شش گام برای حفظ باغات

باغات شهر تهران و لکه‌‌های سبز شهری به‌عنوان عنصری جداناپذیر از سیستم شهری، با دو نوع پیدایش طبیعی در دامنه‌‌های البرز و مسیر رود‌دره‌‌های شهر تهران و همچنین ایجاد باغ عمارت‌‌ها در مسیر قنوات و چشمه‌‌ها، منابع ارزشمند سبزی هستند که با استقرار آن در متن توسعه شهری و با توجه به ارزش اقتصادی زمین، حفاظت و نگهداشت آنها برای جلوگیری از سوداگری و ساخت‌وساز در باغات، اتخاذ رویکرد و توجهی ویژه را می‌طلبد. بحث حفاظت و صیانت از باغات شهر تهران با توجه به ارزش‌‌های اکولوژیکی این عرصه‌‌ها برای شهر که ارتقای کیفیت زیست محیطی و تلطیف محیط را در پی دارد از اولویت‌‌های مهم شهرداری تهران است. باغ در شهر تهران علاوه بر ارزش‌‌های اکولوژیکی دارای ارزش هویتی و تاریخی بوده و بخشی از تاریخ و ثروت شهر محسوب می‌شود.

در دسته‌بندی عواملی که باعث تخریب باغ‌‌ها و مزارع شهری تهران شده، در وهله نخست باید به عامل اساسی تغییر ارزش مبادلاتی زمین، باغ و مزرعه اشاره کرد. وقتی باغ ‌ها و مزارعی در محدوده اصلی شهر قرار می‌گیرد، ارزش محصولات تولیدی نسبت به قیمت زمین باغ‌‌ها و مزارع به عنوان زمین شهری، به شدت کاهش پیدا می‌کند، طوری که مالکان تحت تاثیر قیمت مبادلاتی ناشی از عرضه- تقاضا، مترصد فروش باغ و زمین خود و ساختمان‌سازی در آن می‌شوند.

مدیریت شهری و شورای شهر تهران در دوره جدید سعی کردند با شش اقدام مانع از تخریب باغات همچون روند سال‌‌های گذشته شود. اولین اقدام، لغو مصوبه معروف به «برج باغ» بود . در این قالب، در یک معادله برد-برد، کاربری‌هایی همچون ساخت مکان‌‌های تفریحی و خدماتی، جایگزین ساخت برج‌‌ها در باغات شهر شدند. تا از این طریق، از یک سو باغات شهر حفظ شوند و از سوی دیگر مالکان باغات به منافع اقتصادی مورد نظر خود دست‌ یابند. در همین راستا، اقدام دوم شکل گرفت. تصویب مصوبه خانه-باغ  در شورای عالی شهرسازی و معماری کشور که پیش‌‌بینی می‌شود تا حد زیادی از تخریب باغات جلوگیری کند. همچنین در بند «ب» تبصره ۹ بودجه سال ۱۳۹۸ شهرداری تهران مصوب شورای شهر تهران مقرر شده تا درآمد حاصل از اخذ جرایم لایحه حفظ و گسترش فضای سبز در شهر‌ها تماما به منظور تملک و احیاء باغات و اراضی مشجر با اولویت مناطق دارای کمبود در سرانه فضای سبز هزینه شود، اما در دو سال گذشته، علاوه براین اقدامات، گام‌‌های اساسی دیگری نیز در راستای حفاظت از باغات شهر انجام شده است. تهیه، تکمیل و به روزکردن  شناسنامه باغات و اراضی مشجر شهر تهران از اولین اقدامات در حال پیگیری در این حوزه است. مدیریت شهری پایتخت در این رابطه ۶ هزار و ۱۳۸ قطعه از اراضی مشجر شهر تهران را شناسایی و از این تعداد برای ۳ هزار و ۸۹۶  قطعه از آنها شناسنامه درختان و بانک اطلاعاتی تهیه و درخواست مجوز ورود به املاک جهت نگهداری، تنظیم شده است. همچنین تهیه شناسنامه حدود ۲۱۰۰ قطعه از دادستانی تهران خواسته شده که با هماهنگی نیروی انتظامی این اقدام در حال انجام است. نظارت بر نحوه نگهداری باغات توسط مالکان و کمک به آبیاری و احیاء درختان توسط شهرداری نیز اقدام دیگری است که از سوی شهرداری‌‌های مناطق در حال انجام است. در گام دیگری نیز تلاش شده تا با افرادی که عامداً اقدام به خشک کردن درختان و نابودی باغات می‌کنند، برخورد قانونی شود. در این حوزه، هم اکنون ده‌‌ها پرونده شکایت از این افراد در قوه  قضائیه در حال بررسی و طی مراحل قانونی است.

در عین حال، یکی از مهم‌ترین اقداماتی که در این دوره از مدیریت شهری به ویژه طی یکسال اخیر مورد پیگیری قرار گرفته، تملک باغات با هدف جلوگیری از تخریب و تبدیل آن‌ها به بوستان و تفرجگاه عمومی با اولویت مناطق کم برخوردار است. در این رابطه دردوره جدید مدیریت شهری تاکنون ۸ قطعه باغ و زمین مشجر تملک شده که ۵ قطعه از آنها تبدیل به بوستان عمومی شده و بقیه نیز به‌زودی به بوستان عمومی تبدیل خواهند شد و هم‌اکنون نیز پروسه تملک یازده قطعه دیگر از باغات و اراضی مشجر در شهر تهران با اولویت مناطق کم برخوردار در دست اقدام است.

همین‌طور، تولید و بهره‌برداری از سامانه کمیسیون ماده ۷ بمنظور تسهیل در تسریع روند پرونده‌‌های شهرسازی و تعیین کاربری زمین و بایگانی دیجیتال آن جهت تهیه بانک اطلاعاتی کامل و در دسترس جهت نظارت بهینه بر حفظ باغات و اراضی مشجر و اعمال جرایم و آرای صادره از جمله دیگر اقدامات مدیریت شهری برای حفظ باغات است.