تقویت تحمل گیاه گندم در برابر تنش‌های محیطی با دستاورد محققان ایرانی
طرح «بررسی ویژگی‌های کیفی موسیلاژهای ریشه گندم در حضور قارچ هم‌زیست Piriformospora indica و اثر آن بر ویژگی‌های فیزیکی و مکانیکی خاک» در قالب طرح پسادکتری فاطمه حسینی سده با راهنمایی محمدرضا مصدقی و حمایت بنیاد ملی علم ایران اجرا شده است.
حسینی سده که دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی علوم خاک - علوم خاک و خاک‌شناسی را در دانشگاه صنعتی اصفهان گذرانده، درباره این طرح توضیح داد: شرایط محیط خاک به طور پیوسته با آزادشدن ترکیبات آلی از ریشه گیاهان در حال دگرگونی و تغییر است. به ناحیه‌ای از خاک که در مجاورت ریشه گیاهان قرار گرفته و مستقیماً تحت‌تأثیر این ترشحات است، ریزوسفر می‌گویند که ویژگی‌های فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک آن با خاک توده کاملاً متفاوت است.
وی ادامه داد: از طرفی افزایش رطوبت خاک موجب افزایش هدایت هیدرولیکی خاک و تغییر پتانسیل آب در مرز ریشه - خاک می‌شود و در نهایت به افزایش جذب آب در منطقه توسعه ریشه کمک می‌کند. حسینی سده تصریح کرد: هم‌زیستی بین گیاهان و قارچ‌هایی که در سیستم ریشه‌ای گیاه مستقر شده‌اند، یکی از شناخته‌شده‌ترین و در عین‌حال گسترده‌ترین روابط هم‌زیستی موجود در کره زمین است که نتیجه حاصل از این هم‌زیستی، فعالیت قارچ برای جذب و انتقال عناصر غذایی به گیاه میزبان است.
وی در ادامه گفت: موقعیت جغرافیایی کشور ایران و میزان و توزیع بارندگی در آن به‌گونه‌ای است که ایران را در زمره کشورهای خشک طبقه‌بندی کرده است. از سوی دیگر، افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای در اثر تشدید فعالیت‌های انسانی و صنعتی و وقوع پدیده تغییر اقلیم سبب افزایش شدت و مدت خشکسالی‌ها شده است؛ بنابراین، کاهش رطوبت و افزایش مقاومت مکانیکی خاک ناشی از آن می‌تواند یکی از محدودکننده‌ترین عوامل رشد گیاه و تولید محصول در کشور باشد.
این پژوهشگر اضافه کرد: وجود موسیلاژها در ریشه نقش مهمی در جذب آب توسط گیاه و نگهداشت آب خاک، توان فروروی ریشه در خاک، تشکیل خاکدانه، پویایی فعالیت‌های میکروبی، ذخیره کربن و نیتروژن و تغییر فراهمی عناصر غذایی دارد.
وی تأکید کرد: نتایج پژوهش‌هایی نظیر این پژوهش می‌تواند برای محققان به‌نژادی گیاهان که به دنبال راهکارهایی برای تقویت سازوکارهای افزایش تحمل گیاه در برابر تنش‌های محیطی و یا شناخت محصولات مقاوم هستند، مفید بوده و مورد استفاده قرار گیرد.
به نقل از معاونت علمی ریاست جمهوری، حسینی سده در پایان خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد مهم‌ترین چالش در انجام این طرح و سایر طرح‌های تحقیقاتی، موضوعات مالی است. افزایش قیمت دلار از یک سو و بالا رفتن قیمت مواد اولیه از سوی دیگر در روند تحقیقات، خلل ایجاد می‌کرد. همچنین، تجهیزات موردنیاز برای این طرح تحقیقاتی در دانشگاه موجود بود؛ اما هزینه استفاده از آن‌ها زیاد بود.
