمهای مالی کمتر توسعهیافته است.
آغاز فعالیت پلتفرمهای پرداخت دیجیتال نوید ایجاد پادشاهی جدیدی از سیستم پرداخت جهانی پردرآمدی را میدهد که در ۲۰۲۱ حدود ۱/ ۲ تریلیون دلار درآمد کسب کرد. در کنار فراگیری سیستم پرداخت نوین، پروتکلهای رمزنگاری پر زرقوبرق، کیفپولهای الکترونیکی یکپارچه و پول دیجیتال بانک مرکزی نیز در تغییر پارادایم نظام مالی نقش خود را پیدا کردهاند. اگرچه هیجانات پیرامون داراییهای رمزنگاریشده بیش از حد بوده است، اما اکونومیست در گزارش ویژه خود از سیستمهای پرداخت نوین و کریپتو، استدلال میکند که شیوه انتقال پول دستخوش تغییرات عظیمی شده است. سهم معاملات مبتنی بر پول نقد درحال کاهش است و از ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۱ بهطور متوسط ۲۵ درصد در بازارهای اصلی جهان کاهش یافته است. دیجیتالی شدن پرداختها، سهم بزرگی در رویگردانی از پول نقد داشته است. موج دیجیتالیسازی پول پیامدهای بزرگی در تغییر روابط میان پول و دولت دارد. برخی از دولتها ممکن است از پول دیجیتال در نظارت بیشتر بر شهروندان خود استفاده کنند. از سوی دیگر میتواند این پیام را برای غرب و موسسههای مالی بینالمللی آن داشته باشد که گسترش پلتفرمهای پرداخت دیجیتال به معنای از دست رفتن سلطه مالی آنهاست.
پرداخت بدون اصطکاک پول ممکن است کارآیی بیشتری را به همراه داشته باشد، اما در عین حال میتواند با آسانتر کردن برداشت سپردههای بانکی برای مشتریان، بیثباتی مالی را تقویت کند. مانند هر فناوری جدید دیگری، پول دیجیتال سهم خود از هیاهو در رسانهها را داشته است. فارغ از جنجالهای قابل پیشبینی، پلتفرمهای مدرن پرداخت دیجیتال به وضوح نظم قدیمی مالی جهان را به چالش میکشاند. بهطور سنتی بانکها مرکز ارائه خدمات مالی بودند، در حال حاضر اما با ظهور سیستمهای پرداختی که از شبکههای پرداخت سریع و اتصالات اینترنتی پرسرعت استفاده میکنند، رقیب پرطرفداری پا به عرصه خدمات مالی گذاشته است. کاربرانی که از این برنامهها جهت انتقال پول در این پلتفرمها استفاده میکند، منابعی را در اختیار سیستمهای پرداخت قرار میدهند که میتواند در ادامه به گسترش سایر خدمات مالی مانند وام و بیمه نیز منجر شود. یک مثال خوب «علیپی» در چین است که در ابتدا سرویس اعتباری پلتفرم تجارت الکترونیک شرکت علی بابا بود. «علیپی» که از «eBay» از سرویس پرداخت «پیپال» الهام گرفته بود، تجارت الکترونیک را با استفاده از گوشیهای هوشمند و کدهای «کیوآر» برای تسهیل تجارت راهاندازی کرد. اکنون «علیپی» همراه با همتای خود «ویچتپی»، حدود ۹۰ درصد از پرداختهای دیجیتال چین را پردازش میکنند. با وجود رکود اقتصاد جهانی، سه تغییر پایدار از جهت جهش مالی دیجیتال و پلتفرمهای پرداخت جدید پدید آمده است. اول آنکه همهمهها در کشورهای توسعه یافته در مورد اینکه ارزهای دیجیتال به سلطنت بانکها و شبکههای کارتی پایان خواهند داد، خاموش شده است. رمزارزها شهرت خود را از دست دادهاند و اکنون در تقلا هستند تا سودمندی خود را ثابت کنند. اگرچه صنعت داراییهای رمزنگاریشده به رشد خود ادامه خواهند داد، اما بهنظر میرسد سیستم سنتی بانکداری و کارتهای اعتباری بهتر از پیشبینیها، با دیجیتالیسازی پول سازگار شده است. در برخی موارد، اتحاد خدشهناپذیر میان بانکها و دولت امنیت سیستم سنتی بانکداری را تقویت کرده است. به عنوان مثال دولت چین با فلج کردن گروه Ant به بانکها این امکان را داد تا کماکان دست بالا را در وامدهی داشته باشند. در آمریکا، با وجود اینکه «گوگلپی» و «اپلپی» در حال رشد هستند، اما در حال حاضر سهم محدودی از پرداختها را دارند. این درحالی است که دنیای رمزارزها به دو بخش تقسیم شده است: بخش تنظیمشده و تحت نظر نهادهای قانونی که به سختی از نظام مالی سنتی قابل تشخیص است و بخش دیگر کمتر تنظیمشدهای که بیشتر در اقتصادهای رو به زوال مانند آرژانتین فعالیت دارد.
دومین تغییر بزرگ در این نکته نهفته است که بازارهای نوظهور سیستمهای پرداخت باز را توسعه دادهاند. در این اقتصادها جایگزینی برای مدل بانک/ کارت در جهان ثروتمند و غولهای فینتک تحریم شده چینی ارائه میدهند. این احتمال وجود دارد که اقتصادهای پیشرفته با برقراری سیستمهای انتقال فوری یک به یک، حساب به حساب بانکی در اروپا و راهاندازی سرویس پرداخت فوری فدرال رزرو، بخواهد از سیستمهای برآمده از دنیای نوظهور کپیبرداری کند.
در نهایت بسیاری از حکومتها در تلاش برای کاهش وابستگی خود به شبکههای پرداخت غربی و کنار گذاشتن دلار هستند. اگرچه چنین تلاشهایی سابقه طولانی دارد، با تحریمهای اعمال شده علیه روسیه پس از آغاز درگیریها در اوکراین تسریع شده است.
چندین کشور سیستمهای جایگزین ملی برای سیستمهای انتقال اعتبار مانند مسترکارت و ویزا راهاندازی کردهاند.
چین درحال استقرار جایگزینی برای سیستم انتقال مالی سریع بینالمللی برای بانکها است. از آنجا که فناوری جایگزینهای احتمالی دلار را تسهیل کرده است، ممکن است بتواند سلطه غرب بر امور مالی بینالمللی را به چالش بکشد. کنترل بر سیستمهای پرداخت، مزیت سیاسی قابل توجهی را به ارمغان میآورد و میتوان از این ابزارها برای جمعآوری مالیات و توزیع سود بهره جست. این روش جدید انتقال پول، ردپای دیجیتالی را باقی میگذارند که شفافیت فعالیت اقتصادی و کنترل آنها را برای دولتها تضمین میکند و به همین صورت فرار مالیاتی و جرایم سازمانیافته را دشوارتر میسازد.