دروازه بازارهای جهانی

محمدحسین بابالو مناطق آزاد در اقصی نقاط جهان و مخصوصاً کشورهای پیشرو (همچون سنگاپور و چین) به عنوان کلیدی برای توسعه و ارتباط با سایر کشورها و اتصال به بازارهای جهانی به‌شمار می‌رود. این رویکرد سال‌هاست که در کشور ما تعقیب شده ولی اغلب به نتیجه دلخواه نائل نشده است. اما باید پذیرفت که ثبات اقتصادی در داخل و ایجاد زمینه برای جذب سرمایه‌گذاری یکی از کلیدهای موفقیت برای توسعه مناطق آزاد است که البته در کنار آن ایجاد فضا برای ارتباط با بازارهای جهانی را نباید نادیده گرفت.

تجمیع این موارد در کنار جذب سرمایه‌گذاری می‌تواند به مثابه لوکوموتیوی ایفای نقش کند که بعد از توسعه مناطق آزاد، به توسعه سایر بخش‌ها در سرزمین مادر منتهی شده و موفقیت‌های مورد نظر را حاصل کند. این رویکرد در چین تجربه شد و موفقیت آن به اقصی نقاط جهان سرایت کرد تا جایی که برخی از کشورها (غالباً کوچک‌تر) وسعت مناطق آزاد را به سرزمین مادری گسترش دادند و در نهایت یک بازار جهانی را به ارمغان آورده و از منافع آن بهره بردند. اما در ایران سال‌هاست که مناطق آزاد به عنوان یک رویکرد مدنظر قرار گرفته و حتی از لحاظ جغرافیایی گسترش یافته ولی انتظارات را برآورده نساخته است. عدم ثبات قوانین همچون قوانین مالیاتی و نقل و انتقالات ارزی، تحریم‌ها و حتی کم‌توجهی دولت‌ها به توسعه فراگیر مناطق آزاد در کنار سیاست‌های تعیین نرخ ارز و بسیاری موارد دیگر موجب شد تا نقش مناطق آزاد کمرنگ شده و حتی در ادبیات بسیاری از افراد برجسته نیز شاهد نقد به این سیاست باشیم. منطقه آزاد ماکو در استان آذربایجان غربی با ترکیه مرز مشترک دارد و همین ویژگی باعث شده تا آن را به عنوان دروازه زمینی اقتصاد ایران به قاره اروپا به شمار آوریم. موقعیت جغرافیایی این منطقه در کنار نزدیکی به راه‌های مواصلاتی موجب شده تا پتانسیل بی‌بدیلی برای تولید به مقصد بازار قاره اروپا مخصوصاً شرق این قاره به‌شمار رود اگرچه ضعف ملزومات توسعه در مناطق آزاد کشور، دامن‌گیر این منطقه مهم جغرافیایی نیز شده است. فرصت‌های اقتصادی با محوریت تولید و صادرات به قاره سبز اگر از نظر فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران و حتی بخش تصمیم‌سازی کلان در کشور جدی‌تر گرفته شده بود، اوضاع بهتری را شاهد بودیم اگرچه تاکنون نیز موفقیت‌های قابل توجهی به ثبت رسیده اما تا اهداف و ایده‌آل‌ها فاصله بسیاری داریم. اما هنوز هم می‌توان از این فرصت‌ها بهره برد و احتمال گشایش‌های اقتصادی شاید بتواند بخشی از عقب‌افتادگی را جبران کند، آن هم برای منطقه‌ای هم‌مرز با ترکیه که از امکان جذب سرمایه‌گذاری خارجی قدرتمندی هم برخوردار است. ثبات قوانین و نگاه ویژه به این منطقه یکی از ملزومات توسعه و شتاب‌دهنده‌ای قدرتمند برای رونق اقتصادی در منطقه آزاد ماکو به عنوان دروازه تجارت با اروپاست که خروجی آن می‌تواند برای منطقه و کشور مفید فایده باشد. فعالیت‌های اخیر اگرچه جرقه‌هایی از خوش‌بینی را صادر کرده ولی عزم تصمیم‌سازان به توسعه این بخش یکی از ملزومات جدی برای رونق اقتصادی این حوزه محسوب می‌شود.