نقش شورا در حاشیه
تیم مدیریت شهری کدام بخش از شهر اصفهان را به‌عنوان حاشیه می‌شناسد؟
حاشیه‌نشین معمولا به کسانی اطلاق می‌شود که اهل آن منطقه یا شهر نبوده و ناملایمات روزگار آن‌ها را به مهاجرت وادار کرده است. معمولا آن‌ها افراد غیربومی هستند و از مناطقی که ازنظر موقعیت اقتصادی و اجتماعی پایین‌تر بوده، شهری را انتخاب کرده‌اند تا شاید در آینده وضعیت آن‌ها متفاوت شود. در اصفهان بسیاری از محله‌های مرکزی شهر هم وضعیت مناسبی نداشته و چیزی کم از حاشیه ندارد.
منظور شما بافت فرسوده است؟
نه الزاما، بافت فرسوده اگر بازسازی و نوسازی شود ارزش‌افزوده ایجاد می‌کند. یکی از سیاست‌های این دوره تیم مدیریت شهری انتخاب دو محله در ۱۵ منطقه شهر به‌عنوان محور بود تا طرح محله محوری در آن اجرا شود. درواقع ما با یک مطالعه میدانی ضعیف‌ترین محله‌های یک منطقه را شناسایی کردیم و به‌عنوان محله محروم و کم برخوردار در لیست لحاظ شد.
پس ما در همه مناطق شهر، محله محروم و حاشیه‌داریم؟
بله منظورم همین است که وجود حاشیه و مناطق ضعیف ارتباطی به بالا و پایین‌شهر ندارد. با این تفاوت که ساکنان این محله‌ها برعکس سایر مناطق حاشیه، بومی اصفهان هستند و در تعریفی که درباره حاشیه کردیم، نمی‌گنجند؛ چون در متن شهر قرار دارند که به علت خدمت‌رسانی ضعیف اصلا قابل‌مقایسه با محله‌های اطراف خود نیستند. ما این مدل محله‌ها را در شهر شناسایی کردیم و برای هرسال هم قرار است دو محله در هر منطقه به طرح اضافه شود و با انجام رسیدگی‌های لازم به شرایط زیستی مطلوب برسند.
در حواشی شمال و برخی از نقاط شرق اصفهان محله‌هایی با خانه‌های ریزدانه ۲۵ و ۵۰ متری وجود دارد. شاید در هر خانه بیست‌متری ۸ تا ۱۰ نفر ساکن هستند. این شرایط وظیفه سنگینی را بر شهرداری تحمیل می‌کند. ما مبنای کار کمیسیون ویژه مناطق کم برخوردار را بر توانمندسازی مردم این مناطق قراردادیم. آقای شهردار هم میز محلات را ایجاد کرده و از آن طریق به مشکلات این محلات رسیدگی می‌شود. آقای نواب مسوول رسیدگی به این میز هست و موارد را پیگیری می‌کند تا مسائل زیستی جامعه حاشیه شهر اصفهان بهبود پیدا کند.
اوایل ورودتان به شورا مصاحبه‌ای انجام دادید و گفتید شهرداری پتانسیل‌هایی دارد که تاکنون از آن‌ها استفاده‌نشده. آیا در طول این ۱.۵ سال توانستید از این پتانسیل‌ها برای حل مشکلات حاشیه‌های شهر استفاده کنید؟
ما می‌توانیم با عملکردمان حاشیه‌نشینی را رواج دهیم؛ یعنی خدمت و امکانات ارائه دهیم و به جذب بیشتر جمعیت حاشیه‌نشین کمک کنیم؛ اتفاقی که در تمام شهرهای اقماری اصفهان رخ داد؛ اما اگر من جوانان وزنان سرپرست خانوار را توانمند کردم و به این باور رسیدند که می‌توانند روی پای خود بایستند و اشتغال‌زایی و کارآفرینی هم بکنند، از مشکلات حاشیه‌نشینی کاسته می‌شود. اگر من توانستم از ظرفیت‌های شهرداری مثل فرهنگسراها، رسانه و مجموعه امکاناتی که حوزه فرهنگی شهرداری دارد به‌عنوان بستری برای حمایت، آموزش و ایجاد انگیزه استفاده کنم تا حاشیه‌نشینان بتوانند کارهای موردعلاقه خود را آموزش‌دیده و با آن اشتغال‌زایی کنند، به اهداف خود در حاشیه اصفهان رسیده‌ام.
همان زمان نیز گفتید که قصد دارید فرهنگسراها را به محلی برای آموزش، مهارت و اشتغال‌زایی تبدیل کنید، محقق شد؟
تقریباً در منطقه ۱۰ و ۱۴ کارهایی را انجام داده‌ایم گروه‌های مختلف و برخی از معتمدان منطقه را شناسایی و تشویق کردیم تا در این خصوص با مردم صحبت کنند. البته در این مناطق مشکل ما زنان خانه‌دار نیستند. مشکل ما جوانی است که در خانه بیکار نشسته و علاقه و انگیزه کار ندارد. اگر توانستیم برای این جوان کار فراهم کنیم او می‌تواند مادر خود را هم اداره کند.
چگونه قرار است این جوانان را متحول کنید؟
آموزشی که در جامعه به جوان می‌دهند اشتباه است. در مدرسه خودباوری و اعتمادبه‌نفس به دانش‌آموزان آموزش داده نمی‌شود. یکسری از محفوظات را به دانش‌آموز می‌دهند که با واقعیت جامعه همخوانی ندارد؛ به همین دلیل سخت است که بخواهم فکر این جوان را که سال‌ها در مدرسه‌ها به‌گونه‌ای دیگر آموزش‌دیده را تغییر دهم. او به دنبال پولدار شدن به‌سادگی و یک‌شبه است. ما توانستیم گروه‌های مختلفی را در میان زنان ایجاد کرده و آن‌ها را آموزش دهیم تا بتوانند روی پای خود بایستند. سعی کردیم برای تولیدات این زنان بازاری ایجاد کنیم. در حال حاضر از شخص شهردار تا شورای شهر و سازمان‌های وابسته به مناسبت‌های مختلف بازارچه‌های فصلی و غیر فصلی برای فروش تولیدات این زنان ایجاد کرده‌اند و فروش به‌گونه‌ای بوده که در مواردی قادر به انجام تقاضای مردم نبودند.
این بازارچه‌ها کجا برپا شد؟
اواخر سال گذشته در چهارباغ و عید نوروز در باغ غدیر برگزار شد. این بازارچه‌ها می‌تواند دائمی و یا فصلی باشد. ما برای فروش این محصولات در بازار بعثت و بازارهای کوثر اعلام آمادگی کردیم. همان‌طور که مستحضرید بازارهای کوثر اجازه فروش پوشاک ندارد و غرفه‌های بازار کوثر به‌صورت مزایده اجاره داده می‌شود.
بله و اجاره غرفه‌های این بازار گران و بعضا ۳۰ تا ۴۰ میلیون تومان ماهانه است. این افراد توانایی پرداخت دارند؟
هزینه این غرفه‌ها را سعی می‌کنیم از محل سهمیه شهرداری پرداخت کنیم و در اختیار این افراد قرار دهیم. اگر زمینه فراهم بود ما این قول را می‌دهیم که به‌صورت مجانی غرفه‌ها را در اختیار افراد قرار دهیم.
این طرح حتمی است؟ این قول را از شما بگیریم؟
بله ما صحبت کردیم. ارزش ایجاد فرصت شغلی برای ما بیشتر از بودجه است. ما هماهنگ کردیم کالای باکیفیتی که خانوار می‌تواند تولید کند و قابلیت فروش در بازارهای کوثر دارد در این بازارها عرضه شود. تلاش می‌کنیم که از همه فرصت‌ها و پتانسیل‌هایی که در حوزه مدیریت شهری وجود دارد برای این موضوع استفاده کنیم به شرطی که به زیان کسبه محل تمام نشود و آن‌ها اعتراض نکنند.
چرا شهرداری از فضاهای بلااستفاده‌ای که دارد مثل جهان‌نما و بدنه شرقی چهارباغ، برای این موضوع استفاده نمی‌کند؟
ماجرای ارگ جهان‌نما متفاوت است. شما می‌توانید آن را از ما مطالبه کنید. اینجا باید پاک شود. در مورد جهان‌نما و میدان امام علی شبهه‌هایی وجود دارد و من به هر مناسبتی آن را مطالبه کرده‌ام. حالا شما ممکن است بپرسید این مطالبه چه فایده داشت و چه اتفاقی افتاد؟ من یک نفر هستم شما هم باید مطالبه کنید. اینجا مدعی و معارض داشته و این معارض است که اجازه نمی‌دهد سرمایه شهر پاک شود. من معتقدم به هر شکلی رسانه باید از مدیریت شهری این موضوع را مطالبه کند چراکه یک‌صدا شدن می‌تواند این کار را به نتیجه برساند.
در مورد سوالی که پرسیدید من اعلام می‌کنم از همه پتانسیل‌ها و امکاناتی که در شهر هست برای توانمندسازی حاشیه‌نشین‌ها استفاده می‌کنم. اگر مطالبه‌ای در حوزه مشاغل خانگی وجود داشته باشد، هر فرصتی که لازم باشد را در اختیار فرد قرار می‌دهیم. به‌خصوص بدنه شرقی را که چند وقت قبل بدون هیچ اجاره‌ای به فروش صنایع‌دستی اختصاص دادیم. موضوع جالب دیگر وعده ساخت مسکن توسط شهرداری تهران بود که انشاءالله به عمل تبدیل شود.
طبق ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها مصوب سال ۱۳۴۴ ساخت مسکن برای محرومان ازجمله وظیفه شهرداری‌ها هست و بنابراین شهردار تهران پس از سال‌ها به قانون عمل کرده است!
بله و می‌توان این ایده را در اصفهان هم عملی کرد. ما امروز زمین‌های بلاتکلیف زیادی در شهرداریم که می‌توان از آن‌ها به این منظور استفاده کرد. شهرداری در این خصوص باید به‌عنوان تسهیلگر از مجوزها و امتیازهایی که برای تفکیک و پروانه ساخت ارایه می‌دهد به‌عنوان سهم خود استفاده کرده و مابقی را به سرمایه‌گذار واگذار کند تا برای محرومان مسکن بسازد.
شیوه واگذاری و آیین‌نامه اجرایی این طرح آماده‌شده است؟
البته باید به این موارد هم توجه داشت ولی اصل ماجرا اینجاست که ما زمین‌های بلاتکلیفی در شهر داریم که برای این گزینه مناسب است و می‌توان از آن برای ساخت انبوه مسکن برای محرومان استفاده کرد. نتیجه عملیاتی شدن این طرح ایجاد بافتی متناسب با بافت مسکونی شهر و قابل‌استفاده برای محرومان است. در این میان هم شهرداری منتفع شده و هم محرومان دارای مسکن شده‌اند. ببینید شهرداری در حال حاضر ۱۶ هزار نیرو اعم از خدماتی کارگری و مستقیم و غیرمستقیم دارد و در میان این افراد نیروهای سابقه‌داری هم هستند که توان خرید مسکن را ندارند. شهرداری می‌تواند توسط این طرح برای این افراد از طریق آورده‌های خود که سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود مسکن تهیه کند. من این طرح را با تمام سطوح مدیریت شهرداری مطرح کردم.
و نتیجه؟
همه هم قبول دارند ولی موانع دارد. عمده این موانع از نوع نظارتی است. اگر این موضوع مطالبه شود بسیاری از نیروهای شهرداری هم خانه‌دار می‌شوند.
در همه طرح‌هایی که مطرح کردید حتی برای بافت فرسوده شهرداری می‌تواند به‌عنوان تسهیلگر عمل کرده و با بخش خصوصی مشکلات را حل کند چرا تاکنون از این دریچه وارد نشده؟ شهرداری همواره مستقیم وارد گود شده که البته نقش سایر ارگان‌ها را هم زیر سوال برده!
ما نمی‌خواهیم وسط گود بیاییم. ما می‌گوییم شهرداری آورده خود را می‌آورد و فرد حاشیه‌نشین هم همین‌طور. مگر همین کار را در همت‌آباد توسط بخش خصوصی اجرا نکردند، اتفاق بدی هم نیفتاد و نتیجه موردقبول بود. ما معتقدیم که باید همه خانه‌های ریزدانه بافت فرسوده را تجمیع کرد و در محدوده شهر برای افراد مسکن درست کرد به شرطی که فرصت جدیدی برای مهاجرت جدید ایجاد نشود. همین افراد موجود شناسنامه‌دار شوند و در یک قرارداد کامل عادلانه به آن‌ها مسکن واگذار شود. در این طرح فرد ساکن حاشیه شهر یک آورده به‌عنوان زمین دارد که من به‌عنوان شهرداری درازای آن زمین دیگری به او واگذار می‌کنم. درعین‌حال بحث پروانه ساخت آن را هم حل می‌کنم و دیگر لازم نیست دنبال زیرساخت‌های ساخت مسکن برود.
اینجا باید بخش خصوصی واردشده و مسکن را بسازد. این طرح توسط بخش خصوصی در جلوان اصفهان هم اجرا شد. طرحی شبیه همت‌آباد ولی در یک نمای بزرگ‌تر و گسترده‌تر اما نه در ارتفاع که در سطح می‌توان آن را اجرا کرد و به‌صورت محله آن را به افراد حاشیه‌نشین که زمین خود را در اختیار شهرداری قرار داده‌اند، واگذار کرد. این را من نمی‌گویم مدیران بزرگ استان به این طرح اعتقاددارند و معتقدند اگر عملی شود اشتغال ایجادشده و مشکلات اجتماعی رفع می‌شود و یک وضعیت نابسامان بهداشتی که توان خدماتی هم برای بهبود آن وجود ندارد جمع‌آوری می‌شود.
این طرح عملیاتی می‌شود؟
ما به‌عنوان شورا قوه اجرایی نیستیم. ولی کمیسیون شما می‌تواند آن را به‌عنوان طرح به صحن علنی ارایه دهد که پس از تصویب قابلیت اجرا هم دارد!
البته محدودیت‌هایی وجود دارد ولی این موضوع را به‌عنوان نقصی از جانب خود می‌پذیرم که باید این را به‌عنوان یک طرح در شورا مطرح می‌کردیم.
به دلیل مشکلاتی که شهرداری در حال حاضر دارد و به دلیل موقعیتی که کل کشور در آن قرار دارد و بسیاری از بودجه‌ها و اعتباراتی که به استان‌ها باید تخصیص پیدا می‌کرده و کم شده، نتوانستیم در فضای تولید درآمدهای پایدار وارد شویم و طبیعتاً این طرح‌ها هم امکان دارد از آن استقبال نشود.
من این موارد را در پاسخ به سوالات شما که پرسیدید از پتانسیل‌های شهرداری چه استفاده‌هایی می‌توان کرد مطرح کردم ولی آنچه شما گفتید صحیح بود که ما باید روی این سخنان به‌صورت کارشناسی‌تر کارکرده و به‌عنوان یک طرح آن را در صحن علنی شورا مطرح می‌کردیم.
آمار رسمی وجود دارد که نشان می‌دهد میزان حاشیه‌نشینی در سال ۱۳۹۵ حدود ۴۰۰ هزار نفر بوده و در سال گذشته تعداد حاشیه‌نشین‌ها در اصفهان به ۶۵۰ هزار نفر افزایش‌یافته. با توجه به اینکه شما رئیس شورای شهرستان هم هستید برای افزایش هزینه مهاجرت به اصفهان چه‌کاری می‌توانید انجام دهید؟
اعداد بالاتر از این رقم‌هایی است که شما اعلام کردید. این عدد مربوط به استان است و تا بیش از یک‌میلیون نفر هم اعلام‌شده است. چون ما شهرهای اقماری زیادی داریم افراد زیادی هم با این انگیزه که اصفهان دارای موقعیت اقتصادی است به این شهر مهاجرت می‌کنند. اینکه ما هم بتوانیم به‌عنوان شهرداری جلوی مهاجرت را بگیریم به نظرم حرف منطقی نمی‌تواند باشد؛ اینکه مدیریت استان و یا کشور در سطح کلان جلوی مهاجرت را بگیرند هم بحثی در آن نیست. ما باید فرصت ایجاد کنیم. مواردی که درباره اشتغال مطرح کردم به‌آرامی پیش می‌رود. اینکه شما به جوانی که به اصفهان مهاجرت کرده، مهارتی یاد بدهید که او بتواند در منطقه قبلی خود آن را به شغل تبدیل کرده و باقیمتی کمتر به درآمدزایی برسد کار سختی است که به‌کندی امکان‌پذیر می‌شود. ما در مجموعه فرهنگی و اجتماعی شهرداری دنبال همین کار هستیم ولی حرکت لاک‌پشتی و آرام است. باید تغییر دید ایجاد کنیم. من از ۶ سالگی کارکردم باوجودی که خانواده من به پول و درآمد من احتیاجی نداشت. امروز هم در ۶۳ سالگی همپای جوانان کار می‌کنم. باید انگیزه ایجاد کنیم. البته ممکن است سخنان من شعاری تلقی شود اما در حقیقت یک مسیر است. ایده‌ای است که روی آن فکر شده. از آقای فلان اداره که خود را متولی شغل می‌داند و می‌گوید چند میلیارد تومان تسهیلات اشتغال داده باید پرسید تسهیلاتی که بدون بازخورد و نظارت داده شود آیا به درد می‌خورد؟ وقتی فردی تسهیلات اشتغال را دریافت می‌کند در مرحله اول یا قرض‌هایش را می‌دهد یا با خرید موتور پیک موتوری می‌شود چون نظارت بر روی پرداخت تسهیلات و نحوه هزینه آن وجود ندارد. برای پرداخت تسهیلات راه‌های بهتری وجود دارد که به اشتغال‌زایی قابل‌توجهی هم می‌توان رسید.
البته پرداخت تسهیلات به روش سنتی مزایایی هم برای مسوولان دارد که ارائه عملکرد و دادن آمار از آن جمله است. برای من هم به‌عنوان رئیس کمیسیون ویژه آب و مناطق کم برخوردار خیلی راحت بود که به کارهایی مانند اجرای آسفالت یا رفع گلوگاه‌ها در مناطق کمتر برخوردار اقدام کرده و آن را به‌عنوان گزارش عملکرد الان در اختیار شما قرار می‌دادم ولی من ترجیح می‌دهم ایده‌ای را پیاده کنم که نتیجه آن خود را به‌صورت تصاعدی نشان می‌دهد.
شواهد نشان می‌دهد بازار ساخت و عرضه مسکن دست شهرداری است. به‌تازگی گزارشی منتشرشده که نشان می‌دهد اصفهان بعد از تهران دومین استانی است که مردم آن دسترسی مناسب به مسکن ندارند. شاید بتوان گفت شهرداری با مجوزهایی که در دهه‌های اخیر صادر کرده باعث بخشی از این عدم دسترسی بوده و به همین دلیل مردم به‌ناچار اجاره‌نشین شده و با رشد اجاره‌ها حاشیه‌نشین هم شده‌اند. راهکاری برای کاهش این حاشیه‌نشینی دارید؟
پاسخ این سوال را من می‌دهم اما پیشنهاد می‌کنم با سایر اعضای شورای شهر که در حوزه تخفیف‌هایی که شهرداری و شورای شهر برای صدور پروانه ساخت ارائه داده هم‌صحبت کنید. نگاه ما در مدیریت شهری جدید کاملاً به درآمدزایی شهرداری متفاوت شده. ما شهرداری را تشویق می‌کنیم که درآمدهای پایدار از سایر منابع داشته باشند. این شورا نگاهش به درآمدهای شهرداری از شهر فروشی به اقتصاد پایدار و درآمد پایدار تبدیل‌شده است. مشارکت در سرمایه‌گذاری و مشارکت اقتصادی را به‌صورت جدی پیگیری می‌کنیم ولی متاسفانه اصفهان سرمایه‌گذار گریز شده است. ما برای پروانه ساخت طبقات اول تا سوم حداکثر تخفیف را قائل هستیم چراکه معتقدیم مردم برای استفاده شخصی این مسکن را می‌سازند ولی برای طبقات ۴ و ۵ عددی را مطالبه می‌کنیم که در قیاس باقیمت آپارتمانها مبلغ ناچیزی است.
احکامی که کمیسیون‌های ماده ۱۰۰ برای تخلفات و اضافه تراکم تعیین می‌کنند شاید ۵ درصد نرخ فروش مسکن هم نیست. شهرداری از سود درآمد خود با کاهش سقف درآمدهای تراکم فروشی و عوارض ساخت صرف‌نظر کرده و بنابراین تقریباً در افزایش قیمت مسکن سهمی نداشته است. افزایش قیمت اجاره‌بهای مسکن هم ربطی به شهرداری ندارد. وضعیت موجود باعث شده که ما به نسبت افزایش جمعیت در حاشیه باید خدمات خود را افزایش دهیم ضمن اینکه درآمد ما هم زیاد نشده. البته آن‌هایی که به حاشیه شهر می‌روند خانه جدیدی نمی‌سازند و در خانه‌هایی که موجود است ساکن می‌شوند و عوارضی هم برای آن پرداخت نمی‌کنند و عوارضی هم که به شهرداری پرداخت می‌شود مبلغ زیادی نیست.
حرف آخر
اگر بخواهم به شما عدد بدهم ما به حدود ۲۰ درصد اهدافمان در محلات موردنظرمان رسیده‌ایم. برای من کار راضی‌کننده نبوده است. طرح‌هایی که ما در محلات ارائه داده‌ایم برای اصلاح فضای محله بود از آسفالت تا معبر گشایی و آراستگی محیط و مبلمان شهری. اگرچه این موارد یک‌صدم بودجه رینگ چهارم را هم به خود اختصاص نداد اما رضایتمندی مردم آن مناطق را به همراه داشت.
