آیا صنعت قیر به توسعه و ارزآوری ایران کمک می‌کند؟
صادرات سیاه
قیر ایران به‌دلیل کیفیت بالا از مزیت بالایی برای صادرات برخوردار است و به همین دلیل مورد استقبال کشورها قرار می‌گیرد؛ به گونه‌ای که سالانه حدود ۴ میلیون تن قیر به ارزش یک و نیم میلیارد دلار صادر می‌شود. رئیس انجمن قیر ایران افزود: امیدواریم قانون‌گذاران و دولتمردان عزیز کشورمان در تصمیم‌گیری‌ها از این انجمن به عنوان تشکل تخصصی صنعت قیر نظرخواهی کنند. در این صورت خروجی تصمیمات به نفع صنعت، دولت، مصرف‌کننده نهایی و در نهایت اقتصاد خواهد بود.
افزایش ارزآوری
قیمت قیر ایران نسبت به دوره مشابه سال‌های قبل ۷۰ دلار رشد نشان می‌دهد و با توجه به کاهش بودجه‌های عمرانی در بازارهای هدف ایران و تاخیر دولت‌ها در پرداخت پول به پیمانکاران جادهای تقاضای قیر در بازارهای هدف با افت حدود ۲۵ درصدی مواجه شده است. بهای قیر رکوردهای ۸ ساله خود را شکسته و تعدیل قیمت قیر در پروژه‌های جادهای امری زمان‌بر است که تا‌کنون محقق نشده و زیان پیمانکاران حوزه راه و امید به کاهش بیشتر قیمت‌ها در آینده واردکنندگان را به خرید قیر برای نیاز‌های فوری خود محدود کرده است.
در شرایط تورم و رکود اقتصادی، اولویت دولت‌ها به تامین نیاز انرژی و مواد‌غذایی محدود شده و اجرای پروژه‌های راهسازی با تاخیر مواجه است. با شرایط فعلی به‌رغم اختلاف قیمت بالای قیر ایران با سایر تامین‌کنندگان جهانی که آربیتراژ قیر ایرانی را روی کاغذ و از نظر تئوریک، اقتصادی نشان می‌دهد، صنعت قیر ایران در جذب مشتریان جدید و حتی حفظ بازارهای قبلی خود با حضور رقبای تازه‌وارد نظیر قیر عراقی ناکام است. از این رو پیشنهاد می‌شود، بنا به دلایل فوق و پرهیز از اتلاف وقت و منابع، خبرگان صنعت قیر هرچه سریع‌تر درصدد شفاف‌سازی مشکلات، چالش‌ها و موانع برآمده، سیاستگذاران حوزه صنعت و صادرات را از وضع موجود با روش‌های مختلف و استفاده از نظرات راهبردی آگاه ساخته و راهکار خروج و برون‌رفت از وضع موجود را بر اساس صرفه و صلاح اقتصادی کشور ارائه کنند، در غیر این‌صورت بازارهای کنونی موجود نیز در معرض خطر جدی قرار خواهد داشت.
فروش قیر در تحریم
صادرات در حجم کم، عامل موفقیت فروش قیر در دوران تحریمی شده است. در حال حاضر ایران قیر را به صورت بسته‌بندی درون بشکه به ۳۰ کشور صادر می‌کند و توانسته در این چهارسال سهم قابل توجهی از بازار جهانی را به دست آورد. مخصوصا با نوسانات قیمت‌های داخلی و افزایش شدیدی که بهای نفت در بازار جهانی تجربه کرد و رکوردهای قیمت‌های نفت و قیر از سال ۲۰۰۸ شکسته شد، این موضوع موجب کاهش شدید مصرف قیر و توقف پروژه‌های جادهای در کشورهای مختلف شده است به گونه‌ای که بودجه‌های تخصیص یافته توسط دولت‌ها برای پروژه‌های نفتی و افزایش عرضه جوابگوی قیمت‌های جهش یافته قیر در ماه‌های اخیر نیست. تا جایی که بسیاری از پروژه‌ها در آسیا و آفریقا و حتی اروپا، خرید قیر و عملیات اجرایی را تا کاهش قیمت‌ها متوقف کرده‌اند. این موضوع رکود سنگین در بازارهای صادراتی قیر و تقاضای کمتر در بازارهای هدف ایران را در سال جاری هشدار می‌دهد. همین‌طور کاهش مصرف قیر در کشورهای جنوب اروپا و ترکیه به علت رشد قیمت، منجر به افزایش حجم عرضه صادراتی همین کشورها شد و با عرضه بیشتر قیر توسط سایر تامین‌کنندگان در جهان روبه‌رو شده‌ایم.
ادامه این موضوع و قیمت‌گذاری نامناسب قیر ایران می‌تواند فرصت آربیتراژی بازارهای قیر از ترکیه، جمهوری‌آذربایجان و تولید‌کنندگان شرق و جنوب اروپا که احتمالا از نفت‌خام ارزان و سنگین روسیه نیز بهره می‌برند را به بازارهای هدف ایران فراهم کند. ریسک عجیبی که شاید در گذشته چندان هم به آن توجه نمی‌شد. به علاوه دسترسی به نفت سنگین روسیه با قیمت‌های مناسب برای چین و هند به عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان و تولید‌کنندگان قیر در آسیا در شرایط اخیر فرصت تولید قیر بیشتر و با قیمت پایین‌تر را برای این کشورها فراهم کرده و فشار مضاعف بر قیمت‌های وارداتی از ایران اعمال خواهد کرد.
توسعه صنعت قیرسازی
جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی با اشاره به نقش موثر صنعت قیر در امر توسعه گفته است: در دو حوزه امکان توسعه صنعت کارخانه‌های قیرسازی وجود دارد که تولید قیر از نفت‌خام سنگین میدان‌های سروش و نوروز(که تا ۶۰ درصد امکان تبدیل به قیر به‌صورت مستقیم وجود دارد) و نیز پیش‌بینی ظرفیت مطمئن تولید قیر در توسعه کیفی نفت‌کوره تولیدی در قالب طرح‌های توسعه پالایشگاهی در حال اجرا از آن جمله است.
او تاکید کرده که از سال ۸۳ و از زمانی که مجموعه کارخانه‌های قیرسازی به بخش خصوصی واگذار شد، نقش کارخانه‌های قیرسازی نقشی انعطاف‌پذیر بود و در شرایطی که ما نیاز به تولید نفت کوره داشتیم، نفت کوره تولید می‌شد و بالعکس در شرایطی که نیاز به صنعت ساختمانی و کارهای توسعه‌ای داشتیم، قیر تولید می‌شد.
معاون وزیر نفت در امور پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی؛ واگذاری شرکت‌ها به بخش خصوصی و نظام قیمت‌گذاری را از دیگر چالش‌های این صنعت در سال‌های گذشته دانست و گفت: نظام قیمت‌گذاری قیر به عنوان فرآورده‌ای جانبی و ویژه که در بازار جهانی قیمت نداشت، در سال ۸۳ از طریق یک فرمول و با توجه به تولید نفت‌کوره و نفت‌خام با آن فرمولی که در بورس کالا عرضه می‌شود، محقق شد که البته امروز نیاز به اصلاح قیمت دارد.
سالاری با اشاره به حل و فصل موضوع قیر تهاتری در سال ۸۸ گفت: پارسال ۱۵۰ هزار میلیارد تومان قیر رایگان تخصیص داده شد، اما متاسفانه دولت گذشته هیچ اقدامی در این باره انجام نداد، اما با ورود دولت سیزدهم، تلاش کردیم پیش از اجرایی شدن آیین‌نامه، در این باره اقدام کنیم و در مجموع ۵/ ۱ میلیون تن قیر برداشت شد که سهمی قابل‌توجه است.
وی ضمن اشاره به این نکته که ظرفیت روزانه کشور برای عرضه وکیوم‌باتوم در شرکت‌های پالایشی۶ میلیون تنی است، گفت: «تخصیص ۱۹۰ هزار میلیارد ریال معادل ۱۹ هزار میلیارد تومان قیر رایگان به دستگاه‌های متولی در سال ۱۴۰۱ به نوعی حمایت دولت و وزارت نفت از این صنعت بود که قیر را به‌صورت مجانی در اختیار دستگاه‌ها قرار داده و از محل خوراک نفت‌خام پالایشگاه تهاتر شده و مابه‌التفاوت آن تا قیمت بورس کالا، با شرکت‌های پالایشی تصفیه می‌شود که اقدامی اثرگذار بود.»
