بانک تهی‌دستان
در مقدمه کتاب یونس می‌نویسد که در سال ۱۹۷۴، بنگلادش دچار یک قحطی سراسری شد. دانشگاهی که من به‌عنوان مدیر دانشکده اقتصاد در آنجا مشغول خدمت و تدریس بودم، در جنوب شرقی کشور و در فاصله‌ای بسیار دور از مرکز قحطی واقع‌شده بود. ازاین‌رو در اوایل، اخبار روزنامه‌ها در مورد گرسنگی و مرگ‌ومیر در روستاهای دورافتادۀ شمال کشور، توجه ما را چندان به خود جلب نمی-کرد؛ اما ناگهان در ایستگاه‌های راه‌آهن و اتوبوس پایتخت بنگلادش، یعنی شهر «داکا»، مردمی اسکلت-گونه ظاهر شدند. چیزی نگذشت که این جمعیت اندک، تبدیل به انبوهی از مردم شد. مردم گرسنه، همه-جا دیده می‌شدند. آن‌ها اغلب اوقات به‌گونه‌ای بی‌حرکت نشسته بودند که اگر کسی به آن‌ها می‌نگریست، نمی‌توانست از زنده یا مرده بودنشان مطمئن باشد. همه آن‌ها، مردان، زنان و کودکان، به شکل هم درآمده بودند. افراد پیر همچون کودکان و کودکان همچون افراد پیر به نظر می‌آمدند.
یونس بامطالعه این داده‌ها متوجه هزینه اندک موردنیاز برای خودکفایی این زنان شد و ۸۵۶ تاکا از پول خودش به آن‌ها داد، بدون اینکه بابت این قرض، وثیقه یا سودی دریافت کند. پس‌ازاینکه این افراد این پول را بعد از مدتی بازگرداندند، یونس به بررسی جامعه آماری گسترده‌ای پرداخت تا ببیند آیا این پدیده فقط به همان منطقه محدود می‌شد یا در مناطق دیگر بنگلادش نیز این‌چنین است. او به این نتیجه رسید که چرخه اسارت وام‌گیرندگان در وامهای دریافتی یک امر بسیار رایج در سراسر بنگلادش است. به همین دلیل تصمیم گرفت دست‌به‌کار شود. او به یک بانک محلی رفت و برای این افراد تقاضای وام کرد. بانک این تقاضا را رد کرد. او این تقاضا را یک‌بار دیگر به بانکی در پایتخت برد. او درنهایت در ژانویه ۱۹۷۷، بانک گرامین را تأسیس کرد.
این بانک کارش را با یک سری اصول جدید و کاملاً متفاوت از بانک‌های دیگر در بنگلادش آغاز کرد. گرامین بانک بر این اصل استوار بود که هر انسانی از حق وام گرفتن برخوردار است. وام‌گیرندگان باید یک گروه پنج‌نفری ایجاد می‌کردند و این گروه، همان کارکرد تضمین (وثیقه) را برای بانک داشت. یک وام به دو نفر از اعضای این گروه داده می‌شد. پس‌ازاینکه این وام‌گیرندگان طی ۶ هفته پس از دریافت وام، آن را تسویه می‌کردند، دو نفر دیگر از همان گروه می‌توانستند وام بگیرند. سرپرست گروه معمولاً آخرین نفری است که می‌تواند وام بگیرد. بازپرداخت وام دربردارنده ۵ اصل کلیدی است: (۱) بازه زمانی وام، یک‌ساله است، (۲) اقساط وام به‌صورت هفتگی است، (۳) بازپرداخت از هفته اول پس از دریافت وام آغاز میشود، (۴) نرخ سود وام ۲۰ درصد است و (۵) بازپرداخت در هر هفته ۲ درصد از کل مبلغ وام است و بازپرداخت طی ۵۰ هفته صورت می‌گیرد.
گرامین نظام وام‌دهی خرد به مناطق مختلف بنگلادش برد. این الگو در سایر نقاط جهان نیز مورداستفاده قرارگرفته است. در سال ۱۹۸۷، موسسه‌ای مشابه گرامین بانک در مالزی افتتاح شد و پس از مدتی، موسساتی با این سبک و سیاق در کشورهای فیلیپین، هند، نپال، ویتنام، چین، ایالات‌متحده و نیز منطقه آمریکای لاتین و اروپا شکل گرفت. مدل وامهای خرد گرامین توانسته بر اساس نیازها و الگوهای خاص هر کشور، انطباق یابد. کتاب بانک تهی‌دستان: وامهای خرد و مبارزه علیه فقر جهانی توصیفی از رؤیای محمد یونس برای دنیای بدون فقر است. یونس بر این باور است که کمک‌های خیریه، راه درست دستیابی به دنیایی بدون فقر نیست. او می‌گوید: «مسئله اصلی ایجاد یک زمین‌بازی هموار برای همه انسان‌هاست تا هرکسی از شانس مساوی با بقیه برخوردار باشد.»
موفقیت چشمگیر گرامین بانک در بنگلادش، موجب شده است که این بنیاد خیریه، شعبه‌هایی در بیش از ۵۰ کشور دنیا بر پا کند. همچنین در حال حاضر صدها موسسه خیریه در سرتاسر جهان، برای مدیریت آن بخش از فعالیتهای خیریه خود که به پرداخت وامهای خوداشتغالی مربوط میشود، از الگوی گرامین بانک استفاده میکنند. دکتر غلامعلی فرجادی استاد اقتصاد توسعه در مقدمه چاپ فارسی این کتاب نوشته است: به نظر می‌رسد که ایجاد یک‌نهاد مالی مشابه گرامین بانک در ایران، درصورتی‌که از سوی بخش غیردولتی تاسیس شده و درعین‌حال ایجاد برخی اصلاحات در راستای سازگاری بیشتر با ویژگی‌های بومی ایران را در نظر بگیرد، می‌تواند اثرات مثبت ارزشمندی را در کاهش فقر بر جای گذارد.
انتشارات دنیای اقتصاد
این کتاب که نوشته محمد یونس است مشترکا توسط زهرا عنایتی، علی بابایی، علیرضا خیری و سهیل پور صادقی ترجمه‌شده و انتشارات دنیای اقتصاد آن را منتشر کرده است
