حل چالش‌های صنعت برق با طراحی «اتاق گفت‌وگو»

محمود رضا حقی فام / استاد دانشگاه یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های طراحی برنامه‌های توسعه‌ای و نیز سالانه و عملیاتی، سوگیری آنها برای مقابله با چالش‌های ریز و درشتی است که صنعت انرژی و به‌صورت خاص صنعت برق را دربردارد. شناسایی این چالش‌ها و انتصاب هر برنامه به عنوان اقدامی‌ برای حل این چالش‌ها و نظارت بر اجرای آنها اهمیت کلیدی دارد. در غیر این صورت مسائل به‌صورت مزمن باقی مانده و عملا به‌جز عمیق شدن آنها در طول زمان و ناامیدی برای حل آنها ثمری نخواهد داشت. یکی از اقدامات حائز اهمیت و قابل تقدیری که دولت سیزدهم در این مسیر انجام داده، تهیه «سند تحول» و پیگیری اجرای آن در وزارت‌خانه‌ها است.

چرا اینکه بستر زمان و تغییر شرایط می‌تواند خود موجد ایجاد چالش‌های جدید و تغییر اولویت آنها شود. از این رو انتظار می‌رود سند تحول، یک سند غلتان با طراحی مکانیسم اصلاح و تکامل در طول زمان باشد.  بنابراین شفاف نبودن نقش ذینفعان در صنعت برق و نیز عدم درک صحیح مدیران ارشد از نقش خود، تنظیم‌گری ضعیف و غیر موثر در صنعت برق، ساختار بوروکراتیک و با تداخلات عملکردی و فرآیندی در بخش دولتی و خصولتی صنعت برق، تعیین تکلیف نشدن بخش‌های خصولتی در صنعت برق، نبود مکانیسم‌های موثر برای جذب سرمایه بخش‌خصوصی در صنعت برق، علاقه‌مندی در صنعت برق برای حضور بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان با اعمال نظام تعرفه ناکارآمد، نبود ساز و کاری برای اطمینان از افزایش بهره‌وری در زنجیره تولید تا توزیع، نبود اراده برای آزادسازی تدریجی قیمت سوخت اولیه و توزیع یارانه در انتهای زنجیره صنعت برق به‌جای تزریق در اول زنجیره و جلوگیری از رانت نهادینه شده در این رابطه در صنعت برق، نبود سیگنال‌ها و مکانیسم‌های تشویقی برای ورود فناوری‌های نوین در صنعت به‌خصوص در بخش تولید و مصرف، نبود برنامه روشن فعال‌سازی مشترکان برای نقش‌آفرینی در مدیریت صنعت برق به‌جای اعمال خاموشی‌های اجباری، نبود نظام مدیریت دارایی برای کاهش هزینه اداره صنعت برق، فقدان نظام مهندسی حرفه‌ای در صنعت برق، ضعف در اعمال سیاست‌های عمق بخشی و توسعه ساخت داخل تجهیزات و درنتیجه درون زا کردن صنعت از نظر فناوری، نبود سیاست روشن برای حفاظت از محیط زیست در صنعت برق، فقدان مدل و طراح روشن و قابل اجرای برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت تعاملات در صادرات و واردات اعم از روش‌های مختلف اتصال به همسایگان، طراحی قراردادها و نیز بررسی امکان حضور مستقیم تولید‌کنندگان برق در بازاریابی و صادرات برق با توجه به ریسک‌ها، نبود نظام تربیت مدیران حرفه‌ای برای صنعت برق، نبود مکانیسم روشن برای حفاظت از پیمانکاران در مقابل عدم قطعیت‌های خارج از قاعده در شاخصه‌های اقتصادی و افزایش شتابان مصرف غیر مولد در برق از جمله چالش‌های اصلی صنعت برق است. حال به‌نظر می‌رسد معاونت برنامه‌ریزی وزارت نیرو با طراحی اتاق گفت‌وگو با خبرگان، به شناسایی دقیق و اولویت‌دهی این چالش‌ها و ترسیم ارتباط آنها و اتصال به روش‌ها برای حل آنها اقدام کرده و هر گونه طراحی برنامه‌ها در حوزه صنعت برق بر گرفته از این فضای شناسایی شده چالش‌ها و ناظر به رفع آنها باشد وگرنه این کلاف سردرگم بیشتر در هم تنیده شده و حل ریشه‌ای آنها دور از دسترس خواهد شد.