«پاک‌‌‌کن» به جای حل آلودگی هوا
دو روز قبل، خبری مبنی بر ارائه طرحی پیشنهادی در دولت از سوی سازمان محیط‌زیست برای تغییر در شاخص آلودگی هوا منتشر شد تا با این اقدام لازم نباشد در این شرایط مدارس به دلیل آلودگی هوا تعطیل شوند. اما، روز گذشته یک مقام مسوول در وزارت بهداشت، این اقدام را به معنای پاک کردن صورت مساله به جای حل مساله اعلام کرد. رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت ضمن اشاره به عوارض شدید آلودگی هوا بر سلامت کودکان گفت: هر چه که در راستای سلامت مردم باشد، وزارت بهداشت با آن موافق است و هرچه که به سلامت مردم آسیب برساند، وزارت بهداشت به عنوان متولی سلامت مردم با آن مخالف خواهد بود. بر اساس آنچه اعلام شده است کف شاخص تعیین آلودگی هوا در ایران، ۶ برابر بالاتر از کف شاخص جهانی آلودگی هواست. آن طور که این مقام مسوول در تشریح ضرورت و اهمیت تعطیلی مدارس در زمان بروز آلودگی شدید هوا اعلام کرده است؛ از آنجا که جذب مواد سمی در بدن کودکان حدودا معادل سه برابر جذب این مواد سمی ناشی از آلودگی هوا در بدن بزرگسالان است، بنابراین نمی‌توان سلامتی کودکان را در زمان بروز آلودگی شدید به خطر انداخت.
دکتر عباس شاهسونی در گفت‌‌‌وگو با «ایسنا» گفت: بعضی روزها در تهران غلظت ذرات معلق۲.۵PM بیش از ۱۰ برابر راهنمای سازمان جهانی بهداشت می‌شود که این یعنی غلظت ذرات معلق به حدی زیاد است که برای سلامتی مردم و به‌ویژه گروه‌‌‌های حساس خطرناک است. همچنین، استاندارد سالانه ذرات معلق ما در کشور ۶ برابر راهنمای سازمان بهداشت جهانی است و این یعنی مواجهه مردم با آلودگی هوا بالاست؛ پس باید به جای تغییر شاخص‌‌‌ها، رویکرد خود را بر کاهش آلایندهها و کنترل منابع انتشار بگذاریم. وی افزود: یکی از گروه‌‌‌های حساس کودکان هستند و این درست نیست که صرفا با تغییر شاخص آلودگی هوا، صورت مساله را پاک کنیم. ما باید اقدام جدی برای کاهش مواجهه و کاهش غلظت آلاینده‌‌‌های هوا داشته باشیم. ای کاش پیشنهاد می‌‌‌دادند که اقداماتی نظیر نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی، از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، بهبود کیفیت سوخت و بهبود کیفیت خودروهای تولید داخلی و... برای کاهش غلظت آلاینده‌‌‌های هوا صورت گیرد. ما هم در وزارت بهداشت تعطیلی مدارس را راهکار اصلی نمی‌‌‌دانیم، اما چاره دیگری جز این نداریم که با این کار مواجهه کودکان با آلودگی هوا را کاهش دهیم. او تاکید کرد: مبنای رسیدن غلظت آلاینده‌‌‌های هوا به ۱۵۰ که به دنبال آن غیرحضوری شدن مدارس صورت می‌گیرد، در راستای قانون هوای پاک مصوب هیات وزیران در سال ۱۳۹۶ است. برای تغییر این شاخص که در قانون مطرح شده است باید کمیته‌‌‌ای متشکل از وزارت بهداشت، سازمان محیط‌زیست، وزارت کشور، وزارت صنعت، معدن و تجارت تشکیل شود تا تصمیماتی با رویکرد سلامت‌محور اخذ کنند، نه اینکه بیاییم صورت مساله را پاک کنیم.
آیا مدارس تعطیل شده‌‌‌اند؟
وی افزود: از طرفی نکته حائز اهمیت این است که خوشبختانه با زیرساختی که خود وزارت آموزش و پرورش به دنبال شیوع کرونا راه انداخت و اپلیکیشن شاد را طراحی کرد، مدارس امسال هیچ وقت تعطیل نشدند و به شکل مجازی فعال بودند در حالی که سال‌های قبل که زیرساختی وجود نداشت، مدارس تعطیل می‌‌‌شدند. اما اکنون آموزش از راه دور برقرار است. او با اشاره به اینکه کودکان یکی از مهم‌ترین گروه‌‌‌هایی هستند که به شدت در معرض خطرات ناشی از آلودگی هوا قرار دارند، تصریح کرد: این خطرات بیشتر بر اثرات سمی آلایندهها بر سیستم تنفسی تاکید دارند. البته تاثیرات زیان‌بار آلایندهها بر ارگان‌‌‌های دیگر نیز اهمیت دارد. سیستم تنفسی در کودکان مهم‌ترین بخش آسیب‌‌‌پذیر در اثر آلودگی هوا شناخته شده است. کودکان در واحد زمان، هوای بیشتری را نسبت به وزن بدنشان استنشاق می‌کنند در حالی که سطح کوچک‌تر از ریه به آن معنی است که هوای تنفسی بیشتری را به ریه‌‌‌ها می‌‌‌رساند.
وی افزود: از طرفی سطح وسیع فعالیت فیزیکی و گذراندن زمان بیشتر در فضاهای باز نسبت به بزرگسالان، احتمال مواجهه بیشتر با آلایندهها را در کودکان فراهم می‌کند. نتایج مطالعات نشان داده است کودکانی که زمان بیشتری را در فضاهای باز مناطق شهری آلوده سپری می‌کنند با احتمال نارسایی بیشتری در عملکرد دستگاه تنفسی مواجهند. شاهسونی ادامه داد: همین امر می‌تواند زمینه‌ساز تشدید اثرات نامطلوب آلایندهها در کودکان شود. حتی در مقادیر بی‌‌‌اثر آلایندهها برای بزرگسالان، دستگاه تنفسی در معرض سمیت ناشی از آلایندهها قرار دارد. از طرفی به دلیل رشد‌نیافتگی دستگاه تنفسی در کودکان، ترمیم آسیب‌‌‌های وارد به سلول‌‌‌های اپیتیکال مجرای تنفسی به طور صحیح انجام نمی‌شود.
او با اشاره به اینکه کودکان قادر به متابولیزه، سم‌زدایی و دفع مواد سمی مانند بزرگسالان نیستند، توضیح داد: در نتیجه مواد سمی به مدت طولانی‌‌‌تری در دستگاه گردش خون می‌‌‌ماند و سبب آسیب بیشتر به اندام‌‌‌ها می‌شود. به طور نمونه کودکان تا ۷۰درصد سربی را که وارد بدنشان می‌شود جذب می‌کنند؛ در حالی که در بزرگسالان حدود ۲۰درصد آن جذب می‌شود. از طرفی بزرگسالان کمتر از یک درصد از سرب جذب‌شده را حفظ می‌کنند در حالی که در بدن کودکان تمایل به حفظ سرب بیشتر است. به طور کلی تکامل‌نیافتگی دستگاه ایمنی و دیگر دستگاه‌‌‌های حیاتی در کودکان، احتمال آسیب در مواجهه با آلاینده‌‌‌های هوا را افزایش می‌دهد.
