از معدن‌کاری سنتی تا نبود آمار دقیق
بخش معدن ایران دارای ذخایر خوبی از سنگ‌های ساختمانی و تزئینی است که می‌تواند در توسعه اقتصاد، اشتغال‌زایی و افزایش درآمدهای غیرنفتی موثر باشد، بااین‌حال بالغ بر سه‌هزار واحد فرآوری سنگ در کشور وجود دارند اما بسیاری از این واحدهای تولیدی تنها با ظرفیت‌های ۳۰ تا ۴۰درصدی فعالیت می‌کنند. از سویی دیگر برخی معادن به دلیل وجود مشکلاتی که گریبانگیر این حوزه است توقف فعالیت را بر ادامه این راه ترجیح می‌دهند.
در شرایط فعلی در پی افزایش هزینه‌های تولید باید به سمت افزایش بهره‌وری حرکت کرد تا بتوان شاهد استخراج بیشتر از معادن باشیم. یکی از اصلی‌ترین راهکار‌ها برای افزایش بهره‌وری معدن‌کاری نوین و استفاده از تجهیزات و ماشین‌آلات به‌روز است.
حسام‌الدین فرهادی؛ فعال بخش معدن و عضو شورای‌عالی معادن استان اصفهان در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» اظهار کرد: در حوزه معادن سنگ‌های تزئینی، متاسفانه با آشفته‌بازاری مواجه بوده و بخشی از آن را در حوزه‌های دیگر هم شاهد هستیم، یعنی تنبیه‌هایی که برای آنها درنظر می‌گیرند، اما گرفتاری‌های آن پای معادن دیگر هم نوشته می‌شود. وی اظهار کرد: باید با صراحت به این موضوع اشاره کنم که در بیشتر بداخلاقی‌هایی که رخ می‌دهد همیشه حرفی از معادن سنگ هم درمیان است. فرهادی ادامه داد: بخشی از این موضوع به دلیل نگاه سنتی حاکم در معادن سنگ‌های ساختمانی است زیرا‌درصد بسیار کمی از آنها به‌صورت علمی مشغول به فعالیت هستند. وی تصریح کرد: متاسفانه در بخش معادن سنگ با نگاه سرکارگری مواجه هستیم؛ یعنی نه قرار است علمی پیاده شود و علمی کار شود. صرفا براساس تجربه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای که در معدن کار کرده‌اند، فعالیت می‌کنند. درواقع نگاه مهندسی و علمی در این حوزه بسیار کم است به همین دلیل حجم ضایعات در معادن سنگ بیشتر است. این فعال بخش معدن بیان کرد: بدون‌شک زمانی‌که یک بلوک ۸متری را بدون‌توجه به درزه‌ها می‌خوابانیم شاید از کل ۸۰تن سنگ کمتر از ۲۰تن آن برداشت شود. این مشکلات به‌صورت نگاه سنتی در معادن سنگ دیده می‌شود.
فرهادی همچنین با اشاره به آمارهای ارائه‌شده نیز اظهار کرد: درواقع وزارت صمت عددی را که به‌صورت رسمی برای برداشت اعلام می‌کند و ۸ تا ۱۲میلیون‌تن استخراج سالانه است، اما وقتی همین آمار را با مصرف کارخانه‌ها انطباق می‌دهید باید بیشتر و حدود ۱۶میلیون‌تن یا حتی تا ۲۰میلیون تن برداشت سالانه داشته باشیم. از سویی دیگر برای آنکه بتوانیم به بازارها دسترسی داشته باشیم این عدد باید ۳برابر آمار رسمی اعلام‌شده باشد اما به هر حال معضلاتی که گریبانگیر معادن است را نباید فراموش کرد. به‌عنوان مثال مشکلاتی در حوزه سوخت، کارگری، تامین ماشین‌آلات و... در بحث کیفیت و راندمان معادن سنگ اثرگذار است و به‌نوعی تمام استخراج ما متاثر از این مشکلات است. وی ادامه داد: عدم‌فعالیت علمی دومینووار ادامه‌دار می‌شود. از همان ابتدا برآورد نسبت به اکتشاف درست نیست و در طرح دیده نمی‌شود، اما این طرح تصویب می‌شود و پروانه صادر اما مشکلاتی پیش‌روی فعالیت معدنی قرار می‌گیرد زیرا فاکتورها در طرح درست دیده نشده‌است.
به گفته فرهادی، شاید از بزرگ‌ترین مشکلات، ماشین‌آلات فرسوده‌ای است که راندمان در بخش معدن را کاهش داده‌است. وی تصریح کرد: اگر بخواهیم نگاه بی‌رحمانه داشته باشیم باید گفت یک آشفتگی شدیدی در معادن سنگ وجود دارد که به نگاه اشتباه در استخراج از این معادن بازمی‌گردد، اما اگر نگاه ملایم‌‌‌‌‌‌‌‌‌تری داشته باشیم باید گفت این مشکلات می‌تواند در تمامی معادن وجود داشته باشد اما در معادن سنگ نمود بیشتری دارد. یکی از مشکلات ما در بحث اضافه تناژها، تخلفات در پته‌های باربری آن است که انگشت اتهام بیشتر به سمت معادن سنگ است، اما بازار هم تاثیرگذار است، یعنی زمانی‌که رقابت منفی است نمی‌توان انتظار بازار خوبی را داشت و همین موارد می‌تواند به یکباره چندین معدن سنگ را به کام تعطیلی بکشاند.
این رقابت منفی باعث می‌شود تعدادی برای فعالیت در یک منطقه هجوم بیاورند. وی در ادامه افزود: فصلی‌بودن خریدها از معادن سنگ هم از دیگر دلایلی است که باعث می‌شود در یک فصل مثل تابستان خرید بیشتر باشد. البته بنده همچنان معتقدم ما آمار درستی از معادن سنگ نداریم زیرا برخی به‌صورت فصلی فعالیت دارند و ممکن است آمار را با مشکل همراه کنند. درواقع شاید اصلی‌ترین مشکل در حوزه معادن سنگ در وهله اول نگاه سنتی و در گام بعدی عدم‌ارائه آمار درست باشد. شاید سرمایه‌گذاری و فرهنگ‌سازی برای مشکل اول بتواند به معدن‌کاری نوین در معادن سنگ ختم شود، اما در بحث دوم یعنی آمارها شاید نیازمند خوداظهاری درست از سوی معدن‌کار و تیم کارشناسی دقیق از سوی وزارت صمت باشیم تا بتوانیم با در اختیار داشتن آمار دقیق برای تولید و بازاریابی صادراتی اقدام کنیم. نباید فراموش کرد که معادن سنگ از کیفیت بالایی برخوردار هستند که می‌توانند علاوه‌بر تامین نیاز داخل در ارزآوری غیرنفتی نیز نقش بسزایی داشته باشند.
