زمان دنده‌عقب ندارد
تصویری که جامعه پیشا توسعه یا درحال‌توسعه از کارآفرینی دارد، چندان تفاوتی با مدل‌های سنتی کسب‌وکار که تا امروز دیده است ندارد، هنوز برای بسیاری در این همین شهر اصفهان، کسب‌وکارهای مبتنی بر وب را قبول ندارند، دورکاری را کار نمی‌دانند و برندینگ را سوسول‌بازی می‌خوانند که چند جوان کت‌وشلواری با کیف‌های چرمی و زبان‌چرب و نرم (بخوانید فن بیان) می‌خواهند به بهانه‌اش ملت را سرکیسه کنند. بااین‌همه انصاف حکم می‌کند تغییراتی که در چند سال گذشته به‌واسطه واکنش‌های ایجابی نسل جدید مقابل توسعه کسب‌وکارهای نوین رخ‌داده را جدی گرفت، تغییراتی که از یک‌سو به‌واسطه حضور نیروهای جوان و آشنا با فناوری‌های نوین یا مدیران نوگرا در بخش خصوصی و همچنین مدیریت شهری به وجود آمده و از سوی دیگر اثر سلبی شرایط جهانی و تحمیل مدل‌های کسب‌وکار نوین در گستره بین‌المللی است که باعث شده محصولات، خدمات یا ابزار مورداستفاده‌شان تا اندرونی‌های نادیده خانه‌ها نفوذ کند. محدودیت‌های موقت اینترنت در اواخر آبان گذشته نشان داد، اقتصاد ملی و محلی در ایران دیگر آن بچه پولدار نفتی نیست که بدون شیر نفت، از تشنگی سر به بیابان بگذارد، وقتی میزان ضرر و زیان‌های محدودیت‌های آبان ماه اعلام شد، اعداد در نظر اول اغراق‌آمیز به نظر می‌رسیدند امانگاهی به رشد شرکت‌های مرتبط با فناوری‌های نوین یا کسب‌وکارهایی که همه یا بخشی از تراکنش مالی، ارتباطشان مشتری‌ها و یا نوع خدمتی که ارایه می‌دادند، بر بستر وب جریان داشت، نه با زبان بی‌زبانی که با کلامی صریح و منطقی قدرتمند نشان داد که به‌راستی اوضاع عوض‌شده است. در همین اصفهان بیشتر از ۶۱۲ شرکت دانش‌بنیان و فناور جود دارند که سال گذشته حداقل 13 هزار میلیارد تومان گردش مالی داشته‌اند و این به غیر کسب‌وکارهای رسمی و غیررسمی است که از طریق شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی به ارایه کالا و خدمات می‌پردازند، کسب‌وکارهایی که بعضی به دوره بلوغ می‌رسند و برخی دیگر در اوایل کار از بین می‌روند ولی دوباره در قالب متفاوت یا با نقشه جدیدی وارد صحنه می‌شوند. سرعت آمدن و رفتن‌های شرکت‌های فناوری، کسب‌وکارهای اینترنتی و همچنین رشد ارزش آن‌ها در بازه‌های کوتاه زمانی باعث شده تا اصفهان در حالتی غیررسمی شاهد نوعی اکوسیستم کارآفرینی مبتنی بر فناوری‌های نوین و بستر اینترنت شود، بستری که برای پایدار شدن فضای این کسب‌وکارها نیازمند توجه بیشتر و البته سرعت‌بالا در تصمیم‌گیری است. امروز دیگر نمی‌شود برای سرعت‌بالای اینترنت یا پهنای باند، پشت درهای بروکراسی منتظر ماند. اگرچه موانع پیش روی گسترش کسب‌وکارهای نوین و حضور فناوری‌های نوین در زیست‌بوم اقتصادی استان کم نیست و هرکدام از 13 جز معروف اکوسیستم کارآفرینی به نحوی گرفتار دست‌اندازهای تصمیم‌گیری و اجرایی‌اند، اما نباید از یاد برد که تا همین چند سال تصور چنین حجمی از تغییر در فضای کسب‌وکار کشور خیال‌پردازی‌هایی از سر شکم‌سیری خوانده می‌شد، اما امروز با گشوده شدن مداوم پنجره‌ها بر روی اقتصاد جهانی و حرکت قطار توسعه بر ریل فناوری‌ها، حتی حجره‌داران سنتی در تیمچه‌های پشت نقش‌جهان هم روزشان را بدون چک کردن صفحه اینستاگرامشان شروع نمی‌کنند، آن‌ها اگرچه دلشان برای مبادلات نقدی تنگ‌شده و مزه چانه زدن زیر زبانشان است، ولی به فروشگاه‌های اینترنتی برای خریدن هدیه تولد نوه‌هایشان سر می‌زنند. بسیاری از شما با این گزاره آشنا هستید! « چرخ زمان به عقب برنمی‌گردد» این گزاره در اوایل قرن حاضر تبدیل به شعاری شد که می‌گفت چرخ زمان به عقب برنمی‌گردد، مشروطه به استبداد برنمی‌گردد و بارها در مناسب‌های مختلف به‌صورت های متفاوت بیان‌شده، گذر زمان نشان داد که اگرچه در کوتاه‌مدت کسانی تلاش می‌کنند عقربه‌های تاریخ را عقب بکشند اما برای مثال استبداد به انقلاب آزادی بخشی منجر شد که مشروطه را هم‌پشت سر گذاشت، پس خیلی بی‌ربط نیست که بگوییم اینترنت و فضای مجازی دنیایی را خلق کرده که انکارکنندگانش حالا با هر دلیل، شبهه یا دغدغه‌ای نمی‌توانند دنیا را به‌پیش از آن بازگردانند، همان‌طور که خیال اینترنت کم‌سرعت دهه هشتاد قرن گذشته خورشیدی، تنها می‌تواند کابوس شبانه نسل مهاجران دیجیتال باشد، وگرنه بومیان دیجیتال اصولا تصوری از آن گذشته کم‌سرعت ندارند که بخواهند به آمدنش رضایت بدهند! ممکن است بپرسید مگر کسی پیدا می‌شود که بخواهد در زمان دنده‌عقب برود و البته جامعه فناوری محور امروز را با خود به درون کابوس قابض اینترنت بکشاند؟ آری و نه! هستند اما شاید روی گفتن آن را ندارند، می‌خواهند اما نمی‌توانند، شب‌ها خواب‌های خوشِ روزگار بدون اینترنت را می‌بینند اما باید اظهارنامه مالیاتی‌شان را استفاده از سامانه‌ای بپردازند که کدهایش را شاید حتی با زبان برنامه‌نویسی پایتون نوشته باشند، آن‌ها برای در امان ماندن از تورم، کیف پول مجازی می‌سازند و پولشان با استفاده از دانش همان جوانان امروزی که می‌خواهند مقیدشان کنند به قبض اینترنت، تبدیل به تتر و بیت کوین می‌کنند و البته بازهم در سازی می‌دمند که صدایش از دورهم ناخوش است.
وقتی همین امروز نزدیک به 8000 هزار نفر، کسب‌وکارشان مستقیما با شرکت‌های دانش‌بنیان گره‌خورده و بسیاری دیگر به‌نوعی مرتبط با فناوری و اینترنت، در پی گسترش و ادامه کاسبی‌هایشان هستند، دیگر چه ضرورتی دارد که کسی خیال دیروزهای بدون اینترنت به سرش بزند، وقتی حتی نوستالژی پسندانِ گذشته گرا هم برای تبلیغات محیطی خود محتاج آخرین فناوری‌های طراحی روز هستند، چه نیازی به صحبت از قبض و تحدید اینترنت است؟ ولی همان‌طور که چرخ زمان به عقب برنمی‌گردد، اقتصاد بر پایه فناوری نیز به عصر چرتکه برنمی‌گردد، سال‌های آینده نشان خواهد داد، هر کس از قطار تخریب خلاق و فناوری‌های نوین جا بماند، جایی در بازار ندارد، اقتصاد اصفهان نیز اگرچه هنوز دلی به گذشته بسته اما وقت آن رسیده همان دل‌بستگی را نیز به دست تاریخ بسپارد و جای خود را نه در مقام دوم که به‌مثابه شهر پیشرو در اقتصاد دانش‌بنیان و مبتنی بر فناوری‌های نوین جستجو کند.
