عضو هیات ریسه شورای ملی زعفران مطرح کرد:
راه حمایت از کشاورز گران کردن زعفران نیست
لطفا خودتان را معرفی کنید.
من علی حسینی هستم عضو هیات رییسه شورای ملی زعفران ایران از بدو تاسیس تاکنون و مسوول کمیته فراوری و بهبود کیفیت زعفران در شورا
در چند دهه اخیر صنعت زعفران چه فراز و فرودهایی را تجربه کرده است؟
زعفران در ایران قدمتی چند هزار ساله دارد و از تعیین خراج پادشاهان با زعفران تا مصارف دارویی و غذایی جایگاه این گیاه ارزشمند همچنان در جهان به عنوان گرانبهاترین روییدنی زمین حفظ شده است. ایران بزرگترین تولید کننده زعفران دنیاست و حدود ۹۰ درصد تولید این محصول را در اختیار دارد. زعفران محصولی است که قابلیت استفاده از آن در بیشتر فراورده‌های غذایی، آشامیدنی، دارویی و حتی آرایشی به منظور استفاده از مزیتها و تاثیر مثبت آن بر سلامتی انسان مورد توجه بسیاری از صاحبان صنایع قرار گرفته است، اما استفاده از این گیاه که در صدر فراورده‌های گیاهی ارزشمند جهان قرار دارد در کشور ما تنها به مصرف کم در موادغذایی محدود شده است. در حالی که کشف قابلیتها و استفاده از زعفران در بیشتر کشورهایی که تنها واردکننده زعفران هستند دائما رو به افزایش است و این بدین معناست که صنعت فراورده‌های تبدیلی از زعفران بدون وقفه رو به رشد است، بخشی از این رویکرد مربوط به کنار گذاشتن مصرف فرآوردههای شیمیایی در بیشتر محصولاتی که مورد استفاده انسان قرار می گیرد و مصرف تولیدات طبیعی و گیاهی به عنوان بخش عمده مواد مصرفی در محصولات غذایی، دارویی، آرایشی و آشامیدنی است.
زعفران در سبد خانوار ایرانی و میزان تولید این محصول در کشور ما چه جایگاهی دارد؟
کسب ارزش واقعی محصولاتی همچون زعفران در گرو رشد و شکوفایی صنایع تبدیلی آن در داخل کشور است، اکنون دیگر به زعفران به عنوان یک محصول لوکس و اشرافی نگاه نمیشود، بلکه استفاده از زعفران در بسیاری از تولیدات دارویی و فراورده‌های بهداشتی با توجه به گزارشهای متعدد خبری در جهان درباره نتایج تحقیقات علمی جایگاه ویژهای کسب کرده است. تولید زعفران در ایران طی چهار دهه حدود ۲۰ برابر افزایش یافته است که بخش عمده این افزایش سطح زیر کشت ناشی از خشکسالی های پیاپی و کاهش منابع آبی در مناطق مختلف کشور بوده است، در واقع با پیشروی خشکسالی و بحران آب کشت زعفران نیز در سایر استان‌ها توسعه یافته است، هم اکنون حدود ۳۰ استان کشور در گیر کشت زعفران شده اند و سطح زیر کشت از ۱۰۰ هزار هکتار فراتر رفته است، اما به دلیل عدم آموزش صحیح کشاورزان تولید در واحد سطح از شش کیلو گرم در دهه ۶۰ به کمتر از ۴ کیلو در دهه اخیر کاهش یافته، به عبارتی ما با صرف منابع بجای ۶۰۰ تن زعفران فعلأ حدود ۳۵۰ تن تولید می‌کنیم، این متوسط تولید در شأن کشوری که شعار پیشتازی در تولید زعفران را می‌دهد نیست. این امر بیانگر واقعیتی است که باید به دلایل این نقصان عملکرد پرداخت، در حالی‌که طی چند سال اخیر، چند برابر شدن اراضی تحت کشت زعفران به مناطق برخوردار از زمینهای مرغوب و آب فراوان تعلق دارد، اما دلیل نقصان تولید به درستی مورد کنکاش قرار نگرفته است، اگر چه دقت هر چه بیشتر برای تولید محصولی برابر با خواسته مشتری مورد توجه غالب تولیدکنندگان بوده، اما همواره کاهش عملکرد با افزایش سطح زیر کشت جبران شده و منابع بیشتری صرف پاسخ به نیاز بازار شده است.
در حال حاضر می توان گفت که سهم بیشتر از ۹۰ درصدی تولید جهانی زعفران در ایران با توجه به سطح زیر کشت دو استان خراسان رضوی و جنوبی نتیجه صرف هزینه‌ای حدود دو برابر تولید کنونی است. اگر سهم تولید زعفران در هر هکتار را به طور میانگین ۵ کیلوگرم (عدد تولید در مزارع زعفران طی سالهای ۱۳۵۰ تا ۱۳۷۰) در نظر بگیریم، باید از ۶۳ هزار هکتار زعفران کاری دو استان، بالغ بر ۳۱۵ تن زعفران برداشت کنیم، حال چرا به این رقم حداقل که در اختیار داشته‌ایم نمیرسیم. توجه جدی به کیفیت برابر با خواسته مشتری طی سالهای اخیر موجب شد تا خواسته خریدار به گوش تولیدکننده برسد و کیفیت به طرز چشمگیری ارتقاء یافت، اما نباید فراموش کنیم که وضعیت سکون موجب ظهور رقبا و از دست دادن تدریجی وضعیت فعلی خواهد شد، بنابراین تغییر مدام در شرایط تولید به منظور بهبود کیفیت، کاهش قیمت تمام شده، افزایش عملکرد و ایجاد صنایع تبدیلی مرتبط با زعفران اجتناب ناپذیر است.
در نهایت حیات زعفران در بخشی از کشورمان با ادامه حیات صدها هزار خانوار کشاورز که با حداقل امکانات طبیعی و بارندگیهای بسیار اندک سالیانه در روستاها ماندهاند و به زندگی (میتوان گفت محقرانه) خود ادامه میدهند گره خورده است، پس توجه جدی به این قشر عظیم در منطقهای محروم بدون تردید خشنودی خداوند را نیز در پی خواهد داشت.
چرا با وجود اینکه اقلیم ایران برای کشت محصول مناسب است، سرمایه گذاری در این بخش صورت نمی‌گیرد؟
دلیل اصلی آن این است که صنایع تبدیلی در حوزه زعفران نزدیک به صفر است و ما تمام تلاشمان را برای خام فروشی به کار می‌بریم و هر سال دست چند نفر را هم به عنوان صادر کننده نمونه بالا می‌بریم، اگر چه تلاش صادرکنندگان قابل تقدیر است، اما انگیزه برای تولید و صدور فراورده‌های دیگری از زعفران هم به وجود نخواهد آمد.
چرا صنایع تکمیلی برای ارتقا بهره وری ظرفیت فعلی وجود ندارد و کشورهایی مثل اسپانیا باید تبدیل به برند بشوند؟
متاسفانه تفکر گران خریدن از کشاورزان راه را برای انگیزه و تلاش جهت افزایش تولید در هکتار و بهبود کیفیت از بین برده است ما می‌خواهیم جبران زحمات کشاورزان را با گران کردن بیشتر محصول جبران کنیم در حالی‌که راه حل افزایش درآمد برای قشر زحمت کش، این نیست، کالایی مانند زعفران که قابلیت تولید آن در بسیاری از مناطق کره زمین وجود دارد و نگاه بازار کلا به صادرات آن دوخته شده است، اگر به درستی مدیریت نشود به راحتی از دست ما خارج می‌شود، ما بزرگترین تولید کننده زعفران در جهان هستیم، اما تنها تولید کننده زعفران در دنیا نیستیم، پس مراقبت و حفاظت از این جایگاه مستلزم هوشیاری فراوان است. اگر از امروز به دنبال ارتقای تکنولوژی، برنامه‌های میان‌مدت بازاریابی و همچنین تقویت برندینگ زعفران باشیم می‌توانیم با این کشورها وارد رقابت شده و کماکان بازار زعفران را در اختیار بگیریم وگرنه به طور قطع برای رقابت مشکل پیدا می‌کنیم.
دلیل اینکه بخش خصوصی توان خود را برای تبلیغات و برندینگ این صنعت تجمیع نمی‌کند و انتظار کمک از دولت دارد، چیست؟!
بخش خصوصی در بخش زعفران چیزی کم نگذاشته است، اما ظاهرا متولیان امر که بودجه عمومی کشور در اختیار آنان است تا شرایط را برای کسب و کار سالم و بی دغدغه فراهم کنند انگیزه‌ای برای بهبود شرایط ندارند، می‌گویند کارمردم توسط خودشان باید دنبال شود، اما ابزار کار و جرات ریسک را از بخش خصوصی می‌گیرند، بازارهدف زعفران طی ۴۰ سال اخیر رشد چشمگیری داشته است هر چند در مقایسه با انتظاری که داریم بسیار اندک است ، اما همین رشد اندک مرهون تلاش و هزینه‌های سرسام آوری بوده که بخش خصوصی به تنهایی به دوش کشیده است.
ارسال نظر