یک پژوهشگر میراث فرهنگی:
اهمیت ثبت «جشن سده» در معرفی آن به مردم جهان است
شاهین سپنتا گفت: جشن سده به عنوان بیست و چهارمین عنصر میراث ناملموس ایران در پرونده ای مشترک به نام ایران و تاجیکستان در فهرست جهانی میراث ناملموس یونسکو ثبت جهانی شد و این اتفاقی فرخنده بود اما ثبت جهانی جشن‌ها بر روی کاغذ به تنهایی کافی نیست و برگزاری باشکوهِ این جشن ها از جمله سده می تواند به پاسداریِ از آنها کمک و این میراث ناملموس ایرانیان را به درستی به مردم جهان معرفی کند.
سپنتا ادامه داد: سده یک جشن ملی است و به اقلیت دینی خاصی تعلق ندارد درنتیجه این جشن باید با حضور همه ایرانیان اعم از زرتشتی و مسلمان برگزار شود.
وی یادآور شد: هر میراثی چه ملموس و چه ناملموس وقتی به ثبت جهانی می رسد دیگر متعلق به یک ملت یا محدوده یک شهر یا استان نیست بلکه متعلق به همه مردم جهان است و در درجه اول مردم منطقه ای که خاستگاه آن میراث هستند باید به درستی آن را زنده نگه دارند.
این پژوهشگر و کوشنده میراث فرهنگی افزود: وظیفه ما ایرانی ها در معرفی و پاسداشتِ این جشن با ثبت جهانی آن دوچندان شده است پس وزارتخانه میراث فرهنگی باید تمهیداتی بیاندیشد که بتوان جشن سده را باشکوه هرچه تمام مثل جشن نوروز و جشن چله (یلدا) در همه استان‌ها برگزار کرد. وی گفت: جشن سده در فهرست آثار ناملموس جهانی قرار گرفته به این معنا که این میراث متعلق به تمام مردم دنیاست و باید آن را بشناسند و پاس بدارند اما این کار باید از خودِ ما ایرانی ها شروع شود.
سپنتا افزود: ما پیشنهاد دهنده ثبت جهانی جشن سده بودیم و کارشناسان یونسکو با بررسی های تخصصی رای به ثبت آن داده اند درنتیجه وظیفه ما روشن است که باید در پاسداشت سده که زنده نگه داشتن این آیین ملی‌است قدم های بزرگتری برداریم. این کوشنده میراث فرهنگی خاطرنشان کرد: آنچه در سال‌های گذشته دیده ایم، سنگ اندازی در برگزاری این جشن ملی بوده این در حالی ا ست که جشن سده متعلق به همه ایرانی هاست و همه باید بتوانند جشن سده را برگزار کنند چرا که اساسا همه جشن های ایرانی متعلق به همه ایرانی ها با هر دین، مذهب، مرام و مسلکی هستند.
سپنتا با بیان اینکه شادی در فرهنگ ایرانی همیشه یکی از ضروریات زندگی بوده و این در جشن‌های ایرانی تجلی پیدا کرده است، گفت: جشن هایی مثل نوروز، یلدا و سده ثبت شده اند و باید حضورشان در زندگی مردم بیشتر احساس شود؛ برگزاری این جشن‌ها می تواند به حفظ این میراث ناملموس کمک کند. وی افزود: میراث ناملموسی که در فهرست آثار جهانی قرار می گیرند، در درجه اول باید برای حفاظت از فراموشی و در درجات بعد برای معرفی هرچه بیشتر به درستی و خوبی برگزار شوند تا بتوان ازظرفیت آنها برای عرصه هایی چون گردشگری استفاده کرد اما کارکرد جشن ها در درجه اول، کارکرد اجتماعی است.
سپنتا ادامه داد: این جشن ها برای ایجاد امید و انگیزه بیشتر بین اعضای جامعه هستند. اگر ما نتوانیم از این کارکرد اجتماعی به درستی استفاده کنیم قطعا به درستی هم نمی توانیم از کارکرد گردشگری آن بهره بگیریم.
وی تاکید کرد: زمانی هدف اصلی ثبت جهانی جشن‌ها مثل جشن سده محقق می شود که به درستی نگهداری و حفظ شوند، اینکه مردم در سراسر کشور این آیین شاد را برگزار کنند و کارکرد اجتماعی آن پررنگ شود.
سپنتا با بیان اینکه، سده یکی از جشن های دوره ای است و جشن های دوره ای جشن هایی هستند که در ابتدای یک دوره برگزار می شوند، گفت: جشن سده نیز جشنی است که در ابتدای یک دوره صد روزه برگزار می شود. به گفته وی جشن "چله تابستان" که در ابتدای یک دوره چهل روزه است و یا جشن "چله زمستان" ( یلدا) که در ابتدای یک دوره چهل روزه قرار دارد از جمله جشن های دوره ای در ایران هستند.
جشن سده جشنی ایرانی از آیین‌های مهم ایران باستان است که در آغاز شامگاه ۱۰ بهمن برگزار می‌شود. این جشن بیش از هزاران سال قدمت دارد (از زمان پیدایش آتش) و از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی به‌شمار می‌رود. سده به‌عنوان یک میراث ایرانی است و اعضای جوامع را بدون توجه به سن، جنسیت و موقعیت اجتماعی گرد هم می‌آورد.
در این آیین، آتش به همراه آب، باد و خاک از عناصر مقدس به شمار می‌رود، که در بسیاری از جشن‌های ایرانیان نقش کاربردی داشته است. ایرانیان باستان معتقد بودند آتشی که در این روز افروخته می‌شود، نماد و نشانه گرم شدن زمین و آماده شدن برای ورود به فصل بهار است.
سده جشن همکاری و همبستگی مردمان است. مردم از هر قومیت و هر مذهبی در این جشن باستانی شرکت می کنند. این جشن با برگزاری مراسم روشن کردن آتش و حلقه زدن به دور آن، برگزاری مراسم مذهبی، قصه خوانی، شاهنامه خوانی، آواز و موسیقی، میزبانی و پذیرایی از میهمانان با غذاها و نان های خاص و آیینی، شیرینی و میوه و تنقلات همراه است.
جشن سده به شماره ۲۰۶۷ در ۲۹ بهمن‌ماه سال ۱۳۹۸ در فهرست ملی ایران ثبت شد و وزیر وقت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در بخشنامه‌ای دستور پاسداشت و زنده‌گردانی این کهن آیین را به استانداران کشور ابلاغ کرد. پرونده جشن سده نیز در سال ۱۳۹۹ در فهرست رزرو یونسکو قرار گرفته بود. این جشن در هجدهمین جلسه کمیته بین دولتی پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس که از ۱۳ تا ۱۸ آذرماه ۱۴۰۲ در شهر کاسان جمهوری بوتسوانا برگزار شد، به فهرست آثار میراث فرهنگی ناملموسِ جهانی افزوده شد.
از ایران ۳ پرونده برای ثبت جهانی در هجدهمین نشست کمیته بین‌الدولی پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس شامل هنر تذهیب مشترک با آذربایجان، تاجیکستان، ترکیه و ازبکستان، افطار و مراسم اجتماعی- فرهنگی آن مشترک با آذربایجان، ترکیه و ازبکستان، و جشن سده مشترک با تاجیکستان بررسی و در فهرست جهانی میراث ناملموس یونسکو قرار گرفت.
منبع:ایرنا
