صندوق‌های سرمایه‌گذاری؛ برقرار‌کننده تعادل بین ترجیحات شخصی و اهداف مالی
فرضیهای برای سبد بهینه
باتوجه به رسالتی که هریک از انواع مختلف صندوق‌های مذکور بر عهده دارند، این فرصت را در اختیار سرمایه‌گذاران با سلایق مختلف قرار می‌دهند تا آنها بتوانند باتوجه به ویژگی‌های رفتاری خود به‌طور غیرمستقیم در طیف وسیعی از دارایی‌ها سرمایه‌گذاری کنند و همچنین برخی دیگر از صندوق‌های سرمایه‌گذاری
(همچون صندوق‌های جسورانه، خصوصی) علاوه‌بر اینکه امکان سرمایه‌گذاری اقشار مختلف جامعه را در بنگاه‌های اقتصادی و بخش واقعی اقتصاد فراهم میکنند، این امکان را نیز به شرکت‌ها می‌دهند تا سرمایه مورد‌نیاز خود را برای راه‌اندازی، فعالیت و حتی خروج از بحران شرکت تامین کنند. درحال‌حاضر بیش از ۱۷۰صندوق سرمایه‌گذاری قابل‌معامله فعال در ۱۶نوع مختلف در بازار سرمایه وجود دارد که ارزش دارایی‌های تحت‌تملک آنها در ۸آذرماه سال۱۴۰۲ بالغ بر ۲۶۵هزار میلیارد‌تومان است.
هریک از صندوق‌های سرمایه‌گذاری باتوجه به امیدنامه و اساسنامه خود رسالت مشخصی برعهده دارند و هرکدام طبقه منحصربه‌فردی از سرمایه‌گذاری در پرتفوی سرمایه‌گذاران ایجاد میکنند. (صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق با درآمد ثابت، مختص اوراق دولتی، در سهام، سهامی بخشی، سهامی اهرمی، سهامی شاخصی، مختلط، مختلط با تضمین اصل سرمایه، املاک و مستغلات، زمین و ساختمان، پروژه‌‌‌‌‌ای، جسورانه، خصوصی، صندوق در صندوق، در اوراق‌بهادار مبتنی بر سپرده کالایی طلا و کشاورزی، از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل‌معامله فعال در بازار سرمایه هستند).
صندوق‌های سرمایه‌گذاری این امکان را فراهم میکنند که سرمایه‌گذاران با هزینه اندک، بین اهداف مالی و ترجیحات شخصی (ملاحظات رفتاری) خود تعادل برقرار کنند و از میان انبوهی از نمادها و دارایی‌های پایه به‌راحتی در بخش‌ها و صنایع مختلف سرمایه‌گذاری کنند و با امکاناتی که صندوق‌ها در اختیار دارند، این قابلیت را برای یونیت‌‌‌‌‌هولدرها فراهم میکنند تا آنها بتوانند با سرمایه‌گذاران حرفه‌‌‌‌‌ای و دارای امکانات تخصصی در فضایی مشابه و برابر رقابت کنند.
دلیل و پیش‌‌‌‌‌شرط تنوع صندوق‌های سرمایه‌گذاری را می‌توان در «پاسخ به تقاضای سرمایه‌گذاران با ویژگی‌های رفتاری متفاوت»، «توسعه و تعمیق ابزارها مالی»، «ظهور و توسعه تکنولوژی (از منظر معرفی ابزارهای نوین مالی، کمک به کاهش هزینه‌های معامله و...)» جست‌وجو کرد.
تقاضای سرمایه‌گذاران و ملاحظات آنها باتوجه به شرایط اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و... روزبه‌روز درحال تغییر است و بازارهای مالی از طریق ابزارها و نهادهای خود سعی دارند این تقاضاها را به نحومطلوب پاسخ دهند. برای مثال برای خیلی از سرمایه‌گذاران مهم است که سرمایه آنها در کجا قرار است سرمایه‌گذاری شود، برای مثال مهم است آیا حوزه‌‌‌‌‌ای که بخشی از سرمایه آنها قرار است در آن سرمایه‌گذاری شود به ملاحظات زیست‌محیطی، سلامت، بشردوستانه، ترویج صلح و... پایبند است؟ لذا سرمایه‌گذاران صندوق‌هایی را برای سرمایه‌گذاری انتخاب میکنند که تا حد مطلوبی با ملاحظات رفتاری و اهداف مالی‌‌‌‌‌شان تطابق داشته‌باشد. پاسخ به تقاضای سرمایه‌گذاران با ویژگی‌های رفتاری متفاوت به‌‌‌‌‌قدری اهمیت دارد که شرکت‌های BlackRock، Vanguard and State Street
(بزرگ‌ترین شرکت‌های مدیریت دارایی دنیا) در سال۲۰۲۲ اعلام کردند که از سرمایه‌گذاران نسبت به ریسکهای زیست‌محیطی محافظت می‌کنیم و بیانیه‌‌‌‌‌های سیاستگذاری سرمایه‌گذاری یک دهه‌آینده خود را باهدف خروج از تمام سرمایه‌گذاری‌های حوزه سوخت‌های فسیلی و گذار به اقتصاد کم‌کربن پایه‌‌‌‌‌گذاری کرده‌‌‌‌‌اند. طبق آخرین گزارشی که انجمن صندوق‌های سرمایه‌گذاری آمریکا منتشر کرده‌است توجه به ملاحظات ESG در سیاست‌های سرمایه‌گذاری صندوق‌ها و همچنین تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری با اهداف و ملاحظات ESG رو به افزایش است.
توسعه صندوق‌های سرمایه‌گذاری امکان بهره‌‌‌‌‌مندی از «مزایای اقتصادی ناشی از صرفه‌جویی نسبت به مقیاس، مدیریت حرفه‌‌‌‌‌ای منابع و دارایی‌ها، افزایش نقدشوندگی، تنوع حوزه‌های سرمایه‌گذاری، تخصصی‌‌‌‌‌تر‌شدن صندوق‌ها، کاهش ریسکهای غیرسیستماتیک، نظارت و شفافیت اطلاعات، تعمیق نظام تامین مالی» را به‌دنبال خواهد داشت و امکان سرمایه‌گذاری اشخاص با درجات مختلف ریسک‌‌‌‌‌پذیری را به‌صورت غیرمستقیم در فرصت‌های سرمایه‌گذاری فراهم می‌کند. طبق آخرین گزارش انجمن صندوق‌های سرمایه‌گذاری آمریکا در پایان سال۲۰۲۲، ۸۸میلیون خانوار در ایالات‌متحده (معادل ۶۷درصد از خانوارها) مالک واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند. طبق نظرسنجی صورت‌گرفته، دلیل سرمایه‌گذاری افراد در صندوق‌های سرمایه‌گذاری موارد ذیل عنوان‌شده‌است: ۱- پس‌‌‌‌‌انداز برای دوران بازنشستگی: ۹۰درصد، ۲- پس‌‌‌‌‌انداز برای دوران تحصیل و آموزش خود/ خانواده: ۱۲درصد، ۳- برای مواقع ضروری: ۲۶درصد،
۴- معافیت‌های مالیاتی: ۲۰درصد، ۵- اطمینان از اینکه صندوق‌های سرمایه‌گذاری با هزینه پایین کمک میکنند تا سرمایه‌گذاران بتوانند «به اهداف مالی خود دست‌یابند» و «بین اهداف مالی و ترجیحات شخصی خود» تعادل برقرار کنند: ۸۲درصد.
با توسعه و تنوعی که طی سالیان گذشته در صندوق‌های قابل‌معامله در بازار سرمایه رخ‌داده‌است، در حال‌حاضر بسیاری از افراد با ویژگی‌های رفتاری و ترجیحات شخصی متفاوت و حتی شرکت‌های سرمایه‌گذاری، بخشی از وجوه خود را به این صندوق‌ها می‌‌‌‌‌سپارند و پیش‌بینی می‌شود با معرفی ابزارهای مالی جدید و پرکاربرد به بازارهای مالی کشور و توسعه و تعمیق آنها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری در آینده‌‌‌‌‌ای نه‌چندان دور نقش پررنگ‌تری را ایفا کنند. به‌عنوان مثال با ورود اختیار معامله، قراردادهای آتی و سایر ابزارهای مالی مشتقه در آینده و توسعه و تعمیق ابزارهای مذکور، بیش از پیش وجود صندوق‌های پوششی (Hedge Fund) در بازار سرمایه احساس خواهد شد. همچنین در دنیای امروز که دلایل متعدد اقتصادی و شاید موضوعات اجتماعی و این مهم که در کشور ما سرمایه‌گذاری در حوزه وقف هنوز به همان شیوه سنتی خود دنبال می‌شود، عملا امکان وقف از افرادی که این‌سنت حسنه جزو ترجیحات شخصی‌‌‌‌‌شان است، سلب شده‌است، لذا روح عصر موجود شیوه‌‌‌‌‌های جدید سرمایه‌گذاری در این حوزه را می‌طلبد که صندوق‌های وقفی در این مسیر می‌توانند راه‌‌‌‌‌گشا باشند. ابزار و نهادسازی مالی مبتنی بر پاسخ بهینه به نیاز و تقاضای افراد جامعه و بنگاه‌های اقتصادی کشور، بدون‌تردید منجر به توسعه و تعمیق بازار مالی کشور خواهد شد.
