میلیون‌دلاری‌های ایرانی
ثروتمندان ایران کجا هستند و چه می‌کنند؟
بد نیست بدانید که تعداد میلیون‌دلاری‌های ایران در نسخه سال گزارش ثروت جهانی همین موسسه که مربوط به سال 2021 میلادی می‌شود، 142 هزار نفر برآورد شده بود. این آمار طی فقط یک سال حدود 73 درصد افزایش یافته و به 246 هزار نفر رسیده است. براساس این گزارش، ایران از نظر رشد جمعیت میلیونرهای خود در سال ۲۰۲۲ در رتبه دوم دنیا قرار گرفته و رتبه نخست نیز در اختیار برزیل است که جمعیت میلیونرهایش با افزایش ۱۲۰ هزارنفری در سال ۲۰۲۲ به ۴۱۳ هزار نفر رسیده است. گرچه اگر آمار رشد را به درصد حساب کنیم، ایران در صدر قرار خواهد گرفت (در جدول یک می‌توانید جزئیات بیشتری را ببینید).
بعد از برزیل و ایران نیز کشورهای نروژ، مکزیک و روسیه بیشترین افزایش را در تعداد میلیونرهایشان داشته‌اند. با این حال لازم است این پرسش را مطرح کنیم که چگونه در سال‌هایی که شرایط اقتصادی ایران خوب نیست، تورم بسیار بالا و رشد اقتصادی بسیار پایین است، رفاه و معیشت مردم روندی نزولی دارد و تحریم‌ها همچنان سفت و سخت تمام روزنه‌ها را بسته و در دنیا نیز تعداد میلیونرها رو به کاهش گذاشته است، در ایران این روند فزاینده بوده است؟ همان‌طور که در ابتدا گفته شد هرگز نباید از تاثیر تورم فزاینده بسیار بالا در سال‌های گذشته و تلاش دولت برای سرکوب و تثبیت نرخ ارز گذشت. در این فاصله تورم، ارزش دارایی‌های افراد را به شدت بالا برده است در حالی که نرخ ارز چنین رشدی نداشته و از میانگین تورم کمتر بوده است. ضمن اینکه تورم در بخش‌هایی مانند مسکن از نرخ متوسط تورم عمومی کالاها بالاتر بوده است، در نتیجه افرادی که دارایی‌های بیشتری داشته‌اند، برنده این بازی بوده‌اند و حالا میزان ثروت‌شان از میلیون دلار گذشته است. تورم اگرچه به زیان عمده مردم تمام می‌شود اما تعداد قلیلی را نیز به ثروت‌های افسانه‌ای می‌رساند. شاید بد نباشد بدانید که تورم نقطه‌به‌نقطه در دی‌ماه 1401 به گزارش مرکز آمار ایران 3/ 51 درصد و نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در اسفندماه 1401 برابر گزارش بانک مرکزی معادل 9/ 63 درصد بود که رقم بسیار بالایی است. در بازار آزاد نیز قیمت دلار در بازه زمانی دی‌ماه 1400 تا دی‌ماه 1401 یعنی اول و آخر سال 2022 تقریباً معادل 43 درصد رشد داشته است.
از میلیونرهای ایرانی چه می‌دانیم؟
با توجه به اینکه اساساً ثروتمند شناخته شدن در کشور ما مساله مطلوب و پذیرفته‌شده‌ای در افکار عمومی نیست، کمتر کسی است که جسارت این را داشته باشد که خود را ثروتمند معرفی کند. البته تعدادی هم سعی کرده‌اند از تریبون‌های مختلف خود را ثروتمند و کارآفرین معرفی کنند که با تلاش و زحمت به ثروت دست یافته‌اند اما بعد از مدتی کوس رسوایی‌شان بر زمین افتاده و مشخص شده که یا کلاهبردارند یا رانت‌جو. با این حال کم هم نیستند افرادی که با سال‌ها تلاش و پشتکار و نوآوری و رقابت سالم با سایر فعالان اقتصادی، توانسته‌اند به‌واسطه جسارت و ریسک‌پذیری بیشتر، مدیریت بهتر، نوآوری بیشتر و ارائه محصولات و خدمات باکیفیت‌تر به مدیران موفق و ثروتمند تبدیل شوند. به‌ویژه گسترش بخش خدمات در چند سال گذشته، فرصتی طلایی برای ایده‌پردازان خوش‌فکر و مجریان توانمند این ایده‌ها فراهم کرد تا بتوانند ثروت خوبی به دست بیاورند، هر چند نه به اندازه میلیون دلار. هنوز هم میلیون‌دلاری‌ها، در اقتصاد ایران، کسانی هستند که در حوزه صنعت و تجارت در اقلام پرمصرف و کالاهای اساسی فعالیت می‌کنند یا در حوزه‌های معادن و صنایع وابسته به منابع زیرزمینی فعالیت دارند یا اینکه تاجران بسیار خوشنام و خوش‌فکر و شناخته‌شده‌ای هستند.
در فهرست‌های مختلفی که از ایرانیان ثروتمند در رسانه‌ها و سایت‌های مختلف منتشر شده و مبنای آن هم چندان مشخص نیست، بیشتر چهره‌هایی به چشم می‌خورند که در ایران ساکن نیستند و فعالیت خود را به بیرون از مرزها برده‌اند. با این حال می‌توان از آنها به عنوان انسان‌های موفقی یاد کرد که توانسته‌اند در بازارهای فوق‌رقابتی بین‌المللی برای خودشان ثروت و نامی دست‌وپا کنند. گرچه چندان به تقدم و تاخر نام‌ها و میزان دقیق ثروت این افراد نمی‌توان مطمئن بود اما بد نیست برخی از این نام‌ها را با یکدیگر مرور کنیم.
پی‌یر مراد امیدیار: او مهندس نرم‌افزار و کارآفرین ایرانی‌تبار و بنیانگذار eBay است. او در یک خانواده ایرانی در پاریس به دنیا آمد چون پدر و مادرش برای تحصیل به فرانسه رفته بودند. بعد از مدتی پدرش که پزشک جراح بود تصمیم گرفت به ایالات‌متحده مهاجرت کند و پی‌یر اغلب دوران کودکی و جوانی خود را در ویرجینیا گذراند. او در سال 1988 در دانشگاه ماساچوست لیسانس کامپیوتر گرفت. او با توجه به نبوغ و نوآوری که داشت توانست بسیار زود معروف و البته ثروتمند شود. او در سال 1991 دوران فعالیت حرفه‌ای خود را آغاز کرد و یک استارت‌آپ برای فروش آنلاین را توسعه داد که پنج سال بعد در سال 1996 مایکروسافت آن را به قیمت یک میلیون دلار خریداری کرد و پی‌یر را به باشگاه میلیون‌دلاری‌ها برد. البته امیدیار یک سال قبل از فروش استارت‌آپ خود به مایکروسافت، کار روی یک سایت فروش آنلاین دیگر را آغاز کرده بود، چیزی که امروز همه ما آن را با نام eBay می‌شناسیم. گفته می‌شود ثروت امیدیار در حال حاضر حدود 10 میلیارد دلار آمریکاست.
فرهاد مشیری: تا همین یک ماه پیش مالک باشگاه اورتون در لیگ برتر جزیره بود که آن را به قیمتی معادل 685 میلیون دلار به گروه پارتنرز 777 فروخت. مشیری متولد سال 1955 میلادی و یکی از موفق‌ترین بازرگانان ایرانی البته در خارج از کشور است. او در ایران به دنیا آمده و خانواده‌اش تا حوالی انقلاب 57 در ایران بودند و بعد به بریتانیا مهاجرت کردند. فرهاد در دانشگاه یوسی‌ال اقتصاد و آمار خوانده و دوران حرفه‌ای خود را با کار در شرکت‌های معروفی مانند دیلویت آغاز کرده است. او در اوایل دهه 1990 با عثمانوف، میلیاردر روس، شریک می‌شود و در حوزه‌های مختلفی از معدن و فولاد گرفته تا مخابرات و تکنولوژی سرمایه‌گذاری و تجارت می‌کند. او که به همراه شریک روس خود بخشی از سهام تیم آرسنال را در اختیار داشت، با واگذاری این سهام در سال 2016 بخشی از سهام تیم اورتون را خریداری کرد و در سال 2019 سهام خودش را به مرز 50 درصد رساند تا رئیس این باشگاه شود. مشیری همان‌طور که گفته شد حدود یک ماه قبل سهام خود را واگذار کرد و فعلاً از حوزه اقتصاد فوتبال خارج شده است. دارایی خالص او بیش از سه میلیارد دلار برآورد می‌شود.
امید کردستانی: او یکی از ستاره‌های درخشان سیلیکون‌ولی است که در تهران به دنیا آمده است. او در 13سالگی به سن خوزه در آمریکا رفت و بعدها در دانشگاه ایالتی همان‌جا مدرک مهندسی الکترونیک گرفت. او کارش را با فعالیت در بخش بازاریابی محصول شرکت HP آغاز کرد و بعد از مدتی نیز از دانشگاه استنفورد MBA گرفت و کارش را در شرکت‌های مختلف و مهم سیلیکون‌ولی پی گرفت. مدت پنج سالی در توئیتر به عنوان مدیر اجرایی کار کرد و زمانی هم مشاور ویژه مدیرعامل گوگل بود. زمانی هم یکی از مدیران ارشد شرکت ودافن بود. امید کوهستانی بعد از آن هم معاون شرکت Netscape شد. دارایی خالص او بیش از دو میلیارد دلار برآورد می‌شود.
حسن خسروشاهی: خانواده خسروشاهی را به عنوان صنعتگران خوشنام در قبل از انقلاب می‌شناسند. پدرش علی خسروشاهی بنیانگذار شرکت مینو بود و زمانی که حسن سکان اداره این شرکت را در دست گرفت آن را به یکی از بزرگ‌ترین بنگاه‌های صنایع غذایی کشور تبدیل کرد که تولید و صادرات زیادی داشت و سودآوری آن زبانزد بود. کارخانه‌های مینو و اموال خانواده خسروشاهی در جریان انقلاب مصادره شد و حسن خسروشاهی بعد از ناامیدی از بازپس‌گیری این اموال به کانادا رفت و آنجا مجدد کسب‌وکار خود را با راه‌اندازی شرکت فیوچرشاپ ادامه داد. این شرکت به سرعت به یکی از بزرگ‌ترین فروشگاه‌های زنجیره‌ای فروش محصولات الکترونیکی در کانادا تبدیل شد که شرکت‌های آمریکایی را به خرید آن وسوسه کرد. خسروشاهی فیوچرشاپ را به قیمت 580 میلیون دلار واگذار کرد و هلدینگ پرسیس را راه انداخت تا کسب‌وکار خانواده خسروشاهی همچنان ادامه یابد. ثروت خالص حسن خسروشاهی بیش از 2/ 1 میلیارد دلار برآورد می‌شود.
مانی مشعوف: او نیز یکی دیگر از ایرانی-آمریکایی‌های ثروتمند است که در یکی از رتبه‌بندی‌های نشریه فوربس جایگاه 242 را بین ثروتمندترین افراد آمریکا به دست آورده بود. او بنیانگذار و دارنده برند Bebe است که در حوزه لوازم تزیینی و عطر برای بانوان فعالیت می‌کند. مشعوف تحصیل‌کرده دانشگاه سان‌فرانسیسکو در رشته علوم سیاسی است و با برخی از مشهورترین چهره‌ها و برندها در حوزه مد، لوازم آرایشی و پوشاک همکاری داشته است. ثروت خالص او بالغ بر 3/ 1 میلیارد دلار برآورد می‌شود.
اسدالله عسگراولادی: به گفته خودش یک کاسب جزء بود اما همه می‌گفتند هر روز قیمت زیره را در دنیا او تعیین می‌کند. کسی که اولین کار تجاری‌اش فروش خاروخاشاک به یک نانوایی برای استفاده به عنوان سوخت تنور بود، توانست با راه‌اندازی شرکت حساس و تجارت خشکبار به یکی از مشهورترین چهره‌های این حوزه در ایران و دنیا تبدیل شود. مرحوم عسگراولادی در تهران به دنیا آمد و در دانشگاه تهران درس خواند و همیشه به دنبال یادگیری بود. اصول محکم و تخطی‌ناپذیری در فعالیت حرفه‌ای خودش داشت مانند اینکه هیچ‌وقت از بانک‌ها وام نگیرد. تاجری بسیار باهوش بود که توانست بسیاری از محصولات کشاورزی ایران را مانند زیره سیاه، زیره سبز، پسته، کشمش و دیگر خشکبار به سراسر جهان بفرستد و از چین کمونیست گرفته تا آمریکای آزاد او را به عنوان یکی از چهره‌های بزرگ تجارت خشکبار دنیا بشناسند. عسگراولادی تمام عمر خود را در ایران گذراند و تجارت کرد. اگرچه در مورد سرمایه‌گذاری‌های متعدد او در بخش‌های مختلف داستان‌های زیادی بر سر زبان‌هاست اما او اغلب همه آنها را تکذیب می‌کرد اگرچه از اینکه بگوید ثروتمند است ابایی نداشت. او یک‌بار پیشنهاد خرید نمایشگاه بین‌المللی تهران را به دولت داد که البته مورد پذیرش قرار نگرفت. عسگراولادی که از او با عنوان سلطان پسته نیز یاد می‌شد در شهریور 1398 در 86سالگی درگذشت. اگرچه از میزان ثروت او اطلاع دقیقی در دست نیست ما دارایی‌های او تا حدود 9 میلیارد دلار تخمین زده شده است.
در میان ثروتمندان ایرانی نام‌های زیاد دیگری نیز وجود دارد، مانند علی انصاری که همه او را به عنوان بنیانگذار بانک آینده و سازنده ایران‌مال می‌شناسند. او مالک مجموعه‌های تجاری بزرگی با نام بازار مبل ایران است. او احتمالاً در حال حاضر یکی از ابرثروتمندان ایرانی است که با وجود فعالیت‌های زیاد و شایعات فراوانی که در موردش وجود دارد، همچنان در حال فعالیت است.
اگر از دیگر ثروتمندان ایرانی بخواهیم نام ببریم باید از کسانی بگوییم که هم‌اکنون در زندان به سر می‌برند. کسانی مانند حسین هدایتی یا بابک زنجانی. هدایتی که زمانی در حوزه فولاد نام مشهوری بود، با ورود به عرصه فوتبال و هزینه‌کردهای گزاف خودش را بر سر زبان‌ها انداخت و همین باعث شد روی فعالیت‌های اقتصادی او تمرکز خاصی صورت بگیرد و در نهایت او را راهی زندان کند. بابک زنجانی نیز که زمانی با هواپیمای شخصی به بانک‌هایش در کشورهای همسایه سر می‌زد و تجارت نفت می‌کرد، اکنون در زندان است و مشخص نیست پولی که بابت فروش نفت کشور به دست آورده و در خارج از مرزها نگهداری می‌کند، بازمی‌گردد یا خیر.
