مانع اصلی تولید برق پاک

از سوی دیگر، افق توسعه انرژی‌های پاک حاکی از آن است که دولتمردان در نظر دارند تا پایان دولت دوازدهم ظرفیت نصب شده این نیروگاه‌ها را به چهار هزار مگاوات برسانند. اما آیا دست یافتن به چنین ظرفیتی با وجود چالش‌های موجود امکان‌پذیر است؟ علی‌ اکبر ادیب‌فر، رئیس هیات‌مدیره انجمن انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر ایران و سید حامد دریاباری، عضو هیات‌مدیره انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر ایران در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد»، فرصت‌ها و تهدیدهای انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور و چگونگی توسعه آنها را مورد بررسی و واکاوی قرار داده‌اند.

ادیب‌فر در مورد یکسری وعده‌ها که از سوی وزارت نیرو داده شده که سال آینده تجدیدپذیرها می‌توانند نقش موثری هم در پیک‌زایی داشته باشند و هم در بحث سرمایه‌گذاری و تولید برق، می‌گوید: یکی از بحث‌های اصلی در تجدیدپذیرها این است که آنها تا چه اندازه می‌توانند برای «منافع محیط‌زیستی»، «مصرف سوخت»، «مصرف آب» و «ایجاد اشتغال» مفید باشند. در این میان اما مهم‌ترین موضوع، بحث سرمایه‌گذاری‌ها در مناطق محروم و روستایی است؛ چراکه براساس ارزیابی‌ها هیچ شرکت و سرمایه‌گذاری به اندازه انرژی‌های تجدیدپذیر در این مناطق ورود نکرده‌اند. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد درحال حاضر بسیاری از پروژه‌های تجدیدپذیرها در مناطق محروم و دورافتاده روستایی سرمایه‌گذاری و احداث شده‌اند زیرا این نیروگاه‌ها به دلیل نیاز این مناطق به برق و از سوی دیگر کمک به گذر از پیک نقش قابل توجهی ایفا می‌کنند. این درحالی است که سایر نیروگاه‌ها از جمله نیروگاه‌های حرارتی در درجه دمای بالا تولید برق کمتری دارند، در صورتی که نیروگاه‌های بادی و خورشیدی اتفاقا در دمای بالا برق بیشتری تولید می‌کنند. حال اینکه پیک مصرف در ایران و وقوع خاموشی‌ها در درجه دمای بالا محتمل است. مطابق با ارزیابی‌ها هر چقدر دما بیشتر می‌شود مصرف برق در کشور هم بیشتر می‌شود. بنابراین تنها انرژی که می‌تواند در زمان افزایش دما به ما کمک کند، انرژی‌های تجدیدپذیر هستند. این مباحث در چارچوب موضوعات فنی انرژی‌های تجدیدپذیر قرار می‌گیرند.

رئیس هیات‌مدیره انجمن انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر ایران، همچنین به بحث‌های اقتصادی انرژی‌های تجدیدپذیر پرداخت. به اعتقاد او موضوعاتی از گوشه و کنار عنوان می‌شود که تعرفه انرژی‌های تجدیدپذیر گران هستند. وی این موضوع را اینگونه تحلیل می‌کند: هفته گذشته در اتاق بازرگانی ایران میزبان وزیر نیرو بودیم و به ایشان پیشنهاد دادیم که در بحث تخصیص یارانه‌ها اصلاحاتی انجام دهند. پیشنهاد ما این بود که سوبسید را بعد از مشخص شدن قیمت تمام‌شده برق در نیروگاه‌ها تخصیص دهند. یعنی اجازه دهند قیمت تمام‌شده نیروگاه‌ها از جمله حرارتی و تجدیدپذیر ابتدا تعیین شوند، بعد سازوکار یارانه به برق در دستور کار قرار گیرد. طبق محاسباتی که دو ماه پیش درحضور وزیر نیرو ارائه شد، مشخص شد که قیمت تمام‌شده ارزان‌ترین برق نیروگاه‌های حرارتی ۷۲۰ تومان است. این درحالی است که مطابق با برآوردها قیمت تمام‌شده برق نیروگاه‌های تجدیدپذیر به‌طور متوسط بین ۴۰۰ تا ۴۲۰ تومان تخمین زده می‌شود که قیمت بسیار ارزان‌تری است.

حال این سوال مطرح است که چرا تصور عمومی این است که برق تجدیدپذیرها گران‌تر است؟ ادیب‌فر در پاسخ به این سوال گفت: زیرا تصور تمام مشترکان برق در کشور این است که قیمت تمام‌شده هر کیلووات ساعت برق معادل ۶۰ تومان است. این درحالی است که روی قیمت تمام‌شده برق، ۹۰ درصد سوبسید به مشترکان داده می‌شود. به نوعی می‌توان گفت قیمت ۶۰ تومانی هر کیلووات ساعت برق به هیچ‌عنوان واقعی نیست، در صورتی که به تجدیدپذیرها سوبسیدی داده نمی‌شود. سوبسید تنها به نیروگاه‌های حرارتی تخصیص داده می‌شود. به‌ گفته رئیس انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر ایران، متولیان وزارت نیرو در مرحله نخست اصلا قیمت سوخت را برای نیروگاه‌های حرارتی حساب نمی‌کنند. در این بین حتی آلودگی که این نیروگاه‌ها تولید می‌کنند نیز به چشم نمی‌آید. در صورتی که فعالان این صنعت در ۸ سناریوی مختلف به‌صورت کاملا واقعی با رفرنس‌های فروش قیمت گاز، گازوئیل و نفت در ایران اثبات کرده‌اند که قیمت تمام‌شده برق نیروگاه‌های حرارتی بین ۷۲۰ تا ۹۶۰ تومان متغیر است. به اعتقاد ادیب‌فر، مخصوصا زمانی که در این نیروگاه‌ها برای تولید برق از سوخت گازوئیل استفاده می‌شود، قیمت تمام‌شده نیز افزایش می‌یابد. به‌طور مثال در جنوب شرق ایران گازرسانی انجام نشده است و نیروگاه‌های برق این مناطق از سوخت گازوئیلی استفاده می‌کنند. گازوئیل سوخت گرانی است. بنابراین قیمت شبکه برق قیمت بسیار بالایی است و بعضا تا ۱۰۰۰ تومان هم می‌رسد. اگر متوسط قیمت تمام شده این نیروگاه‌ها را در نظر بگیریم، هر کیلووات ساعت تولید برق حدود ۸۵۰ تومان آب می‌خورد. بنابراین می‌توان گفت ارزان‌ترین سناریو قیمت تمام‌شده تولید برق درحرارتی‌ها، ۷۲۰ تومان است.

به گفته ادیب‌فر، این معادله ساده نشان می‌دهد ارزان‌ترین نوع تولید برق در ایران همان انرژی‌های تجدیدپذیر هستند که قیمت هر کیلووات ساعت آن معادل ۴۰۰ تومان است. وی در ادامه اظهار کرد: این موضوع البته یک شرط دارد. شرط آن هم این است که قیمت تمام‌شده به‌صورت آزاد برای فردی که سرمایه‌گذاری انجام داده محاسبه شود و دولت در پایان کار یعنی زمانی که برق تولید و قیمت واقعی آن مشخص شد، سوبسیدها را اختصاص دهند. به اعتقاد او، این موضوع باعث خواهد شد از نظر اقتصادی و سرمایه‌گذاری درحوزه انرژی به خطا کشیده نشویم. در این شرایط می‌توان مقایسه کرد که برق کدام نیروگاه ارزان‌تر و کدام یک گران‌تر است.

 چالش تجدیدپذیرها

دریاباری نیز در اظهارات خود به مهم‌ترین چالش‌های بخش انرژی‌های تجدیدپذیر اشاره کرد و گفت: ۸ درصد عوارض برقی که تمام ملت ایران به غیر از روستایی‌ها روی قبوض برق خود پرداخت می‌کنند، بودجه توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر است. وزارت نیرو اکنون عوارض ۱۱ ماه از کل سال را دریافت کرده است. این درحالی است که از مردادماه امسال تاکنون هیچ مبلغی به نیروگاه‌های تجدیدپذیر پرداخت نشده و تمام سرمایه‌گذاران به شدت تحت فشارند. به اعتقاد عضو هیات‌مدیره انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر ایران اگر این منابع به زودی تزریق نشود، سرمایه‌گذاری‌ مناسبی در بخش تجدیدپذیرها اتفاق نمی‌افتد و در نتیجه همین موضوع چشم‌انداز تولید برق از طریق انرژی‌های پاک را با مخاطراتی جدی روبه‌رو می‌کند. وی در ادامه گفت: یکسری از مسائل و چالش‌ها در سازمان برنامه و بودجه بود که کمابیش آنها حل شده و بخشی از مشکلات فعلی نیز به توانیر بازمی‌گردد. توانیر باید مبالغی که در اختیار دارد را سریع‌تر به صاحبان نیروگاه‌ها پرداخت کند تا بتوان از مشکلات عبور و هزینه‌ای تعمیر و نگهداری را به‌موقع و قبل از فرارسیدن پیک سال آینده تامین کرد.

به گفته دریاباری، یکی ‌دیگر از چالش‌هایی که در بخش نیروگاه‌های تجدیدپذیر دیده می‌شود، موضوع نوسانات نرخ ارز و افزایش قیمت سرمایه‌گذاری‌ها است. وی در این رابطه گفت: این درحالی است که از سال ۹۵ قیمت تعرفه‌های برق برای خرید تضمینی افزایش پیدا نکرده است. این موضوع باعث شده سرمایه‌گذاری متوقف شود، زیرا دیگر صرفه اقتصادی ندارد. در صورتی که وزارت نیرو باید این تعامل را با وزارت اقتصاد برقرار می‌کرد که متناسب با تغییرات نرخ ارز، افزایش تولید برق نیز در دستور کار قرار گیرد. به گفته دریاباری، اگر قرار باشد چهار هزار مگاوات تولید برق از سوی تجدیدپذیرها تا پایان دولت دوازدهم محقق شود، ایجاد یک کارگروه فعال از اتاق بازرگانی، انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر، وزارت نیرو و دو وزارتخانه‌ اقتصاد و صمت نیاز است.