توسعه تجارت اصفهان و عربستان
اتاق اصفهان و استانداری آستین بالا بزنند
بررسی بازار عربستان نشان می‌دهد که این کشور با عربستان سال ۱۳۹۵ یا همان ۲۰۱۶ متفاوت است و از یک کشور مصرف‌کننده به یک کشور تولیدکننده و حتی هوشمند تبدیل‌شده و به همین دلیل حضور دوباره در بازارهای عربستان با ذهنیت مصرف‌کنندگی این کشور امکان‌پذیر نیست. ایران نخستین گام‌های حضورش در این کشور را با فولاد و انگور آغاز کرد و حالا نوبت اصفهان است که از میان داشته‌ها و نداشته‌هایش به این بازار رسوخ کند؛ کار سختی نیست فقط باید خاطره حضور توریست‌های عرب در نقش‌جهان و خرید سوغات را دوباره زنده کرد.
آنچه گذشت...
بررسی حجم تجارت کالاهای غیرنفتی میان عربستان و ایران نشان می‌دهد از ابتدای سال ۱۳۹۱تا پایان بهمن سال گذشته حجم تجارت کالاها به لحاظ وزنی با ثبت یک رکورد در سال ۱۳۹۲ به حدود ۸۰۰ هزار تن رسیده و در ادامه، مسیر نزولی را تا سال ۱۴۰۰ طی کرده است. در ۱۱ ماه ابتدایی سال گذشته حجم تجارت کالاهای غیرنفتی میان ایران و عربستان به لحاظ وزنی به حدود ۳۱ هزار تن رسیده که ارزشی حدودا ۱۵ میلیون دلاری داشته است. در سال‌هایی که روابط ایران و عربستان قطع بود، هیچ مراوده تجاری صورت نگرفت. بررسی جزییات این آمار همچنین نشان می‌دهد از سال ۱۳۹۸ تاکنون هیچ کالایی از عربستان وارد ایران نشده و عمده حجم تجارت ایران از ناحیه صادرات بوده است.
در سال ۱۳۹۴ خورشیدی که بیشترین ارزش دلاری تجارت ایران و عربستان رخ‌داده، ارزش دلاری کل تجارت ایران و عربستان ۲۱۲ میلیون دلار ثبت‌شده که از این میزان ارزش واردات از عربستان تقریبا ۷۸ میلیارد دلار بوده و مابقی سهم صادرات ایران به عربستان بوده است. رکورد ۲۱۲ میلیون دلاری یک پانزدهم دورنمای تجاری ایران و عربستان نیز هست. از طرفی مجموع تجارت خارجی ایران و عربستان در ۱۰ سال اخیر در حدود ۷۴۵ میلیون دلار بوده که بازهم با آنچه برای سال جاری تخمین زده‌شده، فاصله بسیاری داشته و یک‌چهارم تجارت سه میلیارد دلاریِ هدف‌گذاری شده محسوب می‌شود، بنابراین دستیابی به سطح ۳ میلیارد دلاری اتفاقی دور از گذشته ۱۰ ساله ایران شمرده می‌شود.
مازادتراز تجاری بین ایران و عربستان در سال ۹۱ حدود ۴۵ میلیون دلار بوده، اما در سال ۹۲ این شاخص کاهش پیداکرده است. در سال ۹۳ با یک جهش به نقطه اوج خود در بازه ۱۰ ساله رسیده و در این سال تراز تجاری بین ایران و عربستان به ۱۱۲ میلیون و ۹۳۹ هزار دلار رسیده است.
در سال ۱۴۰۱ پس از بهبود روابط تجاری، مشاهده می‌شود مازاد تراز تجاری بین ایران و عربستان طی ۱۱ ماه با ثبت یک جهش به رقم ۱۴ میلیون و ۷۱۰ هزار دلار رسیده است که این رقم کل میزان صادرات بوده و وارداتی صورت نگرفته است.
راهبرد
تا سال ۹۵ و قبل از قطع ارتباط با عربستان زنجبیل و سایر سبزی‌ها به‌خصوص اسفناج، تخم زیره، کاشی و سرامیک، کشمش، انگور بی‌دانه، دانه‌های آفتابگردان، اجزا و قطعات موتور و اتوبوس، سایر وسایل خوراک‌پزی، ماست، عسل طبیعی، شیر، لپه، سیمان‌سفید، زیورآلات بدلی، شیرآلات بهداشتی، سنگ مرمر، فرش، مربا، ژله، مارمالاد، قند و شکر، گلاب، آلو خشک، آب‌پرتقال، ادویه‌جات، آدامس، پسته، سفالینه، مجسمه‌های تزیینی و قیر بیشترین اقلام صادراتی ایران به عربستان بود.
اواخر سال گذشته و با آغاز روند صادرات به عربستان وضعیت کالاهای صادراتی متفاوت بوده و بیش از ۳۰ هزار تن شمش فولاد به ارزش بیش از ۱۴ میلیون و ۲۰۷ هزار دلار و حدود ۶۰تن انگور بی‌دانه به ارزش ۱۲۶ هزار دلار نیز به عربستان صادرشده است. به‌این‌ترتیب حدود ۹۶ درصد از کالاهای صادرشده به عربستان سعودی را شمش آهن و فولاد تشکیل می‌دهند و بدنه کامیون و سنگ مرمر نیز دیگر کالاهای صادراتی ایران به عربستان سعودی بوده است.
برای بازگشایی راه‌های صادرات ایران و اصفهان به عربستان باید بازار مصرف این کشور را بازخوانی کرد. عربستان سعودی بزرگ‌ترین واردکننده مواد غذایی و محصولات کشاورزی در میان کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس (GCC) بوده و جمعیت آن بیش از دو برابر پنج کشور شورای همکاری خلیج‌فارس (امارات متحده عربی، کویت، قطر، عمان و بحرین) است.
عربستان سعودی دومین بازار مهم صادراتی گوشت مرغ برزیل در سراسر جهان را به خود اختصاص داده به‌طوری‌که برزیل بیش از ۷۰درصد از کل واردات مرغ به عربستان را در دست دارد. سرانه مصرف گوشت عربستان سعودی بالاترین میزان مصرف در جهان و نزدیک به ۵۰کیلوگرم است. رشد مصرف گوشت قرمز، تولید و واردات حیوانات زنده به مناسبت عید قربان، استفاده از گوشت حج تحت مدیریت بانک توسعه اسلامی، افزایش واردات گوشت قرمز و حمایت دولت ازجمله موارد و عوامل اصلی لجستیک زنجیره سرد در عربستان سعودی است. عربستان، برای رفع نیازهای جمعیت خود تقریباً ۸۰ درصد از نیازهای غذایی خود را وارد می‌کند. بازار غذای حلال عربستان سعودی به دلیل افزایش تقاضا برای غذاهای حلال بسته‌بندی‌شده در بین غیرمسلمانان، قوانین و سیاست‌های قوی واردات و صادرات در مورد غذاها و محصولات حلال و افزایش جمعیت مسلمانان در این کشور رشد کرده و بازار محصولات منجمد در عربستان سعودی به‌سرعت در حال رشد است.
با توجه به توسعه سریع عربستان این کشور به مصالح ساختمانی و محصولات فولادی نیاز دارد؛ اما این کشور در تولید نفت خام، پالایش نفت، پتروشیمی، سیمان، فولاد، کود شیمیایی و پلاستیک، صنعت موفقی داشته است. عربستان به کشوری نیمه‌هوشمند تبدیل‌شده اما در این حوزه هم ایران شانسی ندارد چراکه عربستان در این حوزه قراردادهای سرمایه‌گذاری با غول‌های معروف جهان امضا کرده است. ایران در حوزه قطعه‌سازی و خودرو هم چندان شانسی ندارد. ولی در زمینه لوازم‌خانگی شانس صادرات برای ایران وجود دارد.
نباید ازنظر دور داشت که با برقراری روابط با عربستان شانس صادرات به سایر اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس نیز افزایش می‌یابد و بنابراین باید برای این بازارها هم به‌عنوان چشم‌انداز صادرات به کشورهای همسایه برنامه‌ریزی‌های لازم انجام شود.
بلیت اصفهان-عربستان اوکی می‌شود؟
دولت فعلی عزم جزمی برای گسترش روابط با همسایگان دارد و حالا نوبت بخش خصوصی است که باید خود را با این شرایط تطبیق دهد. متاسفانه اتاق اصفهان حتی در مورد خواهرخوانده‌های نصف جهان هم منفعل عمل کرد و حالا باید نشان دهد که می‌تواند بخشی از بازار عربستان را به خود اختصاص دهد یا همانند روسیه در خاموشی به سر می‌برد. حالا که اتاق کاشان به‌عنوان اتاق معین عربستان انتخاب‌شده، فرصت مغتنمی است که اتاق اصفهان از فرصت هم‌جواری و همسایگی استفاده کرده و مسیر صادرات به عربستان را هموار کند. اصفهان هرچند در تولید شیر و مرغ و محصولات دامی و شیلات صاحب رتبه و مقام است اما از کمبود زیرساخت‌های صادراتی، لجستیکی و در مواردی تفکر تجاری رنج می‌برد. از سوی دیگر بخشی از صادرکنندگان اصفهانی همچنان به شیوه سنتی عمل می‌کنند و این شیوه عملکرد جواز ورود به بازار سختی مانند عربستان را صادر نمی‌کند. عربستان با سایر همسایه‌های عرب ایران تفاوت دارد.
ایران تقریبا در اکثر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس مهاجر دارد ولی چنین ترکیبی در عربستان دیده نمی‌شود. از سوی دیگر عربستان از کشور مصرف‌کننده به کشوری صنعتی تبدیل‌شده و بنابراین هر کالایی را نمی‌پذیرد. از سوی دیگر بازار مواد غذایی، لبنی و دام و طیور این کشور توسط رقبا پوشش داده‌شده و اصفهان شانس چندانی ندارد مگر اینکه با تولید بالا بتواند بخشی از تولیدات آبزی خود را به این کشور صادر کند. هرچند عربستان خریدار محصولات فولادی است اما نباید فراموش کرد که این کشور نیاز خود در صنایع پایین‌دست فولاد را پرکرده و هم‌اکنون به آهن اسفنجی نیاز دارد. در این حوزه فولاد مبارکه شانس بیشتری دارد که با تولید بیشتر و پس از رفع نیاز داخل بتواند بازار عربستان را هم پوشش دهد. اصفهان در تولید لوازم‌خانگی حرف‌های زیادی برای گفتن دارد و بنابراین تولیدکنندگان اصفهانی برای ورود به بازار عربستان باید شانس خود را امتحان کنند. کاشی، سرامیک و سنگ مرمر دیگر فرصت‌هایی است که اصفهان می‌تواند به‌خوبی از آن استفاده کند.
نصف جهان اما شانس‌های بزرگ‌تری دارد. فرش، گز، طلا و صنایع‌دستی اصفهان هنوز رویای گردشگران حوزه خلیج‌فارس به‌خصوص عربستان است. ذائقه توریست‌های عرب خوراکی‌های جذاب اصفهان را می‌پسندد و بنابراین وقت آن رسیده که درهای نقش‌جهان و هتل‌های سنتی اصفهان به روی آن‌ها گشوده شود. گردشگری سلامت با کمک شهرک سلامت اصفهان، گزینه دیگری است که درآمد مناسبی را وارد استان می‌کند و درنهایت اتاق اصفهان به همراه استانداری باید در جذب سرمایه کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به‌خصوص عربستان تلاش کنند چراکه فرصتی بزرگ برای رفع کمبود اعتبار طرح‌های زیربنایی اصفهان پیش‌آمده است. ایجاد پرواز مستقیم بین اصفهان و عربستان اولین گام برای گشودن درهای نصف جهان است.
