رانندگی زنان، راهی برای احیای اقتصاد عربستان

سال‌های سال، اعمال محدودیت بر رانندگی زنان در عربستان، اقتصاد زیرمجموعه‌ای نامناسبی را ایجاد کرده بود که به مردانی که زنان را به این طرف و آن طرف می‌بردند اختصاص داشت. خانواده‌های ثروتمندتر، کلا راننده‌های تمام وقت استخدام می‌کردند که اغلب هم از کارگران مهاجر بودند. اخیرا هم اپلیکیشن‌های کرایه اتومبیل مثل اوبر و کریم (Careem) دبی، گزینه‌های ارزان‌تری را در اختیار گذاشته‌اند.

در کشوری که ۳۲ میلیون نفر جمعیت دارد، این اقتصاد زیرمجموعه درآمدزایی نسبتا خوبی داشته است. طبق اعلام روزنامه عرب نیوز، حداقل ۸۰۰ هزار مرد، عمدتا از جنوب آسیا، که به عنوان راننده برای زنان عربستانی کار می‌کنند، حقوقی معادل ۴۰۰ دلار در ماه برای خدماتی که ارائه می‌دهند دریافت می‌کنند؛ به علاوه هزینه‌های متعدد دیگر. آماری که اوبر منتشر کرده، نشان می‌دهد ۸۰ درصد کاربران آن در عربستان زنان هستند، درحالی که دیگر اپلیکیشن‌های کرایه اتومبیل نیز عمدتا روی کاربران زن مانور می‌دهند.

مدثر شیخه، بنیان‌گذار اپلیکیشن کریم در سال ۲۰۱۵ در مصاحبه با روزنامه لس‌آنجلس تایمز گفته بود: «زنانی در عربستان هستند که روزانه ۵ تا ۱۰ سفر با اپلیکیشن ما انجام می‌دهند. چنین رفت‌وآمدی را در هیچ جای دیگر شاهد نیستیم.» اگر تعداد زنان راننده در عربستان زیاد شود، این صنعت کاملا متحول می‌شود. صدها هزار راننده استخدامی ممکن است مجبور شوند به دنبال کار جدیدی بگردند یا حتی عربستان را ترک کنند. با اینکه هم اوبر و هم کریم پس از اعلام حکم اخیر پادشاه عربستان، از رانندگی زنان در این کشور حمایت کرده‌اند، اما آینده اقتصادی‌شان دیگر مثل گذشته تضمین‌شده نیست.

اگر کسانی که سرویس‌های رانندگی در عربستان ارائه می‌کنند با شرایط مبهم روبه‌رو هستند، در عوض فروشندگان خودرو امیدهای بیشتری پیش رو دارند. تعجبی ندارد که تولیدکنندگان بزرگی همچون فورد و فولکس‌واگن آگهی‌هایی منتشر کرده‌اند که در آن به زنان عربستان به خاطر این سیاست جدید تبریک گفته‌اند. زنان عربستانی نیز از هشتگی در توییتر استفاده کرده‌اند تا ابراز کنند چه نوع خودروهایی را دوست دارند بخرند.

اما پیش‌بینی اینکه افزایش خرید خودرو چقدر واقعا تحقق یابد، دشوار است. خانواده‌های ثروتمندتر عربستان با مرخص کردن راننده‌های شخصی خود، صرفه‌جویی مالی بیشتری می‌کنند. اما خیلی از آنها در حال حاضر خودروهایی دارند که زنان خانواده‌ هم می‌توانند از آن استفاده کنند. در ضمن، خانواده‌های ضعیف‌تر، احتمالا توان مالی خرید خودروی جدید را ندارند، چه برسد به اینکه متحمل هزینه‌های دیگر مثل آموزش رانندگی و غیره شوند.

همه چیز بستگی به این دارد که عربستان سعودی چگونه این سیاست جدید خود را اجرایی کند. کمیته‌ای برای این منظور تشکیل شده تا ظرف ۳۰ روز نحوه اجرای حکم سلطنتی را بررسی کند. ظاهرا قوانین سفت و سخت سرپرستی مردان در عربستان همچنان پابرجا خواهد بود؛ واقعیتی که در صورت مانع شدن خویشاوندان مرد هر زن، می‌تواند جلوی رانندگی کردن او را بگیرد.

مقامات سلطنتی عربستان مدت‌ها در خفا پیشنهاد داده‌اند که تمایل دارند آزادی‌های بیشتری به زنان بدهند، اما باورهای اجتماعی محافظه‌کارانه در میان جمعیت عامه، جلوی اصلاحات را گرفته است. به هر حال، همواره اندکی سیاست عملی در مورد چگونگی اجرای قانونی ممنوعیت رانندگی زنان وجود داشت. به‌عنوان مثال، زنان بادیه‌نشین مدت‌ها بدون داشتن گواهینامه در روستاها رانندگی می‌کردند. همچنین زنان در شهر ظهران که دفتر مرکزی شرکت ملی نفت سعودی آرامکو در آن قرار دارد، رانندگی می‌کنند. برخی کارشناسان به عرضه عمومی سهام آرامکو در آینده‌ای نزدیک، به عنوان دلیل اقتصادی اقدام ریاض برای صدور مجوز رانندگی زنان اشاره می‌کنند؛ با این توجیه که هر چه تعداد رانندگان بیشتر باشد، سود این شرکت هم بیشتر است.

بین شرکت آرامکو و حکم سلطنتی پادشاه عربستان، ارتباط اقتصادی بزرگی وجود دارد، اما دلیل اصلی کمی پیچیده‌تر از آن است. سال‌ها روند کاهش قیمت نفت، دولت عربستان را به بازنگری در مورد آینده اقتصادی فراتر از دلارهای نفتی و در نتیجه عرضه عمومی سهام آرامکو، واداشته است. این طرح اصلاحاتی بزرگ، تحت عنوان چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان و به رهبری محمد بن سلمان، شاهزاده ۳۲ ساله سعودی، تصریح می‌کند زنان جوان تحصیلکرده عربستان که در حال حاضر سهم اندکی در اشتغال این کشور دارند، به آینده اقتصادی آن پیوند خورده‌اند.  محمد بن سلمان تصریح کرده که دولت عربستان قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ مشارکت نیروی کار زنان را از ۲۲ درصد به ۳۰ درصد افزایش دهد. برداشتن محدودیت قانون رانندگی زنان ممکن است از جهاتی برای مقامات سلطنتی عربستان پرریسک باشد، اما یک راه روشن برای سوق دادن اقتصاد این کشور در مسیر درست است.

 

منبع: Washington Post