اقتصاد کلان مدرن

علم اقتصاد امروز مدیون اقتصاددانانی است که خود یا بنیان‌گذار مکتب فکری در اقتصاد بوده‌اند یا از مشاهیر آن. جان مینارد کینز با کتاب «نظریه عمومی‌» خود زمانی که جهان وامانده در رکود بزرگ بود، پایه‌گذار شاخه‌ای از علم اقتصاد شد، که امروز از آن با اقتصاد کلان یاد می‌شود. اقتصاد کلان کینز بر این محور بود که برخلاف آنچه اقتصاددانان پیش از کینز معتقد بودند، وضعیت رکودی می‌تواند تعادل پایداری از اقتصاد باشد که بازار توانایی تسویه این بیکاری را نداشته باشد و برای خروج از رکود نیاز به مداخله دولت است تا با مدیریت تقاضا، تولید ناخالص داخلی افزایش و اقتصاد از رکود خارج شود. تا دهه ۱۹۷۰، اقتصاد کلان معادل چنین دید کینزی بود. اما در دهه ۱۹۷۰ با شوک‌های هزینه‌ای که ایجاد شد، اقتصاد کینزی به چالش کشیده شد و گروه‌های رقیب سر برآوردند قدرت در حال رشد بازارهای سرمایه‌ای بین‌المللی، راهبرد کینزگرایی ملی توزیع درآمد و شبکه تأمین اجتماعی را تضعیف کرد. پس از مدتی، این راهبرد در همه سطوح ملی، منطقه‌ای و محلی فشارهایی را بر دولت وارد آورد تا اشکال نو لیبرالی سازمان‌دهی را در پیش گیرد. از اواخر دهه ۱۹۶۰ که اقتصادهای اروپای غربی و ژاپن از ویرانی‌های زمان جنگ بهبودیافته و در بازارهای جهانی به رقابت فزاینده پرداخته بودند، فرایند فرسایش راهبرد کینزی بیش‌ازپیش مشهود بود. انباشت سرمایه به تمرکز و تراکم قدرت اقتصادی منجر شد و شرکت‌ها اقتصادهای محلی را پشت سر گذاشتند و به فراسوی مرزهای ملی خود گسترش یافتند .شرکت‌های فراملیتی آمریکایی، رهبری این جریان را به دست گرفتند و چند کشور عمده سرمایه‌داری نیز از آن پیروی کردند و همراه با آن نهادهای مالی بین‌المللی هم رشد کرد. ازآنجاکه سرمایه در جستجوی آزادی حرکت در سطح جهانی بود، بنیاد مادی کینزگرایی ملی با فروپاشی ائتلاف سیاسی حکومت مشارکتی اروپا و اتحاد هژمونیک لیبرال‌های حزب دموکرات و کارگران در آمریکا تضعیف شد. سرمایه جهانی در تکاپوی آزادی سرمایه‌گذاری و بازار آزاد و تولید در گستره سیاره زمین بود.

پول‌گرایی فصل دیگری از مباحث کتاب است،پول‌گرایی یا مانیتاریسم مکتبی از اندیشه اقتصادی ست که بر نقش دولت‌ها در کنترل حجم پول در گردش تأکید می‌کند. این دیدگاهی درون اقتصاد پولی است که بر اساس آن تغییر در عرضه پول اثر عمده‌ای بر خروجی ملی در کوتاه‌مدت و سطح قیمت در دوره‌های طولانی‌تر دارد و این‌که هدف سیاست پولی را به بهترین وجه با هدف‌گیری نرخ رشد عرضه پول می‌توان ارضا کرد. مکتب پول‌گرایی چنانچه که از نام آن پیداست، به نقش پول به‌مثابه عامل اصلی درک چگونگی تحولات اقتصاد کلان در طول زمان می‌نگرد. در این دیدگاه، عرضه پول تعیین‌کننده اصلی تغییرات کوتاه‌مدت جی.ان.پی اسمی است. حال‌آنکه در بلندمدت، پول تعیین‌کننده عمده قیمت‌ها است. سرعت گردش پول در دهه‌های گذشته به‌مثابه یک رهیافت بسیار مهم بار دیگر ظهور یافت. درواقع این مکتب، ازجمله مکاتب کلان اقتصادی است که نقطه عزیمت اقتصاد کلان از اقتصاد کینزی به سمت ایده‌های نوکلاسیکی است. ایده پول‌گرایی در نیمه دوم دهه ۱۹۵۰ مطرح شد. طبق این دیدگاه مانند نظریه مقداری، عامل اصلی تعیین‌کننده درآمد ملی همان تغییر حجم پول است؛ که تغییرات پولی را مقدم بر تغییرات درآمد اسمی و علت آن می‌دانند. کتاب یاد شده توسط پویا جبل عاملی ترجمه شده و انتشارات:دنیای اقتصاد آن را منتشر کرده است. فهرست مطالب کتاب به شرح زیر است:‌

فصل اول: تاریخ اقتصادی

مصاحبه با رابرت اسکیدلسکی

فصل دوم: مکتب کینزی

مصاحبه با جیمز توبین- کینز و اقتصاد کینزی- نقد‌های کینزگرایی

سیاست اقتصادی- پرسش‌هایی که در ژانویه و فوریه ۱۹۹۸ از توبین پرسیدیم

فصل سوم: مکتب پول‌گرایی

مصاحبه با میلتون فریدمن- تحصیلات فریدمن- نظریه عمومی کینز و اقتصاد کینزی- پول‌گرایی- اقتصاد کلان کلاسیکی جدید

مسائل کلی و متدولوژیک- سیاست اقتصادی

فصل چهارم: کلاسیک جدید

مصاحبه با رابرت لوکاس- اطلاعات شخصی

نظریه عمومی کینز و اقتصاد کینزی- پول‌گرایی

اقتصاد کلان کلاسیک جدید- نظریه ادوار تجاری حقیقی