کشت فراسرزمینی؛ نسخه تامین کاکائو برای صنعت شکلات
تولید فراسرزمینی موضوعی است که جزو سیاست‌های کشورهای مختلف بوده و مورد پذیرش نیز قرار گرفته است. به عنوان نمونه ما در حال حاضر در زمینه کشت و تولید پنبه دارای مزیت کلان اقتصادی نیستیم، ولی می‌توانیم با اجاره زمین و سرمایه‌گذاری در کشورهای دیگر، این محصول را در آنجا نیز تولید کنیم. در مورد کاکائو نیز وضعیت نسبتا مشابهی وجود دارد. کشور ما به شدت به این محصول نیازمند است و از سوی دیگر توان تولید آن را ندارد. بنابراین یا باید آن را وارد کرد و یا به سمت کشت فراسرزمینی در مورد این محصول به عنوان استراتژی اقتصادی بلند مدت روی آورد. ایران کشوری است که در حوزه صنعت شکلات و شیرینی که از مصرف کنندگان اصلی کاکائو محسوب می‌شود، دارای موفقیت‌های بزرگ و مزیت رقابتی است و در عین حال بازار مصرف خوبی در اختیار دارد که از منظر کیفی و قیمتی توانسته جایگاه خوبی را در سطح بین‌المللی کسب کند. بنابراین ایران نیاز دارد در زمینه کشت فراسرزمینی محصول مورد نیاز خود اقدامات لازم را به عمل آورد.
شیرینی و شکلات ایران به ۶۵ کشور نیز صادر می‌شود که این موضوع از مطلوبیت محصول حکایت دارد، بنابراین می‌توان با توسعه مزیت‌های تولید در زنجیره تولید و به طور خاص در حوزه تولید کاکائو قدم برداشت. به عنوان نمونه در حال حاضر بلژیک، فرانسه و آلمان که تولید کننده شیرینی و شکلات هستند، مانند ما کاکائوی مورد نیاز خود را در کشور خود تولید نمی‌کنند، ولی از مزیت کشت فراسرزمینی بهره می‌برند.
فعالیت‌های تحقیقاتی
در ایران هنوز در عمل اقدامی در این زمینه انجام نشده است، اما انتظار می‌رود در صورتی که دیپلماسی به کمک این حوزه بیاید و فعالان اقتصادی از این حمایت‌ها در زمینه کشت فراسرزمینی استفاده کنند، بتوان نتایج خوبی در حوزه تامین مواد اولیه مورد نیاز صنعت شیرینی و شکلات به ارمغان آورد.
البته گفته می‌شود به تازگی کشت نهال و درختچه کاکائو به صورت پایلوت در رباط کریم آغاز شده است و در صورتی که این آزمایش پاسخ مثبتی بدهد، می‌توان امیدوار بود که در چابهار تولید این محصول امکان پذیر و حتی در صورت اخذ پاسخ مثبت و تولید محصول به صورت رقابتی به خارج از کشور و در آسیای میانه صادر شود. پیش از این نیز محصول زعفران در مناطق مختلف کشور مورد آزمایش و کشت اقتصادی قرار گرفته است و انتظار می‌رود کاکائو نیز در منطقه چابهار تولید و بهره‌برداری شود. از وزارت جهاد کشاورزی نیز انتظار می‌رود که با کارهای تحقیقاتی و اجرای پایلوت و ارزیابی تولید این محصول به صورت علمی و بر اساس آزمون و خطا این موضوع را بررسی کند.
با این وجود نکته ای که در حوزه کشت فراسرزمینی باید به آن توجه کرد آن است که تولید یک محصول کشاورزی در خاک کشورهای دیگر می‌تواند روابط اقتصادی قوی‌تری را در آینده نیز ایجاد کند و ریسک روابط با سایر کشورهای دنیا را به حداقل برساند. هر فعالیت اقتصادی در کشورهای خارجی می‌تواند یک ارتباط دوسویه باشد و به تولید، سرمایه‌گذاری و تقویت مزیت‌های رقابتی منتهی شود که هم برای کشور میزبان و هم برای ما مزیت خواهد داشت.
دشواری‌های تهیه ماده اولیه
به طور کلی تهیه دانه کاکائو از کشورهای آفریقایی و آمریکای جنوبی دارای دشواری‌های خاص خود است. در حال حاضر ما بزرگ‌ترین کارخانه تولید محصول پودر کاکائو را در ایران داریم که پودر و کره کاکائو را با کیفیت بالا و قیمت مناسب تولید و حتی به شرکت‌های تولیدکننده شیرینی و شکلات دنیا صادر می‌کنیم. عمده محصول کاکائو که به ایران وارد می‌شود از ترکیه است، اما پودر محصولی که ما صادر می‌کنیم به اروپا می‌رود و محصول ایرانی از کیفیت بالاتری نسبت به نوع وارداتی برخوردار است.
هم اکنون انواع برندها در صنعت شیرینی و شکلات در حال تولید محصولات کیفی و با قابلیت صادراتی بالا هستند. بنابراین این حرکت به سمت استفاده از مواد اولیه باکیفیت و تولید کیفی محصول، می‌تواند جای پای تولیدکننده ایرانی را محکم تر کند.
نکته مهم در این زمینه این است که دست دولت از صنعت شیرینی و شکلات کوتاه بوده است و بخش خصوصی در این حوزه ورود کرده و به همین دلیل بهره وری بالا و رشد کیفیت در این صنعت ایجاد و لذا موفقیت‌های پایداری در این زمینه ایجاد شده است. به عبارت دیگر بدون ورود دولت، بخش خصوصی به خودی خود قادر است، تولید را ارتقا بدهد.
با این وجود، کاهش ارزش پول باعث شده تا خرید دانه کاکائو با افزایش قیمت روبه رو شود و علاوه بر آن قیمت این محصول نیز در بورس لندن با نوسانات اندکی روبه رو است. با این حال، افت ارزش پول ملی باعث شده تا قیمت واردات دانه کاکائو افزایش یابد.
کاکائو دارای ارزش بسیار زیادی در حوزه درمانی و غذایی است. برخی تحقیقات نشان داده که کاهش افسردگی، جلوگیری از لخته شدن خون از نتایج درمانی آن است که این ماده غذایی به همراه دارد و به عنوان یک محصول با آنتی اکسیدان بالا شناخته می‌شود. این محصول جلوی پوسیدگی دندان را می‌گیرد، باعث تقویت استخوان می‌شود، خواص ضد التهابی دارد و در جلوگیری از سکته قلبی و مغزی موثر است. به خصوص شکلات تلخ که می‌تواند اثرات مطلوب بسیار بالایی را به خصوص برای افراد سالمند به همراه آورد.
