چرایی سرمایه‌گذاری سنگین حوزه انرژی آمریکا در آفریقا
اگرچه در حال حاضر ، سنگین‌ترین حضور قدرت‌های بزرگ در پروژه‌های زیرساختی و معدنی آفریقا متعلق به چین است؛ اما ایالات متحده نیز از سال ۲۰۲۲ به این سو، تلاش زیادی برای حضور و سرمایه‌گذاری چشمگیر در آفریقا داشته است. نمایندگان وزارت خزانه‌داری ایالات متحده، هفته آخر بهمن ماه با حضور در کنفرانس معدنکاوی آفریقا که در شهر ژوهانسبورگ برگزار شد؛ حضور یافته و تلاشی گسترده در خصوص رایزنی‌های مربوط به شرکت در پروژه‌های زیرساختی به کار بستند. اگرچه تا چند سال پیش از این، قاره آفریقا کانون تمرکز و سرمایه‌گذاری‌های آمریکا محسوب نمی‌شد، اما طی سال‌های اخیر شاهد رشد بی‌سابقه حضور سنگین این کشور در پروژه‌های بزرگ سرمایه‌گذاری روی زیرساخت‌های این قاره هستیم.
یکی از دلایل حضور آمریکا در آفریقا جلوگیری از نفوذ گسترده و رو به رشد چین در این قاره است؛ اما همان‌طور که گفته شد، نیاز به تامین کبالت مورد استفاده در خودروهای الکتریکی، نیروگاه‌های خورشیدی و بادی و دیگر بخش‌های انرژی‌های تجدیدپذیر، انگیزه واشنگتن برای حضور در آفریقا را دوچندان می‌کند. «توماس شیهی» محقق اندیشکده صلح ایالات متحده با تاکید بر حضور هیات عالی رتبه این کشور در کنفرانس معدنکاوی آفریقا گفت: طی دو سال گذشته، دولت بایدن تمرکز زیادی روی بخش انرژی‌های تجدیدپذیر داشته که همین امر، منجر به افزایش فعالیت بی‌سابقه آمریکا در سرمایه‌گذاری روی پروژه‌های زیرساختی قاره آفریقا شده است. همچنین، باید این نکته را نیز در نظر داشت که آفریقای مرکزی سرشار از معادن بزرگ فلز مس بوده و به همین دلیل، از این منطقه تحت عنوان «کمربند مس» آفریقا نیز یاد می‌شود. فلز مس نیز مانند کبالت، از ملزومات بسیار مهم در تولید و ذخیره‌سازی انرژی الکتریکی محسوب شده و در حقیقت، سرمایه‌گذاری در این منطقه از آفریقا، بخش قابل‌توجهی از مس موردنیاز آمریکا را نیز تامین خواهد کرد.
چینی‌ها از دهه ۱۹۷۰ میلادی، حضور خود در بخش معادن کبالت و مس آفریقا را افزایش داده و امروزه، اکثر معادن این دو عنصراستراتژیک در دستان شرکت‌های چینی قرار دارد. چین همچنین پروژه‌های بزرگی چون اتصال ریلی کمربند مس زامبیا به بنادر تانزانیا در سواحل شرقی قاره آفریقا را در دست دارد. این اتصال ریلی بزرگ قرار است در قالب یک کریدور ریلی عمل کرده و محصولات معدنی مورد استخراج شرکت‌های چینی را پس از حمل به سواحل شرقی آفریقا، راهی این کشور کند.در همین راستا، ایالات متحده نیز در ماه مه سال ۲۰۲۳ از تصمیم خود برای سرمایه‌گذاری بر روی توسعه زیرساخت‌های ریلی جمهوری دموکراتیک کنگو و اتصال این کشور به بندر لوبیتو در سواحل غربی آنگولا خبر داد. واشنگتن همچنین قرار است بخش‌های زیرساختی نابود شده در آنگولا از دوران جنگ داخلی در این کشور طی دهه ۷۰ میلادی (جنبش‌های مربوط به استقلال آنگولا از پرتغال) را نیز بازسازی کند. این خط ریلی جدید که از آن تحت عنوان «کریدور ریلی لوبیتو» یاد می‌شود، میزان زمان حمل کبالت و مس استخراجی از معادن کنگو تا سواحل آنگولا را تا حد چشمگیری کاهش خواهد داد.
ارزیابی موسسه صلح آمریکا از سرمایه‌گذاری واشنگتن در آفریقا
موسسه صلح آمریکا (USIP) در دسامبر سال ۲۰۲۲ و یک هفته پیش از برگزاری نشست بزرگ میان ۵۰ رهبر کشورهای آفریقایی و واشنگتن، گزارش جالبی از ارزیابی خود نسبت به همکاری‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری ایالات متحده در آفریقا منتشر کرد. در این گزارش به نکات جالبی اشاره شده که در ادامه به بررسی کلیات آن خواهیم پرداخت.
موسسه صلح آمریکا، استراتژی کلان دولت بایدن برای توسعه سرمایه‌گذاری آمریکا در آفریقا که دراوت سال ۲۰۲۲ به صورت رسمی توسط رئیس‌جمهور این کشور امضا و ابلاغ شد را مبنای تحرکات آمریکا در این زمینه می‌داند. در حقیقت، این موسسه دلایل حضور واشنگتن در آفریقا را به دو بخش مهم تقسیم می‌کند که عبارتند از: دستیابی آمریکا به منابع با ارزش معدنی آفریقا و مقابله با رشد و نفوذ رو به گسترش چین در قاره سیاه.
این موسسه معتقد است که اگرچه چینی‌ها حضور قوی‌تر و قدیمی‌تری نسبت به آمریکا در آفریقا دارند، اما تمامی کشورهای آفریقایی از حضور آمریکا در این قاره حمایت می‌کنند. این موسسه طرح ابتکار کمربند و جاده و سیاست‌های ضد استعماری چین از دهه ۹۰ میلادی تا به امروز را از جمله عوامل اصلی و مهم حضور پکن در آفریقا تلقی کرده و معتقد است که آغاز سرمایه‌گذاری ۲۵۴ میلیون دلاری چین در آفریقا از سال ۲۰۲۱ و تبدیل شدن این کشور به عنوان بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار خارجی در میان کشورهای آفریقایی، گوی رقابت را تا حد زیادی از واشنگتن ربوده است.
نکته مهم دیگر در ارزیابی‌های USIP از حضور چین در آفریقا، به تقسیم‌بندی نوع این حضور بازمی‌گردد. این موسسه معتقد است که هر گونه حضور چین در آفریقا را نمی‌توان به منزله تهدید علیه منافع آمریکا ارزیابی کرد. به اعتقاد موسسه صلح آمریکا، اگرچه مواردی چون ساخت نخستین پایگاه فراسرزمینی ارتش چین در جیبوتی (۲۰۱۷) به ضرر آمریکا خواهد بود، اما رقابت دو کشور در زمینه استخراج‌های معدنی یا حضور در دیگر پروژه‌های زیرساختی آفریقا تهدیدی علیه منافع واشنگتن به حساب نمی‌آید. ارزیابی USIP این است که با توجه به استقبال مردم و دولت‌های آفریقایی از سرمایه‌گذاری‌های هر دو کشور چین و آمریکا، دلیلی برای نگرانی از حضور چین در آفریقا وجود نداشته و ایالات متحده نیز می‌تواند به فعالیت‌های تجاری خود در این قاره ادامه دهد.موسسه صلح آمریکا اما در توصیه خود به دولت این کشور، معتقد است که رقابت واشنگتن و چین در آفریقا باید از طریق افزایش حضور در پروژه‌های زیرساختی از جمله نیروگاه‌های انرژی سبز، راه‌آهن و خطوط جاده‌ای، ساخت بیمارستان و مراکز آموزشی و... صورت پذیرد.
