فناوری‌های مالی به صنعت پرداخت و بانک می‌آید
فین تک، نقطه اتصال فناوری، پول و صنعت مالی
فین تک از دیروز تا امروز
مدت‌زمان اندکی از ورود موج جدیدی بنام فناوری مالی یا همان فین تک به ایران نمی‌گذرد. البته اندک که می‌گویم در شکل جدید و فعلی آن حدود سه یا چهار سال است که فراگیر شده است؛ اما درواقع، می‌توان ظهور فناوری مالی را در دنیا به سال ۱۹۵۰ هم‌زمان با ورود اولین کارت اعتباری نسبت داد. در ایران هم می‌توان در سه دوره شاهد حضور فناوری مالی بود. دوره اول که می‌توان که در اواخر دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ هست هم‌زمان با ورود دستگاه‌های خودپرداز، کارت‌های بانکی و پایانه‌های فروش است. البته در این میان نباید از موبایل بانک، اینترنت بانک و ستاره مربع‌های محبوب که این روزها بسیار موردتوجه اپراتورها و وزارت ارتباطات هست غافل شد. حدود ۱۳ سال پیش هنگامی‌که پای پایانه‌های فروشگاهی به شبکه بانکی باز شد کسی فکر نمی‌کرد غول‌های بانکداری ایران سرویس‌های قابل‌ارائه روی کارت را به‌راحتی واگذار کنند و شرکت‌های پرداخت الکترونیک یا همان PSP ها موج آغازگر موج دوم فناوری مالی در ایران باشند.
بله حتماً درست حدس زده‌اید این دوران را می‌توان به اوایل دهه ۹۰ و ظهور اپلیکیشن های شرکت‌های PSP بهتر به تصویر کشید. خرید شارژ، پرداخت قبض و در یک سال اخیر امکان کارت به کارت هم به این اپ ها اضافه‌شده است تا فقط مدیریت حساب و سرویس‌های حساب برای بانک‌ها باقی بماند که آن‌هم با ظهور نئوبانک ها به‌زودی از دست خواهند داد. هرچند عده‌ای هم معتقد هستند سرویس‌های بانکی از بین نمی‌روند و متحول خواهند شد. اما موج سومی که اندکی از ظهور آن می‌گذرد پیدایش استارت‌آپ های فین تک هست. فناوری مالی (FINANCIAL TECHNOLOGY) حدود چهار سالی هست که با حدود ۱۰ خط کسب‌وکاری (BUSSINESS LINE) در ایران سروصدای زیادی کرده است و نویدبخش آینده بسیار روشنی برای صنعت بانکداری هست.
چرا باید به فناوری مالی کم‌توجه نبود؟
در سال‌های اخیر دو عامل کلیدی باعث تغییر سبک زندگی مردم و به دنبال آن طراحی سرویس‌ها و خدمات مالی جدید شده است. افزایش ضریب نفوذ اینترنت همراه و فراگیر شدن استفاده از تلفن‌های هوشمند دوعاملی هستند که تأثیر بسیار زیادی بر سبک زندگی روزمره مردم گذاشته اندا ین تغییرات در برخی از موارد حتی باعث تغییر فرهنگ و ایجاد خرده‌فرهنگ‌های جدید هم شده است. نکته مهم بعدی که باید بانک‌ها به آن توجه کنند تغییرات سنی در هرم جمعیتی هست که می‌توان به ظهور نسل هزاره یا millenium اشاره نمود این نسل دارای نیازهای متفاوتی با نسل‌های قبلی خود می‌باشند و اکثراً دیجیتال هستند آن‌ها تمام امور روزمره خود را از طریق وب و دستگاه‌های موبایل انجام می‌دهند. اینجا جایی است که فین تک وارد بازی می‌شود و برای ایجاد تحولی عظیم مشغول به بازطراحی نسل جدیدی از خدمات مالی می‌شوند. استارت‌آپ های فین تک به دلیل اینکه از بدنه چابکی برخوردارند و در یک حوزه تخصصی تمرکز می‌کنند همیشه در شناسایی نیازهای مشتریان و طراحی خدمات و سرویس‌های مطلوب و کاربردی پیش‌قدم هستند و به عبارتی دو دوتای آن‌ها چهارت است. در ادامه برای آشنایی بیشتر با این صنعت نوظهور به معرفی اکوسیستم یا زیست‌بوم فین تک خواهم پرداخت.
ذینفعان داخلی یا بازیگران اصلی
اگر از علاقه‌مندان به مطالعه مبانی مدیریت استراتژیک باشید حتماً می‌دانید که در محیط هم ذینفعان داخلی وجود دارد و هم ذینفعان خارجی. از این منظر می‌توان برای اکوسیستم فین تک ایران ذینفعان داخلی و خارجی متصور بود. ذینفعان داخلی اکوسیستم فین تک کشورمان، شامل بازیگرانی می‌شوند که به‌طور مستقیم می‌توانند بر روی این زیست‌بوم تأثیرگذار می‌باشند که در نگاه اول می‌توان به استارت‌آپ های فین تک اشاره نمود. آن‌ها (فین تک‌ها) با تمام استارت‌آپ هایی که در ایران می‌شناسید متفاوت هستند و علیرغم مشکلات و موانع معمول جهت ارائه خدمت یا محصول دارای یک مشکل بسیار بزرگ بنام اعتماد هستند تا بتوانند به زیرساخت‌های پرداخت الکترونیک و شبکه بانکی کشور متصل شوند. پس همین‌جا می‌توان نتیجه گرفت، بانک‌ها، شرکت‌های پرداخت الکترونیک، استارت‌آپ های فین تک از بازیگران اصلی و ذینفعان داخلی این اکوسیستم هستند که هرکدام به نحوی در این زیست‌بوم مشغول ایفای نقش هستند.
اما این اکوسیستم هنوز هم بازیگران کلیدی دیگری دارد که می‌توان از شرکت‌های ارائه‌دهنده راهکارهای بانکی، شرکت‌های بزرگ فناوری، سرمایه‌گذاران خطرپذیر و مراکز رشد و شتاب‌دهنده‌ها که این روزها رشد چشمگیری هم داشته‌اند نام برد. در سال‌های اخیر شرکت‌های بزرگ فناوری و ارائه‌دهندگان راهکارهای بانکی با برگزاری رویدادهایی بانام‌های مختلف در این‌یکی دو سال اخیر اقدام به حمایت از استارت‌آپ های فین تک نموده‌اند. هرچند این رویدادها نقاط قوت وضع‌هایی هم دارد ولی در کل برگزاری این رویدادها توانسته تا حدودی شبکه بانکی و شرکت‌های پرداخت الکترونیک را گوش‌به‌زنگ نماید؛ اما با توجه به مشکلات موجود ازجمله روشن نبودن مسیر و مشخص نبودن مدلی واضح برای تعامل با این استارت‌آپ ها هنوز نتوانستند موفقیت‌های چشمگیری کسب کنند ولی مطمئناً در آینده اتفاقات بسیار خوبی خواهد افتاد
ذینفعان خارجی اکوسیستم فین تک یا مهمانان ناخوانده
و اما ذینفعان خارجی که این روزها می‌توان آن‌ها را به‌عنوان مهمان‌های ناخوانده این اکوسیستم تعبیر نمود، نهادها، سازمان‌ها و یا حتی افرادی هستند که علیرغم تأثیر غیرمستقیمی که بر روی این اکوسیستم دارند ولی از توان بالقوه‌ای برخوردارند و می‌توانند تأثیر مستقیمی بر روی این اکوسیستم ایجاد نمایند به‌طوری‌که گاهی اوقات منجر به تعطیلی کسب کارهای نوپای فناوری مالی شده‌اند. فین تک در ایران فرق بنیادینی با دنیا ندارد. تنها فرق آن این است که یک پارامتر جدی دیگری بنام رگولاتوری به آن اضافه‌شده است. به دلیل سرعت بسیار بالای رشد فناوری، قانون‌گذار همیشه چند قدم عقب‌تر هست و همین موضوع به یکی از موانع رشد کسب‌وکارهای فناوری مالی در ایران تبدیل‌شده است. رگولاتور همان‌طور که از نامش پیداست وظیفه تنظیم مقررات و بازار را بر عهده دارد اما در ایران حداقل این‌گونه نبوده و آن‌ها به مدل کسب‌وکار شرکت‌ها و نوع فعالیت آن‌ها جهت می‌دهند و آزادی عملی که در فضای بین‌المللی وجود دارد را از آن‌ها می‌گیرد. در سال‌های اخیر رگولاتوری نه‌تنها در حوزه فناوری‌های مالی بلکه در سایر موارد هم موضع مشخصی نداشته و منفعل عمل کرده است و از استراتژی ببینیم چی میشه یا سکوت پیروی کرده است. البته اتفاقات خوب هم در این دو سال اخیر کم نبوده است که می‌توان به ارائه مجوز پرداخت یاری اشاره کرد که در زمان نگارش این یادداشت ۲۰ شرکت برای دریافت این مجوز مشغول گذراندن آزمون‌های امنیتی و فنی هستند.
مهمانان ناخوانده اکوسیستم به‌جز رگولاتور
از رگولاتور که گذر کنیم به چند سازمان برخورد می‌کنیم که مطرح‌ترین آن‌ها سازمان تجارت الکترونیک با ای نماد معروفش، پلیس فتا، کمیته فیلترینگ (صاحب دکمه معروف فیلتر)، سازمان نظام صنفی رایانه‌ای (که طی این سال‌ها همواره پشتیبان حوزه فناوری مالی بوده است) و اخیراً مدعی تازه‌واردی بنام اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی نام برد. موازی کاری و تعدد مجوز برای کسب‌وکارهای نوپا موضوعی است که نه‌تنها در حوزه فناوری مالی مطرح است بلکه در تمام اکوسیستم جوان استارت‌آپ‌ی ایران به چشم می‌خورد. فیلترینگ غیرهوشمندانه یکی از موضوعات بسیار مهمی است که طی سال‌های گذشته خسارات جبران‌ناپذیری به کسب‌وکارهای نوپای حوزه فناوری مالی زده است. به‌طوری‌که در بهار سال گذشته با فیلترینگ چهار درگاه پرداخت دویست هزار کسب‌وکار کوچک و خانگی با مشکلات فراوانی روبرو شدند.در حال حاضر حوزه فین تک در کشور با چالش‌های زیادی همراه است که می‌توان به نامشخص بودن موضع رگولاتور به این حوزه، روشن نبودن نحوه تعامل استارت‌آپ ها با بانک‌ها، مسائل حقوقی و فیلترینگ‌های گاه‌وبیگاه این استارت‌آپ ها اشاره نمود که البته می‌توان عدم هماهنگی نهادهای ذیصلاح در تدوین چارچوب برای ادامه فعالیت فین تک‌ها را هم به این دلایل اضافه نمود.
مشکلات حقوقی استفاده نامتعارف کاربران از این پلتفرم‌ها هم یکی دیگر از مسائلی است که طی این سال‌ها به دلیل خلأ قانونی قانون‌گذار و ناآشنایی با مدل‌های کسب‌وکاری نوین مشکل‌آفرین شده است. حرکت روبه‌جلوی استارت‌آپ‌‌های فین تکی در ایران همچنان ادامه دارد ولی این حرکت روبه‌جلو با چالش‌ها و مشکلات فراوانی همراه است. شاید تنها چیزی که مانع از ایستادن این روند روبه‌جلو شده، روحیه استارت‌آپ‌ی و خستگی‌ناپذیر آن‌هاست. علیرغم محدودیت‌های فراوان ازجمله مبهم بودن فضای کسب‌وکار و نبود چارچوب مشخص و از همه مهم‌تر فیلترینگ‌های غیرهوشمندانه این استارت‌آپ ها که ضربه‌های شدیدی به کسب‌وکار آن‌ها وارد می‌کند، همچنان شاهد رشد و افزایش گروه‌های فین تک در ایران هستیم. اما با تمام مسائل و مشکلاتی که در بالا به آن پرداخت شد و با نگاهی به گذشته می‌توان دریافت که اوضاع رو به بهبود است و امید برای روزهای خوب در حوزه فناوری مالی خیلی دور از ذهن نیست.
در آخر؛ نمایشگاه الکامپ، شبکه‌سازی و دیگر هیچ
یکی از بهترین رویدادهایی که هرساله در حوزه الکترونیک، تجارت الکترونیک و کامپیوتر برگزار می‌شود نمایشگاه الکامپ است. البته این رویداد تا رسیدن به کلاس رویدادهای جهانی و حتی همین جیتکس که در بغل گوش ما برگزار می‌شود راه بسیار طولانی را در پیش دارد؛ اما این نمایشگاه همیشه با اقبال خوبی همراه بوده و هرساله درحال‌توسعه و بهبود مخصوصاً در بخش استارت‌آپ‌ی نمایشگاه است. در چند سال گذشته این نمایشگاه با افولی همراه بوده است اما از سال گذشته با تغییر رویکرد محسوسی مواجه بوده است. همکاری‌ها و شبکه‌سازی‌ها بیشتر در نمایشگاه‌ها شکل می‌گیرد. حضور در نمایشگاه‌ها و ملاقات با اهالی صنعت یک گام بسیار مهم است. وقتی تمام اهالی و فعالین صنعتی یکجا دورهم جمع می‌شوند باعث ایجاد همکاری و شکل‌گیری ساختار صنفی خواهد شد و همین شکل‌گیری ساختار، به آینده کسب‌وکارهای آن صنف و ترسیم نقشه راه کمک خواهد کرد. شبکه‌سازی صنفی بین همکاران یک صنعت مهم‌ترین دستاورد حضور در نمایشگاه است.
ارسال نظر